آیه ۵۲ سوره توبه
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | توبه |
| شماره آیه | ۵۲ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | نیکو دانستن کشته شدن در راه خدا |
| آیات مرتبط | آیه ۵۰ و ۵۱ سوره توبه |
آیه ۵۲ سوره توبه معروف به آیه إحدَی الحُسْنَیَیْن، شهادت یا پیروزی در برابر دشمن را دو موهبت نیکو و مایه عزت و کرامت معرفی میکند؛ زیرا هر دو در مسیر رضایت الهی ارزیابی میشوند.
در بعضی روایات، تعبیر «اِحدَی الحُسْنَیَیْن» (یکی از دو نیکی) در مورد غیرِ جنگ نیز بهکار رفته و فرجام مسلمان پاکطینت را یکی از دو نیکی بیان شده است: بهرهمندی از نعمتهای پروردگار در نزد او و یا گشایش در زندگی دنیوی.
برخی پژوهشگران جملهٔ «ما رأیتُ إلا جمیلاً» (جز زیبایی چیزی ندیدم) از حضرت زینب(س) را برگرفته از آیه ۵۲ سوره توبه میدانند.
معرفی
آیه ۵۲ سوره توبه شهادت یا پیروزی در برابر دشمن را دو امر نیک شمرده و هر دو را موجب عزت و کرامت معرفی میکند.[۱] این آیه که در مدینه نازل شده،[۲] پاسخی است به منافقانی که طبق آیه ۵۰ همین سوره، در انتظار نتیجه نبرد مسلمانان بودند و از احتمال شکست مسلمانان ابراز شادمانی میکردند.[۳] همچنین این آیه را در امتداد آیهٔ پیشین دانستهاند که خدا را مولای مؤمنان معرفی میکند؛ خدایی که براساس آموزههای قرآنی، جز خیر برای بندگان مؤمنش مقدّر نمیسازد، حتی اگر شهادت در راه حق برای آنان رقم بخورد.[۴]
﴿قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِكُمْ أَنْ يُصِيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُمْ مُتَرَبِّصُونَ ٥٢﴾ [توبه:52]
﴿بگو: «آيا براى ما جز يكى از اين دو نيكى را انتظار مىبريد؟ در حالى كه ما انتظار مىكشيم كه خدا از جانب خود يا به دست ما عذابى به شما برساند. پس انتظار بكشيد كه ما هم با شما در انتظاريم.» ٥٢﴾
براساس تفسیر نمونه، آیه ۵۲ توبه بیانگر راز اصلی پیشرفت و پیروزیهای مسلمانان در عصر پیامبر اکرم(ص) است؛ چرا که به مسلمانان میآموزد که درهرحال شما پیروزید؛ چه دشمن را بکُشید یا خود کشته شوید؛ ازاینرو رزمندهای که با چنین روحیهای پا به میدان نبرد میگذارد، هرگز از دشمن نمیهراسد.[۵]
تفسیر احدی الحسنیین
منظور از «حُسنَیَین» (دو نیکی)، شهادت در راه خدا یا پیروزی بر کافران دانسته شده است.[۶] محمدحسین طباطبایی از مفسران شیعه، با استناد به آیه ۵۰ سوره توبه، مصیبت را هم نوعی حسنه میداند.[۷] چراکه هر دو سرانجام (پیروزی یا شکست مسلمانان) در مسیر رضای الهی قرار دارند و موجب پاداش اخروی هستند.[۸]
در روایتی از امام علی(ع)، «اِحدَی الحُسْنَیَیْن» در غیرِ مورد جنگ نیز بهکار رفته است؛ حضرت، فرجام مسلمانی که به خیانت آلوده نشده را یک از این دو امر نیک میشمارد: دیدار پروردگار و بهرهمندی از نعمات او و یا گشایش روزی و برکت در زندگی دنیوی.[۹] به گفته سید علی خامنهای، دیدگاه امام خمینی نسبت به مفهوم «احدی الحسنیین» نیز، محدود به عرصهٔ نبرد نبود؛ بلکه او باور داشت که اگر کاری برای رضای خدا انجام شود، هرگز زیانی در پی نخواهد داشت؛ چرا که انسان یا در آن عمل پیروز میشود، یا اگر هم کامیابی حاصل نشد، وظیفهاش را انجام داده و در پیشگاه پروردگار سربلند خواهد بود.[۱۰]
پانویس
- ↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۵۳.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۱۹۳.
- ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۴۱۲؛ تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۴۴۲.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۷، ص۴۴۴.
- ↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۵۳؛ مدرّسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۹۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۹، ص۳۰۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۵۲ش، ج۹، ص۳۰۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۷.
- ↑ خامنهای، شخصیت امام خمینی «قدس سره»، ۱۳۹۸ش، ص۱۵۴.
منابع
- ابناعثم، أحمد بن اعثم، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۱ق.
- ابنطاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه سید احمد فهری زنجانی، تهران، نشر جهان، ۱۳۴۸ش.
- خامنهای، سید علی، شخصیت امام خمینی «قدس سره»، تهران، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- صادقی ارزگانی، محمدامین، «"ما رایت الاجمیلا" حضرت زینب (س) برگرفته از "احدی الحسنیین" قرآن است»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ نشر ۲۵ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۴ش.
- طباطبایی سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ سوم، ۱۳۵۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: موسوی، محمدباقر، جامعه مدرسین حوره علمیه قم، چاپ یازدهم، ۱۳۷۸ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، مؤسسة طبع و نشر، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- مدرّسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.