آیه ۱ سوره قمر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | قمر |
| شماره آیه | ۱ |
| جزء | ۲۷ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | شکافته شدن ماه با دعای پیامبر(ص) |
| مکان نزول | مکه |
| درباره | معجزه شق القمر |
| آیات مرتبط | آیه ۲، ۳ و ۴ سوره قمر |
آیه ۱ سوره قمر به باور بسیاری از مفسران شیعه[۱] و اهلسنت،[۲] درباره واقعه شق القمر نازل شده است.[۳] این رخداد بهعنوان معجزهای از سوی پیامبر اکرم(ص) شناخته میشود.[۴]
حادثه دیگری که این آیه به آن اشاره دارد، نزدیک شدن روز قیامت است[۵] که بعثت پیامبر(ص) بهعنوان آخرین پیامبر الهی، از نشانههای آن دانسته شده است.[۶] علت ذکر همزمان این دو واقعه، آن است که شکافتن ماه، نمادی از امکان فروپاشی نظام سیارهها و نمونهای کوچک از رخدادهای عظیم در آستانه قیامت شمرده میرود.[۷]
بر اساس روایتی در تفسیر قمی، منظور از «اقتربت الساعة»، نزدیک شدن قیام حضرت مهدی(ع) است.[۸] این آیه و دیگر آیات سوره قمر از آیات مکی محسوب میشوند.[۹]
﴿اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَرُ ١﴾ [قمر:1] ﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. نزدیک شد قیامت و از هم شکافت ماه ١﴾
طبق گزارش منابع تفسیری، گروهی از مشرکان نزد رسول خدا(ص) آمدند و گفتند: «اگر راست میگویی و پیامبر خدایی، ماه را برای ما دو نیم کن!» پیامبر(ص) فرمود: «اگر چنین کنم، ایمان میآورید؟» گفتند: «آری.» در همان شب (شب ۱۴ ذیالحجه سال ۵ بعثت)،[۱۰] پیامبر از خدا خواست تا خواسته آنان را برآورده سازد. ناگهان ماه، دو نیم شد. پیامبر آنان را یکبهیک فرا خواند و فرمود: «بنگرید!»[۱۱] سپس مشرکان خواستند ماه به حالت نخست بازگردد؛ چنین شد و دو نیمه ماه به هم پیوستند. این واقعه، به خواست آنان، بار دیگر نیز تکرار شد.[۱۲]
بهگفته شیخ طوسی، مسلمانان درباره وقوع حادثه شق القمر، اجماع دارند.[۱۳] همچنین قاضی عبدالرحمن ایجی، روایات مربوط به این واقعه را متواتر میداند.[۱۴] گزارشهایی از این رخداد در منابع تاریخی همچون البدایة و النهایة،[۱۵] الفتن،[۱۶] و الخرائج و الجرائح[۱۷] نیز نقل شده است.[۱۸]
برخی گزارشها حاکی از آنند که شکافتن ماه در لحظه غروب خورشید و طلوع ماه رخ داده و فاصله میان شکافتن و اتصال آن بسیار اندک بوده است. از اینرو، ممکن است شمار افرادی که آن را مشاهده کردهاند محدود باشد، بهویژه با توجه به تفاوت افق مناطق مختلف جهان.[۱۹]
پانویس
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۴۰؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۸۱.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: عبدالرزاق صنعانی، تفسیر عبدالرزاق، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۰۷؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۲۷.
- ↑ مکارم شیرازی، معراج - شق القمر - عبادت در قطبین، ۱۳۸۵ش، ص۹۵؛ بهرامی، «شق القمر در ترازو»، ص۳۳.
- ↑ برای نمونه نک: شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۹، ص۴۴۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۸.
- ↑ دهقان، تفسیر نسیم رحمت، ۱۳۹۲ش، ج۱۳، ص۹.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۴۰.
- ↑ ابنعباس، تنویر المقباس، ۱۴۲۵ق، ج۶، ص۵۶۴.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص۶۵.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۴۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۸۲.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۴۱.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۹، ص۴۴۳.
- ↑ الایجی، المواقف، الشریف الرضی، ج۸، ص۲۵۶.
- ↑ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴۶؛ ج۶، ص۸۲.
- ↑ المروزی، کتاب الفتن، ۱۴۱۴ق، ص۳۶۷.
- ↑ الراوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۱.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۵۱۲؛ ابنکثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۴۶.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۹، ص۶۴–۶۵.
منابع
- ابنعباس، عبدالله بن عباس، تنویر المقباس من تفسیر إبن عباس، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۲۵ق.
- ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- الایجی، عبدالرحمن بن احمد، المواقف، شرح علی بن محمد جرجانی، قم، الشریف الرضی، بیتا.
- الراوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم، موسسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق.
- المروزی، نعیم بن حماد، کتاب الفتن، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر، ۱۴۱۴ق.
- بهرامی، محمد، «شق القمر در ترازو»، در مجله مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث، شماره ۹۲، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش.
- حاکم النیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- دهقان، اکبر، تفسیر نسیم رحمت، قم، حرم، چاپ دوم، ۱۳۹۲ش.
- سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۱ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- عبدالرزاق صنعانی، ابوبکر، تفسیر عبدالرزاق الصنعانی، مصحح: قلعجی، عبدالمعطی امین، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب، قم، دار الکتاب، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، معراج - شق القمر - عبادت در قطبین، قم، نسل جوان، ۱۳۸۵ش.