کاربر:Rezapour/صفحه تمرین
 | |
| مشخصات آیه |
|---|
آیه ۱۱۸ سوره توبه سه نفر از انصار با پیامبر و مسلمانان برای اعزام به جنگ تبوک خودداری کردند. همراهی نکردن در جنگ تبوک نه به‌جهت دشمنی و نفاق بلکه از روی سستی و تنبلی بوده است.
بازگشت آنها نزد پیامبر رفتند و عذرخواهی کردند. پیامبر با آنان هیچ سخن نگفت و دستور داد مسلمانان نیز با انان سخن نگویند. دیگر هیچ فردی حتی کودکان و خانواده‌هایشان با آنان سخن نمی‌گفت.
در یک تعبیر می‌گوید که زمین با همه وسعتش بر آنها تنگ شد. در تصویرسازی دوم می‌گوید که قلب‌های آنها چنان از اندوه و وحشت پر شده بود شد این تعبیر را مبالغه در ناراحتی دانسته‌اند.
جامعه رابطه خود را به صورت کامل با آنها از بین برد و انان در شرایطی قرار گرفتند «که گویی جان در تنشان جای نمیگرفت».
مجازات این سه نفر محاصره اجتماعی و قطعه رابطه و پیوندهای خانوادگی دوستی بوده است. این قطه ارتباط به قدری برای آنان سخت بود ک
به کوه ها رفتند. خانواده‌هایشان بدون اینکه با آنان سخن بگویند برایشان غذا می‌بردند. آنها از یکدیگر نیز دور گشتند و با هم سخن نگفتند. در نهایت پس از گذشت بیش از چهل روز که به توبه گذراندند،
شأن نزول
شیخ طوسی عالم و مفسر شیعه در کتاب التبیان خود شأن نزولی برای آیه ۱۱۸ سوره توبه ذکر کرده است.
سه نفر از همراهی با پیامبر و مسلمانان در اعزام به جنگ تبوک خودداری کردند. این خودداری از روی نفاق و دشمنی نبود. پس از رفتن مسلمانان به تبوک، اینان پشیمان شدند و به همین جهت با بازگشت آنها نزد پیامبر رفتند و عذرخواهی کردند. پیامبر با آنان هیچ سخن نگفت و دستور داد مسلمانان نیز با انان سخن نگویند. دیگر هیچ فردی حتی کودکان و خانواده‌هایشان با آنان سخن نمی‌گفت. همسران آنها نزد پیامبر آمدند تا از آنها جدا شوند. پیامبر اجازه نداد و گفت به آنان نزدیک نشوند. حضور در مدینه برای آنان سخت شد. به کوه ها رفتند. خانواده‌هایشان بدون اینکه با آنان سخن بگویند برایشان غذا می‌بردند. آنها از یکدیگر نیز دور گشتند و با هم سخن نگفتند. در نهایت پس از گذشت بیش از چهل روز که به توبه گذراندند، خداوند توبه آنان را پذیرفت و آیه ۱۱۸ سوره توبه نازل شد.[۱] این شأن نزول با تفاوت‌هایی در تفاسیر دیگری نیز ذکر شده است.[۲]
تفسیر
تعبیر ابتدایی آیه اشاره به سه نفری دارد که از حضور در جنگ تبوک خودداری کردند.[۳] مغنیه مفسر و عالم شیعی معتقد است که مفسران اتفاق نظر دارند که سه فردی که در این آیه پیرامون آنان سخن گفته شده، هر سه از انصار بوده‌اند و همراهی نکردن در جنگ تبوک نه به‌جهت دشمنی و نفاق بلکه از روی سستی و تنبلی بوده است.[۴] این سه فرد را کعب بن مالک، هلال بن أمیه و مرارة بن ربیعة دانسته‌اند.[۵]
این آیه مقداری از سختیهایی که این سه فرد در راه توبه کشیده‌اند را بیان می‌کند.[۶] مجازات این سه نفر محاصره اجتماعی و قطعه رابطه و پیوندهای خانوادگی و دوستی بوده است. این قطع ارتباط به قدری برای آنان سخت بود که زندگی را برای آنان از زندان سخت‌تر کرده بود.[۷] در یک تعبیر می‌گوید که زمین با همه وسعتش بر آنها تنگ شد.[۸] جامعه رابطه خود را به صورت کامل با آنها از بین برد و انان در شرایطی قرار گرفتند «که گویی جان در تنشان جای نمیگرفت».[۹] مدرسی مفسر و عالم شیعی تفسیر این بخش از آیه را با این عنوان یاد کرده است: «حین تضیق بنا الحیاة؛ در تنگنای زندگی».[۱۰]
در تصویرسازی دوم می‌گوید که قلب‌های آنها چنان از اندوه و وحشت پر شده بود شد[۱۱] که گویی جایی در وجود خویش برای خود نمی‌یافتند.[۱۲] این تعبیر را مبالغه در ناراحتی دانسته‌اند.[۱۳]
همین محاصره سبب قطع امید آنها از همه جا بود.[۱۴] بازتاب این تحریم اجتماعی در میان مسلمانان را بسیار وسیع دانسته‌اند به نحوی که پس از آن کمتر فردی جرأت می‌کرد چنین اعمالی را انجام دهد.[۱۵]
توبه
این افراد فهمیدند که پناه دیگری ندارند[۱۶] و باید توبه کنند.[۱۷] به همین جهت به بیابان رفتند و با ترک لذت‌های دنیایی به توبه و استغفار پرداختند.[۱۸] قرآن از این حالت آنان با تعبیر «وَظَنُّوا أَنْ لَا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَیْهِ؛ دانستند که پناهی از خدا جز به سوی او نیست» یاد کرده[۱۹] و چنین تفسیر شده که این افراد مطمئن شدند که هیچ چیزی نمی‌تواند آنها را از عذاب خداوند رهایی دهد مگر اینکه خود خداوند اآنان را ببخشد.[۲۰] تعبیر «ظَنُّوا» در این آیه به یقین و دانستن معنا شده است.[۲۱]
آیه ۱۱۸ سوره توبه، توبه آنان را چنین نقل می‌کند: «ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا؛ پس به آنان توبه داد، تا توبه کنند»[۲۲] در تفسیر تعبیر به آنها توبه داد چندین معنا ذکر شده است.[۲۳] طبرسی عالم و مفسر شیعه در تفسیر این تعبیر آورده که خداوند توبه را بر آنان آسان کرد تا بتوانند توبه کنند.[۲۴] برخی این تعبیر را به معنای لطف خداوند معنا کرده‌اند که خداوند به آنها لطف کرد تا اینکه بتوانند توبه کنند و از گناه خود بازگردند.[۲۵] مغنیه عالم و مفسر شیعه در تفسیر این تعبیر چنین آورده که خداوند توبه آنان را پذیرفت تا بتوانند توبه کرده و اصرار بر گناه نداشته باشند.[۲۶]
در انتهای آیه خداوند خود «تَّوَّابُ» و «رَحیم» خوانده است. تواب را مبالغه در این دانسته‌اند که زیاد توبه توبه‌کنندگان را می‌پذیرد. دانسته‌اند.[۲۷]
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۵، ص۳۱۶.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۹۷.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۲۱۸.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۱۱۴.
- ↑ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۴۱.
- ↑ جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۵۹۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۱۷۵.
- ↑ خسروانی، تفسیر خسروی، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۱۳۹.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۹۵.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۹۵.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۱۷۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۱۲۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۱۷۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۸، ص۱۷۵.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۳۲۹.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۲۱۸.
- ↑ طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۳۲۹.
- ↑ سوره توبه، آیه۱۱۸.
- ↑ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱۱، ص۴۰.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ سوره توبه، آیه۱۱۸.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۵، ص۳۱۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۱۲۱
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۲۱۸.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۱۱۵.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۱۱۵.
منابع
- جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، 1376ش.
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، 1423ق.
- خسروانی، علی رضا، تفسیر خسروی، تحقیق: بهبودی، محمد باقر، انتشارات اسلامیة، تهران، چاپ اول، 1390ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
- طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412ق.
- طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، 1378ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، 1415ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق و مصحح: موسوی جزائری، سید طیب، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1404ق.
- مدرسی، سید محمد تقی، من هدی القرآن، دار محبی الحسین، تهران، چاپ اول، 1419ق.
- مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1424ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.