کاربر:A.m.parsa/صفحه تمرین
فرزندپروری یا تربیت فرزند به معنای ایجاد زمینه‌های رشد فرزند، در به فعلیت رساندن استعدادهای نیکوی دینی و دنیوی وی، تعریف شده است که بسیار مورد توجه روایات اسلامی بوده و اهل بیت(ع) برای تربیت فرزند، سه دوره هفت ساله را از زمان تولد تا ۲۱ سالگی در نظر گرفته‌اند که هر دوره شرایط و آداب خاص خود را دارد.
عدم تنبیه، عدم توهین، بخشیدن کرامت نفس، رعایت اعتدال و عدالت به عنوان برخی از اصول تربیتی فرزندان است که می‌توان از روایات استفاده کرد.
مواردی چون توجه به مراحل مختلف رشد، آموزش فرزندان، شرایط شیردهی، محبت به فرزندان و دقت در انتخاب همسر، از موضوعات پرتکرار در روایات تربیت فرزند به حساب آمده است.
طبق آموزه‌های اسلامی، علاوه بر رفتار والدین، ویژگی‌های وراثتی ایشان نیز در امر تربیت دخیل دانسته شده است.
مسئله تربیت فرزند از نگاه اندیشمندان اسلامی نیز مورد توجه بوده و از آن جمله ابن سینا مراحل تربیت را متناسب با رشد فرزند به شش مرحله تقسیم کرده است.
در میان اندیشمندان غربی، سه سبک قاطع، مستبد و سهل گیرانه در امر تربیت فرزند معرفی شده و محققان بر این باورند که سبک فرزندپروری مقتدرانه به سبک آموزه‌های اسلامی نزدیکتر است.
پژوهشگران معتقدند که ارزش‌هایی که والدین برای تربیت فرزندان خود به آنها توجه می‌کنند با توجه به مواردی همچون فرهنگ، جغرافیا، باورهای دینی و طبقه اجتماعی متفاوت می‌شود.
برخی نیز میان فرزندآوری و تربیت نیکوی فرزند، تعارضی را مطرح کرده‌اند که این امر از سوی محققان با دلایلی رد شده است.
اهمیت و جایگاه
فرازی از رساله حقوق امام سجاد(ع) در خصوص حق فرزندان:
«و امّا حقّ فرزندت این است که بدانی او از توست و با خوب و بدش در دنیا، منتسب به توست و بی‌گمان، تو دربارهٔ آنچه بر عهده‌ات است: خوب تربیت کردن او و او را به سوی خداوند عزوجل راهنمایی کردن و به فرمان برداری از او (خداوند) یاری کردن، مسئولی. پس در کار او، همانند کسی عمل کن که می‌داند برای نیکی‌کردن به او پاداش می‌گیرد و بر بدی‌کردن به او مجازات می‌شود.»
شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۲.
تربیت فرزند، به عنوان حقی بشری از حقوق اساسی فرزند قلمداد شده است[۱] که از نگاه اندیشمندان، این امر به معنای ایجاد زمینه برای پرورش و ظهور استعدادهای فرزند می‌باشد.[۲] از نظر ایشان، هدف از تربیت فرزند ارتقاء ابعاد روحی و جسمی فرزند در مصالح دینی و دنیایی او است.[۳]
مسئله تربیت فرزند در روایات اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته [۴] و داشتن فرزند صالح یکی از وجوه سعادت انسان دانسته شده است.[۵]
طبق بیان برخی از آیات قرآن کریم[یادداشت ۱]، داشتن فرزند صالح، به عنوان یکی از ثمرات زندگی انسان، مورد توجه و درخواست انبیای الهی نیز بوده است.[۶]
دوران‌های سه‌گانه در تربیت فرزند
در روایات شیعی، تربیت فرزند به سه دوره هفت ساله تقسیم شده است که فرزند، در هفت سال اول، با عنوان «سیّد و آقا»، در هفت سال دوّم با عنوان «مطیع و فرمانبردار» و در هفت سال سوّم با عنوان «وزیر و مسؤول» معرفی شده است.[۷]
برخی این سه دوره را منطبق بر دوران کودکی، نوجوانی و جوانی دانسته،[۸] و برخی نیز بر این باورند که این روش موجب پدید آمدن شخصیت نیکو در فرزند شده و ویژگی‌های روانی، هیجانی و رفتاری هماهنگ با فطرت را برایش فراهم می‌سازد.[۹]
- ویژگی دوره هفت سال اول: بر طبق روایات، فرزند در هفت سال اول، باید آزاد بوده و بازی کند[۱۰] و به تعبیر برخی نباید در این دوران به کودک آموزش داد.[۱۱] ایشان بر این باورند که سیادت و آزادی فرزند در هفت سال اول، موجب برکاتی چون، شکوفایی استعدادهای نهفته در کودک، اعتماد کودک به پدر و مادر و همچنین ایجاد روحیه اعتماد به نفس و پرورش شخصیتی مستقل می‌شود.[۱۲]
- ویژگی دوره هفت سال دوم:بر طبق روایات، این دوره، مربوط به آموزش و تأدیب است[۱۳] و در این دوره است کم‌کم باید فرزند را به انجام اعمال عبادی ترغیب و تشویق نمود.[۱۴]
- ویژگی دوره هفت سال سوم:بر طبق روایات، این دوران، دوران وزارت فرزند بوده و لازم است والدین همواره فرزند را به خود نزدیک ساخته و تا جایی که ممکن است اوقاتی را با او سپری کنند.[۱۵] برخی بر این باورند که دستور روایات به تعلیم آموزه‌های دینی به فرزند در این دوران[۱۶] به سبب شدت جهت‌گیری‌های دینی وی بوده و از این رو لازم است شرایط و محیطی برای فرزند فراهم شود، تا به‌طور کامل از جهت احکام و عقاید دینی اقناع گردد.[۱۷]
بیشترین موضوعات مورد بحث در روایات تربیت فرزند
برخی از پژوهشگران، با بررسی فراوانی موضوعات مربوط به تربیت فرزند در کتاب اصول کافی، این موارد را به عنوان ده مضمون پرکاربرد مورد شمارش قرار داده‌اند:
- توجه به مراحل مختلف رشد؛
- آموزش فرزندان؛
- شرایط شیردهی به فرزند؛
- محبت به فرزندان؛
- دقت در انتخاب همسر؛
- برکات داشتن فرزند صالح؛
- تربیت صحیح فرزندان؛
- سنت‌های حسنه؛
- تأثیر تأدیب و تنبیه در تربیت؛
- نام نیکو نهادن برای فرزندان.[۱۸]
ایشان با تقسیم مراحل تربیت فرزند، بر اساس روایات، به سه دسته قبل تولد، بعد تولد و بعد طفولیت، بر این باورند که پر بسامدترین موضوع در میان روایات مراحل تربیت فرزند به شرح ذیل است:
- مرحله قبل از تولد: دقت درانتخاب همسر؛
- مرحله بعد از تولد: توجه به شرایط دایه یا شیردهی و نیز نامگذاری مناسب؛
- مرحله بعد از طفولیت: رعایت اصول و قواعد تربیت فرزند نظیر تأدیب و تنبیه فرزند، تربیت جنسی فرزند، وفای به عهد در مقابل فرزندان.[۱۹]
برخی از اصول تربیت فرزند در روایات
در اینجا به برخی از اصول تربیت فرزند که در روایات شیعی بدان پرداخته شده است، اشاره می‌شود:
- عدم تنبیه:[۲۰]
- عدم توهین:[۲۱]
- بخشیدن کرامت نفس:[۲۲]
- اعتدال در تربیت:[۲۳]
- رعایت عدالت: [۲۴]
- وفای به عهد:[۲۵]
- تربیت در سنین پایین:[۲۶]
- آموزش امور دینی و اجتماعی:[۲۷]
روش‌های تربیتی اهل بیت(ع)
برخی از محققان، روش‌های تربیتی اهل بیت(ع) را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:
- روش‌های قطعی: مواردی چون مهرورزی، نصیحت، تکریم شخصیت، عدم تبعیض؛
- روش‌های اصلاحی: مواردی چون بخشش، تغافل، تشویق، تنبیه متناسب، بازی، شرکت دادن در مراسم مذهبی؛
- روش‌های کنایی: مواردی چون نصیحت پنهانی، برگزاری مسابقات و واگذاری برخی مسئولیت‌ها به فرزندان.[۲۸]
مسئولیت تربیت فرزند
طبق روایات اسلامی، پدر و مادر مسئولیت تربیت فرزندان را بر عهده دارند.[۲۹] از این رو امام علی(ع) در توضیح آیه ۶ سوره تحریم، مسئله تربیت فرزندان را به عنوان یکی از مسئولیت‌های مؤمنان برای نجات از آتش مطرح کرده[۳۰] و در منابع شیعی، همانگونه که پدر و مادر، عامل ایجاد جسم فرزند خود هستند، تربیت ایشان نیز خاستگاه و عامل رفتار فرزند دانسته شده است.[۳۱]
امام سجاد(ع) نیز در رساله حقوق خود، بخشی را به حق فرزند اختصاص داده و در آن به مسئولیت والدین در قبال تربیت الهی فرزند با عمل و آموزش اشاره کرده و سرنوشت فرزند را در گرو نوع تربیت پدر و مادر می‌داند.[۳۲] با توجه به روایات اسلامی، فرزندان دارای حقوقی هستند که عدم توجه والدین به آن، سبب عاق اولاد خواهد شد.[۳۳]
نقش پاکی مادر و عملکرد پدر در تربیت فرزند
برخی بر این باورند که در دیدگاه اسلام نقش وراثتی مادر در تربیت فرزند بیش از پدر است و در این میان به برخی روایات و نیز آیه ۲۸ سوره مریم اشاره کرده‌اند[۳۴] چرا که در این آیه به تأثیر ناپاکی مادر مریم(س) از زبان قوم وی اشاره شده است. در حالی که همه می‌دانستند مادر وی در طفولیت او از دنیا رفته است.[۳۵]
در خصوص تأثیر عملکرد پدر بر تربیت فرزند صالح، برخی به آیه ۴۹ سوره مریم استناد کرده‌اند که در آن به اعطای دو فرزند پاک (یعنی اسحاق(ع) و یعقوب(ع)) به ابراهیم(ع) اشاره شده است که این موهبت را نتیجه عزلت‌گزینی و دوری از غیرخدا، می‌داند.[۳۶]
تربیت فرزند از نگاه اندیشمندان اسلامی
در برخی متون اخلاقی پس از توصیه به تقویت خوی حیا در کودک، به آداب غذاخوردن، لباس پوشیدن، دوست‌یابی، فراگیری خواندن و نوشتن و یادگیری قرآن و حدیث و اشعارِ نیک و احوال نیکان می‌پردازند. در ادامه هم به آدابی دیگر، چون نشست و برخاست و صحبت کردن و بازی، و سرانجام دستورهای مربوط به پس از بلوغ (یعنی توجه به اقامه نماز و روزه و یادگیری برخی تکالیف و احکام شرعیِ مورد نیاز) توجه داده‌اند.[۳۷] خواجه نصیر الدین طوسی، حکیم و متکلم شیعه، برای تربیت فرزند روش‌های زیر را توصیه می‌کند:
- کشف طبیعت و استعداد فرزند؛
- ملکه ساختن معارف از راه تکرار و تذکر مداوم؛
- مؤاخذه در صورت امتناع از وظایف دینی، انجام افعال زشت و ضرر به دیگران؛
- عادت دادن به سختی.[۳۸]
ابوعلی سینا، نیز دربارهٔ تربیت نظراتی ارائه کرده است که به تعبیر محققان از ویژگی‌های مهم آرای تربیتی وی، اعتقاد به تعلیم و تربیت متناسب با رشد کودک است؛ که از نظر وی دارای شش مرحله است:
- مرحله اول (بدو تولد): انتخاب نام نیکو و شیردهی سالم؛
- مرحله دوم (پس از بازگرفتن از شیر): بازی و تربیت اخلاقی کودک؛
- مرحله سوم (حدود شش سالگی): آموزش کودک و تحصیل ملایم قرآن و علم؛
- مرحله چهارم: آشنایی با امور صناعی و حرفه‌ای؛
- مرحله پنجم: پرداختن به کار و اشتغال؛
- مرحله ششم: تشکیل زندگی مستقل.[۳۹]
ابن سینا همچنین تأکید دارد که هر یک از فرزندان را باید به فراخور استعداد خاصش بار آورد و به هیچ وجه نباید چیزی را بر همه به یکسان تحمیل کرد؛ زیرا این کار به معنای نادیده انگاشتن تفاوت‌های سرشتی است که در نهایت به تباهی خواهد کشید.[۴۰]
وی در کتاب قانون، صراحتاً رژیم غذایی را از زمان طفولیت تا نوجوانی ذکر می‌کند که علاوه بر مقاصد طبی، اهداف تعلیمی و تربیتی را نیز مد نظر دارد.[۴۱]
سبک‌های فرزند پروری
سبک فرزند پروری به ارزش‌ها و عقایدی که والدین در مورد نقش‌شان دربارهٔ ماهیت کودک خود دارند، تعریف شده [۴۲] و برخی از اندیشمندان غربی آن را به سه سبک اصلی «قاطع»(Authoritative)، «مستبد»(Authoritarian) و «سهل‌گیر»(Permissive) تقسیم کرده‌اند.[۴۳]
برخی از محققان بر این باورند که درمیان این سه سبک، فرزندپروری مقتدرانه به دیدگاه اسلام درشیوه فرزندپروری سالم نزدیکتر است.[۴۴] از اینرو در تحقیقات بعمل آمده، مشخص شده است که والدینی که از جهت‌گیری مذهبی بالاتری برخوردارند در تربیت فرزندان خود از سبک قاطع استفاده می‌کنند و والدینی که جهت‌گیری مذهبی پایین‌تری دارند از دو سبک فرزند پروری مستبد و سهل گیر در تربیت فرزند خود استفاده می‌کنند.[۴۵]
ارزشهای تربیت فرزند
برخی از محققان، هسته مرکزی مطالعات خانواده و نابرابری اجتماعی را مربوط به ارزشهای مد نظر والدین در تربیت فرزندان می‌دانند.[۴۷] ایشان بر این باورند که این ارزش‌ها در کشورهای مختلف متفاوت بوده و حتی برای کشورهای اسلامی علی‌رغم شباهت‌های بسیار، باز هم شاهد تفاوت‌های روشنی هستیم.[۴۸]
برخی از مطالعات نشان داده است که طبقه اجتماعی والدین در ارزشهای تربیتی ایشان برای فرزندانشان مؤثر است به طوری که تأکید طبقات پایین، بیشتر بر ارزشهای سازگارانه مثل اطاعت و خوش‌رفتاری بوده و والدین طبقات بالا بیشتر بر ارزشهای خوداتکایی مثل خودکنترلی و احساس مسئولیت تأکید دارند.[۴۹] تحقیقات در آمریکا نشان داده است که خانواده‌های مذهبی (کاتولیک و پروتستان‌های محافظه کار) بیش از بقیه مردم آمریکا به ارزشهای سازگارانه همچون اطاعت و همنوایی روی می‌آورند.[۵۰]
آیا تعدد فرزندان مانع تربیت است؟
برخی تعدد فرزندان را مانع تربیت صحیح آنها دانسته و به‌این‌دلیل تمایلی به فرزندآوری بیشتر ندارند.[۵۱] در پاسخ گفته شده که اولاً، با توجه به برخی آیات قرآن،[۵۲] امر تربیت و هدایت انسانها به دست پروردگار است. ثانیاً، اگر این ادعا درست باشد، لازم است خانواده‌های تک‌فرزند بهترین فرزندان را تربیت کرده باشند، در حالی که اینگونه نیست. سوم اینکه اگر محور تربیت فرزندان محبت و ولایت اهل بیت(ع) باشد، بسیاری از نگرانی‌ها در مسئله تربیت از بین می‌رود.[۵۳]
کتابشناسی
به گزارش برخی، کتاب‌های تربیت فرزند تنوع بسیار بالایی داشته و با دو رویکرد کلی نگاشته شده است: برخی از این کتاب‌ها، همچون کتاب «با کودکت زندگی کن« نوشته‌ی آذر دوست محمدی، تربیت فرزند را تنها از نظر روانشناسی بررسی کرده و برخی نیز همچون کتاب «اصول تعلیم و تربیت کودک (از منظر مکتب اسلام و علم روانشناسی)» نوشته فاطمه بیدی و اکبر رنجبرزاده تلفیقی از نگاه دینی و روانشناختی به این مسئله است.[۵۴]
از کتاب‌های این زمینه می‌توان برای نمونه به این موارد اشاره کرد:
- کتاب تربیت دینی کودک، نوشته محی الدین حائری شیرازی که در سال ۱۳۹۵ش به همت نشر معارف به چاپ رسیده و به گزارش ناشر، این کتاب بازنویسی گفتارهای آیت الله حائری شیرازی در بیش از ۷۰ جلسه «درس تربیت» با حضور دانشجویان علوم تربیتی است که می‌توان آن را «مقدمه ای بر تربیت»، به خصوص تربیت کودکان دانست و حاوی دیدگاه‌هایی عملی برخاسته از اسلام است.[۵۵]
- کتاب تربیت فرزند با رویکرد فقهی، نوشته علیرضا اعرافی، سیدنقی موسوی، که در سال ۱۳۹۵ش به همت مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان به چاپ رسیده و به گزارش برخی سایت‌ها، این کتاب، با طراحی نظام سوالات مطرح در تربیت فرزند، تلاش نموده است تا پاسخی نیمه استدلالی، به برخی از این سوالات ارائه دهد که با توجه به فهرست مطالب این کتاب، تربیت اعتقادی، تربیت عبادی، تربیت عاطفی، تربیت جنسی و تربیت جسمانی مورد توجه قرار گرفته است.[۵۶]
پانویس
- ↑ وزیری فرد، «بررسی حقوق فرزند بر والدین و ارتباط این حقوق با تربیت و تأدیب وی»، ص۳.
- ↑ شریعتمداری، تعلیم و تربیت اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۳.
- ↑ انصاری، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۵۵۴–۵۵۱.
- ↑ به عنوان نمونه نگاه کنید به ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجه، ۱۳۷۳ق، ج۲، ص۱۲۱۱؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۲.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳.
- ↑ نویسندگان، «حقیقت و آثار اعتکاف»، ص۶۷.
- ↑ طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۲۲۲.
- ↑ فرهادیان، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، ۱۳۹۱ش، ص۱۱.
- ↑ شکوهی یکتا، مطالعهٔ تطبیقی سبک‌های فرزند پروری، ۱۳۸۵ش، ص۱۲۴.
- ↑ الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۶، ص۴۶.
- ↑ فرهادیان، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، ۱۳۹۱ش، ص۱۲.
- ↑ فرهادیان، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، ۱۳۹۱ش، ص۱۷–۲۲.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۶.
- ↑ ابن‌حیون، دعائم الإسلام، ج۱، ص۱۹۴.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۶.
- ↑ نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۶.
- ↑ فرهادیان، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، ۱۳۹۱ش، ص۳۵.
- ↑ مددی، تحلیل محتوای روایات تربیت فرزند در کتاب الکافی، ۱۴۰۰ش، ص۳۵.
- ↑ مددی، تحلیل محتوای روایات تربیت فرزند در کتاب الکافی، ۱۴۰۰ش، ص۳۸–۷۸.
- ↑ حلّی، عدّة الداعی، مکتبة الوجدانی، ص۷۹؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۹۷؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۷.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۲؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵.
- ↑ نگاه کنید به فرهادیان، والدین و مربیان مسؤول، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۹–۳۴۵.
- ↑ نگاه کنید به پورحسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۳۰.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، چاپ محمد افندی، ج۳، ص۱۳۴؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۸۳.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۹.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۷.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۲؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۴۷–۴۹.
- ↑ نوربخش حبیب آبادی، روش‌های تربیتی اهل بیت(ع) در تربیت فرزند، ۱۳۹۶ش، ص۲۲–۱۰۳.
- ↑ قال رسول اللّه(ص): «ادّبُوا اوْلادَکُمْ فَانَّکُمْ مَسؤولُونَ عَنهم» (به نقل از فرهادیان، والدین و مربیان مسؤول، ۱۳۹۰ش، ص۳۷۴.)
- ↑ نگاه کنید به علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۶۸۹.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۲.
- ↑ ابن شعبه، رساله حقوق، بی تا، ص۶۷.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۸۳.
- ↑ حسینی زاده، نقش وراثتی مادر در تربیت فرزند از دیدگاه اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۵۳–۶۶.
- ↑ نگاه کنید به شریف لاهیجی، تفسیر، ۱۳۷۳، ج۳، ص۱۶؛ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۷۹.
- ↑ نویسندگان، «حقیقت و آثار اعتکاف»، ص۶۷.
- ↑ مسکویه، تهذیب الأخلاق، ۱۳۹۸ق، ص۶۸–۷۵؛ غزالی، احیاء علوم‌الدین، دارالندوه، ج۲، ص۲۱۷–۲۱۸ و ج۳، ص۷۲–۷۴.
- ↑ صدیق اعلم، تاریخ فرهنگ ایران، ۱۳۵۱ش، ص۱۳۹–۱۶۶.
- ↑ پورحسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۳۷.
- ↑ پورحسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۳۸.
- ↑ پورحسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۳۸.
- ↑ Baumrind, The influence of parenting style on adolesceri compelence, 1991, p5-56.
- ↑ پور حسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۱۳.
- ↑ پور حسینی لیلا کوهی، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری، ۱۳۹۰ش، ص۲۹.
- ↑ غلامی جلیسه، نقش جهت‌گیری مذهبی والدین در سبک‌های فرزند پروری و خشونت، ۱۳۸۶ش.
- ↑ معدنی پور، مطالعه تطبیقی ارزشهای تربیت فرزند در آسیای میانه، ۱۳۸۹ش، ص۴۲۲.
- ↑ معدنی پور، مطالعه تطبیقی ارزشهای تربیت فرزند در آسیای میانه، ۱۳۸۹ش، ص۴۱۳.
- ↑ معدنی پور، مطالعه تطبیقی ارزشهای تربیت فرزند در آسیای میانه، ۱۳۸۹ش، ص۴۱۲.
- ↑ Luster, The relation between parental, 1989, p139.
- ↑ Ellison, Obedience and autonomy, 1993, p.313-329.
- ↑ موسوی، مثبت سه، ۱۴۰۰ش، ص۱۰۹.
- ↑ سوره قصص، آیه۵۶.
- ↑ موسوی، مثبت سه، ۱۴۰۰ش، ص۱۰۹–۱۱۱.
- ↑ معرفی بهترین کتاب‌های تربیت کودک که هر والدینی باید بخواند!، سایت کتابراه
- ↑ تربیت دینی کودک، سایت نشرمعارف.
- ↑ تربیت فرزند با رویکرد فقهی، سایت پاتوق کتاب فردا.
یادداشت
- ↑ آیاتی از قران بر در خواست حضرت ابراهیم وحضرت زکریا دلالت دارد؛ از جمله آیه ۸۹ سوره انبیاء وآیه ۷۴ سوره ابراهیم.
منابع
- ابوداوود، سلیمان بن اشعث، سنن ابی‌داوود، بیروت، چاپ سعید محمد لحام، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ۱۳۸۵ق.
- ابن شعبه، حسن بن علی، رساله حقوق، مشهد، آستان قدس رضوی، بی تا.
- ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجة، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴ [، چاپ افست، بیروت، بی‌تا.
- انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، بی جا، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۳۹۱ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، استانبول، چاپ محمد ذهنی‌افندی، ۱۴۰۱ق.
- پورحسینی لیلا کوهی، فاطمه، بررسی رابطه جهت‌گیری مذهبی و سبک‌های فرزندپروری با الگوی فرزند پروری سالم، دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، ۱۳۹۰ش.
- تربیت فرزند با رویکرد فقهی، سایت پاتوق کتاب فردا، تاریخ بازدید: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- تربیت دینی کودک، سایت نشرمعارف، تاریخ بازدید: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- حسینی زاده، سیدعلی، نقش وراثتی مادر در تربیت فرزند از دیدگاه اسلامی، تربیت اسلامی، ش۲۲، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش.
- حلّی، ابن‌فهد، عدّة الداعی و نجاح الساعی، قم، مکتبة الوجدانی، بی‌تا.
- شریعتمداری، علی، تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، نشر امیرکبیر، ۱۳۷۹ش.
- شریف لاهیجی، محمدبن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، نشر داد، ۱۳۷۳ش.
- شکوهی یکتا، محسن، مطالعهٔ تطبیقی سبک‌های فرزند پروری، تربیت اسلامی، ش۳، پاییز و زمستان ۱۳۸۵ش.
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: علی اکبرغفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- صادقی، منصوره السادات، کیفیت رابطه والد فرزندی پیش شرط تربیت دینی فرزندان، فصلنامه خانواده پژوهی، سال ۳، ش۹، ۱۳۸۶ش.
- صدیق اعلم، عیسی، تاریخ فرهنگ ایران، تهران، شرکت سهامی طبع کتاب، ۱۳۵۱ش.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، چاپ پنجم، قم، مکتبه الانشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
- غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم‌الدین، بیروت، دارالندوة الجدیدة، بی‌تا.
- غلامی جلیسه، سمیه، نقش جهت‌گیری مذهبی والدین در سبک‌های فرزند پروری و خشونت، پایان‌نامه کارشناس ارشد رشته علوم تربیتی و روانشناسی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۹۲ش.
- فرهادیان، رضا، آنچه والدین و مربیان باید بدانند، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۱ش.
- فرهادیان، رضا، والدین و مربیان مسؤول، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش.
- ٰکلینی، محمد بن یعقوب، کافی، به تحقیق علی‌اکبر غفاری، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مددی، نجیبه، تحلیل محتوای روایات تربیت فرزند در کتاب الکافی، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث، تهران، دانشگاه الزهراء، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، اسفند ۱۴۰۰ش.
- مسکویه، احمد بن محمد، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، بیروت، چاپ حسن تمیم، ۱۳۹۸ق.
- معدنی پور، علی، مطالعه تطبیقی ارزشهای تربیت فرزند در آسیای میانه، خاورمیانه و شمال آفریقا، فصلنامه خانواده پژوهی، ش۲۴، ۱۳۸۹ش.
- معرفی بهترین کتاب‌های تربیت کودک که هر والدینی باید بخواند!، سایت کتابراه، تاریخ بازدید: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۲۴ق.
- موسوی، سید حسین، مثبت سه، قم، هیئت امروز، ۱۴۰۰ش.
- نوربخش حبیب آبادی، ریحانه، روش‌های تربیتی اهل بیت(ع) در تربیت فرزند، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث، اصفهان، دانشگاه پیام نور، ۱۳۹۶ش.
- نویسندگان، حقیقت و آثار اعتکاف، نشریه تربیتی اخلاقی خلق، ش۲۹، خرداد و تیر ۱۳۹۱ش.
- نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین، نجف، بی‌نا، ۱۳۸۶ق.
- وزیری فرد، سید محمدجواد، قرایی، تکتم، «بررسی حقوق فرزند بر والدین و ارتباط این حقوق با تربیت و تأدیب وی»، نخستین کنفرانس بین‌المللی هزاره سوم و علوم انسانی، ۱۳۹۵ش.
Baumrind ,D, The influence of parenting style on adolesceri compelence and substance uwe,* Journal of Early Adolescence, 1991.
- Luster, T, Rhoades, K & Haas, B, The relation between parental values and parenting behavior: A test of the Kohn hypothesis, Journal of Marriage and the Family, 51, 1989.
- Ellison. C. G, & Sherkat, D. E, Obedience and autonomy: Religion and parental values reconsidered, Journal for the Scientific Study of Religion, 32, 1993.