محمدحسین فاضل اردکانی
محمدحسین اردکانی(۱۲۲۵-۱۳۰۵ق) معروف به «فاضل اردکانی» از فقها و دانشمندان مشهور شیعه در قرن سیزدهم هجری است که در حوزه علمیه کربلا به تدریس می‌پرداخت.
زندگی نامه
ملا حسین بن محمد بن اسماعیل بن ملا ابوطالب بن آقا علی از خاندانی اهل علم برخاسته است.[۱] او در اردکان یزد دیده به جهان گشود. سال ولادتش در بسیاری از منابع[۲] ۱۲۳۵ق ثبت شده است، ولی نظر به اینکه وی مطالب درسی شریف العلمای مازندرانی(متوفای ۱۲۴۵ق) را تقریر کرده است، از این رو ۱۲۳۵ در واقع تصحیف ۱۲۲۵ق می‌باشد و سال ولادت وی همین سال است.
برخی نام او را محمدحسین گفته‌اند.[۳] لقبش فاضل اردکانی است. اگر چه برخی افراد دیگر هم به این لقب خوانده شده‌اند[۴] اما وقتی این لقب به صورت مطلق ذکر می‌شود منظور از آن ملا حسین اردکانی است.
از فاضل اردکانی، نام شیخ محمد به عنوان فرزندش در منابع ثبت شده است.[۵]
تحصیلات
فاضل اردکانی در یزد و سپس در کربلا درس خواند و در معقول و منقول دارای تبحر شد. برجسته‌ترین اساتید وی عبارتند از:
- ملا محمدتقی اردکانی(متوفای ۱۲۵۷ق)؛ عمو و استاد فاضل اردکانی که مدرسی بزرگ و نویسنده پر کار بود. جواهر الزواهر و حجیة المظنه از جمله تصانیف اوست.[۶]
- سید ابراهیم موسوی قزوینی
- شریف العلما(محمدشریف مازندرانی)؛
- سید محمد بن عبدالصمد حسینی شهشهانی مولف جنة المأوی؛[۷]
تدریس و شاگردان
فاضل اردکانی در طی بیش از نیم قرن تدریس در حوزه علمیه کربلا صدها فقیه و شاگرد برجسته تربیت کرد که عده‌ای از آنان در زمره مراجع قرار دارند:
- سید محمدحسین شهرستانی؛ او معروف‌ترین و نزدیک‌ترین شاگرد فاضل بود که استادش را حتی بر شیخ انصاری ترجیح می‌داد و از وی افضل می‌دانست.[۸] فاضل بدو اجازه روایی داده بود.[۹]
- آخوند خراسانی
- سید علی حایری یزدی[۱۰]
- سید محمدحسن کشمیری حائری؛
- محمدتقی شیرازی[۱۱]
- عبدالکریم حائری یزدی
- سید ابوالقاسم دهکردی
- ملا احمد خوئینی
- ملا حبیب الله شریف کاشانی[۱۲]
- ثقة الاسلام تبریزی[۱۳]
- سید محمد فشارکی؛[۱۴]
- ابوالقاسم اردوبادی تبریزی؛[۱۵]
- سید علی بن محمدعلی حسینی میبدی یزدی؛ او از فاضل اردکانی اجازه روایت داشت.[۱۶]
اجازات
فاضل اردکانی از برخی اساتیدش اجازه دریافت نمود:
- عمویش ملا محمدتقی اردکانی؛
- سید ابراهیم قزوینی؛[۱۷]
تالیفات
- غایة المسوول فی علم الاصول؛ که توسط سید محمدحسین شهرستانی نوشته شده به چاپ رسیده است.
- تعلیقه بر شوارق الالهام؛[۱۸]
- تقریرات اصول فقه عمویش محمدتقی اردکانی؛
- کتاب الصلاة؛
- کتاب الطهارة؛
- کتاب المتاجر؛
- تعلیقه بر ریاض المسائل سید علی طباطبائی؛
- تعلیقه بر المعالم شهید ثانی؛
- رسالة فی الحروف؛[۱۹]
فقیه زاهد و شوخ طبع
فاضل اردکانی عالمی وارسته و فاقد ریا و کبریا بود.[۲۰] با این که مرجعیت به او روی آورد و شهرتی فراگیر داشت، لیکن وی بدان بی‌اعتنا بود.[۲۱]
وی مردی شوخ‌طبع بود و در مجلس درس یا در برخوردهای با شاگردان و مردم شوخی‌های بسیاری می‌کرد که گاه به‌ظاهر زننده بود، ولی نظر به طهارت روح وی و اینکه نیتش اصلاح اخلاق مردم بود شوخی هایش تأثیرات مثبت اخلاقی داشت. آیت‌الله بهجت درباره فاضل اردکانی چنین گفته که اگر احوال و حکایات وی جمع گردد بسان کتابی اخلاق؛ سودمند است.[۲۲] تعدادی از حکایات اخلاقی فاضل اردکانی در برخی منابع گردآوری شده است.[۲۳]
وفات و مدفن
سال وفات وی را ۱۳۰۲ یا ۱۳۰۵ق گفته‌اند. پیکر او در کربلا در مقبره استادش سید ابراهیم موسوی قزوینی صاحب ضوابط الاصول دفن گردید. برخی ماده تاریخ‌های وفات وی حاکی از صحت قول وفاتش در ۱۳۰۵ق است:
و لما ذاب قلب الوجد هما/لموت ولی امیر المؤمنینا
فقم فزعا و ارخ بالبکاء/حسین بالثری امسی رهینا[۲۴]
وفات وی به صورتی جالب و عبرت انگیز و حاکی از عدم دلبستگی و تعلق وی به دنیا بود.[۲۵]
پانویس
- ↑ آقابزرگ تهرانی، کرام البرره، ج۱، ص۲۰۶ و مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۱۰۶.
- ↑ موسسه امام صادق، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم الاول)، ص۲۲۷
- ↑ شهرستانی، غایة المسئول، ص۴۵۶ ؛ موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۳ق، ج۱۴(القسم الاول)، ص۲۲۷.
- ↑ تحفة الأولیاء؛ محمدعلی اردکانی؛ ص۱۹.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۵۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۵، ص۲۶۹ و ج۶، ص۲۷۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۶۰.
- ↑ مجله افق حوزه ۲۵ اسفند ۱۳۸۶ - شماره ۱۸۳
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۸۱.
- ↑ موسسه امام صادق، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم الاول)، ص۲۲۷
- ↑ قاسمی، گلزار فضیلت، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۴
- ↑ آل داوود، ثقة الاسلام تبریزی، ج۴، ص۱۶۲۸.
- ↑ جناب، رجال و مشاهیر اصفهان، ۱۳۸۴ش، ص۴۱۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ۱۴۳۱ق، المقدمة(ق۱)، ص۲۵۱.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۱۱۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱۱، ص۱۸.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۱۰۵.
- ↑ موسسه امام صادق، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴(القسم الاول)، ص۲۲۷
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۴، ص۵۳۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۴۵۲.
- ↑ در محضر بهجت، ج۲، ص۳۵۶.
- ↑ کریم الاخلاق: زندگی‌نامه عالم ربانی آیت‌الله فاضل اردکانی- سیداسماعیل شاکر اردکانی- ص۶۳ تا۹۲.
- ↑ ریحانه الادب: ج۱-ص۱۰۵. ۴۵۲.
- ↑ کریم الاخلاق-ص ۹۳ تا۹۷.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، اعیان الشیعه، لبنان،دار التعارف للمطبوعات، چ۱، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، لبنان،دار الأضواء، چ۳، ۱۴۰۳ق.
- آل داوود، سید علی، ثقة الاسلام تبریزی، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
- جناب، علی، رجال و مشاهیر اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۴ش.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، لبنان،دار المؤرخ العربی، چ۱، ۱۴۲۹ق.
- قاسمی، رحیم، گلزار فضیلت: مشاهیر مدفون در تکیه فاضل هندی در تخت فولاد اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۹ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسة آل البیت(علیهم السلام) لإحیاء التراث، چ۱، ۱۴۳۱ق.
- موسسه امام صادق(ع)، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسة الإمام الصادق(علیه‌السلام)، چ۱، ۱۴۱۳ق.
- شهرستانی، محمدحسین، غایة المسئول فی علم الاصول، قم، موسه آل البیت(علیهم السلام)، بی‌تا.