آیه ۱۶۴ سوره نساء

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از نساء آیه ۱۶۴)
آیه ۱۶۴ سوره نساء
مشخصات آیه
جزء۶
اطلاعات محتوایی
دربارهسخن گفتن خداوند با موسی(ع)


آیه ۱۶۴ سوره نساء اشاره به سخن گفتن خداوند با موسی(ع) دارد که آن‌را مستقیم[۱] و بدون واسطه فرشته الهی[۲] دانسته‌اند.

براساس آیه ۱۶۴ سوره نساء، خداوند شرح حال برخی انبیاء را برای پیامبر اسلام ذکر کرده و سرگذشت برخی دیگر را نیاورده است.[۳] در قرآن تنها نام بیست و پنج پیامبر آمده است.[۴] در این آیه، پیرامون تعداد پیامبرانی که داستانشان در قرآن نیامده، سخنی نمی‌گوید.[۵] اما برخی روایات مجموع پیامبران را یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر ذکر کرده‌اند.[۶] تعبیر «من قَبْلُ‏؛ پیش از این» را برخی به قبل از نزول آیه ۱۶۴ نساء[۷] و برخی در اشاره به پیامبرانی که در آیات مکی نامشان برده شده دانسته‌اند.[۸]

سخن گفتن خدا با موسی

براساس آیه ۱۶۴ سوره نساء خداوند با موسی(ع) سخن گفت: «کَلَّمَ الله مُوسی تَکْلیماً؛ خداوند با موسی سخن گفت». طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان، در تمایزِ سخن گفتن خدا با موسی و دیگر پیامبران گفته است خداوند با موسی(ع) بدون واسطه سخن گفت.[۹] در این نوع گفتگو، کلام به مخاطب می‌رسد، اما گوینده کلام دیده نمی‌شود.[۱۰] شیخ طوسی سخن گفتن خدواند با موسی(ع) را حقیقی دانسته است.[۱۱] برخی مفسران تأکید با کلمه «تَکْلیماً» در آیه «وَ کَلَّمَ الله مُوسی تَکْلیماً[۱۲]» را شاهد بر حقیقت بودن سخن گفتن خداوند گرفته و معتقدند نمی‌توان این سخن گفتن را به معنای مجازی آن دانست.[۱۳]

این نوع گفتگو را برخی مسلمانان[۱۴] و یهودیان[۱۵] مختص حضرت موسی(ع) و فضیلتی برای او برشمرده‌اند.[۱۶] برخی عالمان معتقدند خداوند در معراج با پیامبر اسلام نیز سخن گفت و روایات بر این سخن گفتن، دلالت دارد.[۱۷] این محققان معتقدند سخن گفتن بدون واسطه با خداوند، مخصوص پیامبر اسلام(ص) و موسی(ع) بوده است.[۱۸]

﴿وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَرُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَكَلَّمَ اللَّهُ مُوسَى تَكْلِيمًا ۝١٦٤ [نساء:164]
﴿و پیامبرانی [را فرستادیم] که در حقیقت [ماجرای] آنان را قبلاً بر تو حکایت نمودیم و پیامبرانی [را نیز برانگیخته ایم] که [سرگذشت] ایشان را بر تو بازگو نکرده‌ایم و خدا با موسی آشکارا سخن گفت ۝١٦٤


پانویس

  1. مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹۵.
  2. طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۵۲.
  3. طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۲۷۲.
  4. جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۵.
  5. مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹۲.
  6. جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۵.
  7. حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۱۱۵.
  8. نجفی خمینی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۶۹.
  9. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۱۸.
  10. فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۲۰، ص۲۰۲.
  11. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج‏۳، ص۲۴۰.
  12. سوره نساء، آیه۱۶۴.
  13. قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۶، ص۱۸.
  14. شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۳، ص۳۹۴؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۶۷.
  15. «لقب حضرت موسی به فارسی چه می‌باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران.
  16. قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۷۰؛ رشید رضا، المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۴.
  17. بانو امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۳۷۹.
  18. بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۴۶۲.

منابع

  • بانو امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
  • بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.
  • ‏جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
  • حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دار العلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
  • حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی‏، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
  • رشیدرضا، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۰م.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  • طباطبائی، سید محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
  • فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
  • فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
  • قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
  • «لقب جضرت موسی به فارسی چه می باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش.
  • مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۸۶ش.
  • نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.