کاربر:M.dorchei/صفحه تمرین
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
فِدْیه مالی که در عوض رهایی اسیر یا جریمه ارتکاب محرمات یا طلاق پرداخت می‌شود. همچنین فقها زکات فطریه را فدیه نامیده‌اند. بنا بر نظر مفسران، فدیه به کار رفته که در برخی آیات قرآن مانند آیه ۵۴ سوره یونس و آیه ۱۸ سوره رعد درباره گنهکاران است، گنهکاران در قیامت از خدا تقاضا دارند هر چه در دنیا دارند را در عوض نجات از عذاب الهی بدهند ولی این درخواست آنها پذیرفته نمی‌شود. به گفته فقیهان فدیه در موضوعات صوم و حج و اسیر و طلاق خلع و طلاق مبارات نیز آمده است که در کتب فقهی به شرایط و جزییات آن پرداخته شده است. به گفته فقهای شیعه مهمترین بحث فدیه در موضوع اسیران جنگی است که میزان آن به تصمیم امام مسلمین بستگی دارد.
فدیه چیست؟
بنا به نظر فقیهان، فدیه مالی معین است که در عوض موارد زیر پرداخت می‌شود؛
- رهایی اسیر[۱]؛ به باور فقها، آزاد کردن اسیران مسلمان در ازای پرداخت مال (فدیه) واجب است.[۲] مالی که مشرکان به عنوان فدیه برای رهایی از اسارت به حاکم اسلامی می‌دهند غنیمت شمرده می‌شود که تصمیم گیری درباره آن از اختیارات امام مسلمین است.[۳]
- جریمه ارتکاب محرمات[۴]؛ با ارتکاب برخی محرمات احرام همچون آمیزش با همسر، شکار کردن، چیدن ناخن و ازاله مو، فدیه واجب می‌شود.[۵]
- در طلاق خلع و طلاق مبارات[۶]؛ مالی که در طلاق خلع و مبارات، زوجه در عوض طلاق به زوج پرداخت می‌کند.[۷]
- جبران عبادت فوت شده یا جبران خطا[۸]
- طعامی که در قبال ترک روزه در موارد تاخیر تا رمضان بعدی[۹]؛ در مواردی برای هر روز افطار کردن (ترک روزه) فدیه یعنی پرداخت یک یا دو مُدّ طعام به فقیر واجب است.[۱۰]
- مالی که در عید فطر پرداخت می‌شود[۱۱]
تفاوت فدیه با کفاره
کفاره اعم از مال و غیر مال است در حالی که فدیه مال است.[۱۲]
کفاره به عنوان عقوبت ارتکاب محرمات است بر خلاف فدیه که رویکرد جبرانی دارد.[۱۳]
فدیه در قرآن
مکارم شیرازی مفسر شیعه معتقد است آیاتی مانند آیه ۵۴ سوره یونس[۱۴]، آیه ۱۵ سوره حدید[۱۵]، آیه ۴۷ سوره زمر[۱۶]، آیه ۱۱ سوره معارج[۱۷] و آیه ۱۸ سوره رعد[۱۸] واژه فدیه آمده است که گنهکاران در روز قیامت با مشاهده عذاب حاضر به پرداخت فدیه در مقابل نجات از عذاب الهی هستند که این درخواست آنها پذیرفته نمی‌شود.[۱۹] آیه ۱۰۷ سوره صافات برای نجات از قتل به کار برده شده که معین در مال نقدی نیست.[۲۰] از جمله موارد دیگری که به بحث فدیه در قرآن اشاره شده؛ آیه ۲۲۹ سوره بقره[۲۱] درباره طلاق خلع و آیه ۱۸۴ سوره بقره[۲۲] درباره روزه و آیه ۱۹۶ سوره بقره[۲۳] درباره حج و آیه ۴ سوره محمد[۲۴] درباره فدیه گرفتن از اسیران جنگی است.
پانویس
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵Y؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۹.
- ↑ محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۹۲؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ محقق کرکی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۳۹۲؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵Y؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۹.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵.
- ↑ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۹.
- ↑ خمینی، تحریرالوسیله، قم، ج۲، ص۳۵۳؛ فیومی مقری، مصباح المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵.
- ↑ منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۱۴۳۱ق، ج۸، ص۴۳۳.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵.
- ↑ شرتونی، اقرب الموارد، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۱۳۳؛ فیومی المقری، مصباح المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۶۴-۶۶۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۳۱۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۳۳۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۹، ص۴۸۸-۴۸۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۲۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۱۷۷-۱۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۳، ص۳۳۵.
- ↑ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶-۱۷۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۶۲۴-۶۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۴۱-۵۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۱، ص۳۹۷-۴۰۰.
منابع
- خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم، دراالعلم، بی‌تا.
- هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش، ۱۳۷۳ش.
- شرتونی، سعید، اقرب الوارد فی فصح العربیّة و الشوارد، تهران، منظمة الاوقاف و الشؤون الخیریة، ۱۴۱۶ق.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، ۱۴۳۱ق.
- قیومی المقری، مصباح المنیر، بیروت، المکتبة العصریة، ۱۴۱۸ق.
- صدر، محمد، ماوراء الفقه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۲۰.
- محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۴ق.
- منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم، کیهان، ۱۴۳۱ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ش.