محمدعلی معلم حبیب‌آبادی

محمدعلی معلم حبیب‌آبادی

اطلاعات فردی
لقب	معلم
تاریخ تولد	۱۳۰۸ق
تاریخ وفات	۲۲ رجب سال ۱۳۹۶ق
شهر وفات	اصفهان
اطلاعات علمی
محل تحصیل	اصفهان
تألیفات	مکارم الآثار • کشف الخبیة • مقامات معنوی • عراضة الاخوان
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	کتابدار کتابخانه شهرداری اصفهان

میرزا محمدعلی معلم حبیب‌آبادی (۱۳۰۸-۱۳۹۶ق) از عالمان شیعه قرن ۱۴ق در اصفهان. وی پس از گذراندن تحصیلات علوم دینی در زادگاه خویش به اصفهان رفت و با حضور در مدرسه کاسه‌گران به تدریس، تحقیق و تألیف پرداخت. معلم حبیب‌آبادی به‌دلیل سروده‌ها و کتاب‌های فراوانی که نگاشته، دارای شهرت است. او از برخی استادان خویش، اجازه روایت داشت و مشهورترین اثرش، کتاب مکارم الآثار است.

زندگی‌نامه

میرزا محمدعلی فرزند زین‌العابدین در سال ۱۳۰۸ق مطابق با ۱۲۶۹ش در روستای حبیب‌آباد از توابع بُرخوار اصفهان به دنیا آمد. نیاکانش همه اهل زراعت و روستا نشین بوده و هیچکدام اهل علم نبوده‌اند. او بخشی از دروس دینی خود را در روستای خود گذراند و مرجع امور دینی شد. او برای ادامه تحصیل در سال ۱۳۵۸ق به اصفهان رفت و به اصرار جلال‌الدین همایی و میرزا رضا کلباسی در مدرسه کاسه‌گران ساکن شد و به تدریس و تألیف پرداخت. وی مدتی را در کتابخانه شهرداری اصفهان به عنوان کتابدار مشغول به کار شد.

وفات

معلم حبیب‌آبادی سه‌شنبه ۲۲ رجب سال ۱۳۹۶ق برابر با ۲۹ تیر ۱۳۵۵ش به علت بیماری کلیوی درگذشت و در قبرستان حضرت زینب حبیب‌آباد به خاک سپرده شد. به مناسبت درگذشت او، سید محمدصادق بحرالعلوم از نجف، پیام تسلیتی در۲۶ شعبان سال ۱۳۹۶ق ارسال نمود. حبیب آبادی در فراز پایانی زندگی نامه خود نوشت نوشته است: ...وقتى سرتاسر عمرم را ملاحظه می‌كنم می‌بينم همه بخسران و وبال گذشته و چيزى كه بتوان در پيشگاه الهى عرض نمود ندارم الّا اميد برحمت واسعه و عفو از خطيئات فاجعه

اساتید و شاگردان

معلم حبیب‌آبادی از پنج نفر از عالمان معاصر خود اجازه روایت گرفته است:

• ملا محمدحسین فشارکی اصفهانی
• میرزا محمدرضا کلباسی اصفهانی
• سید ابوالقاسم دهکردی
• آقا بزرگ تهرانی
• شیخ محمدباقر بیرجندی
• سید محمدتقی یزدآبادی اصفهانی.

رحیم ارباب از دیگر اساتید اوست. از شاگردان معلم می‌توان به شیخ عباسعلی ادیب، سید حسن فقیه امامی، جلال الدین همایی، محمدباقر ساعدی، سید محمدعلی روضاتی، فضل‌الله ضیاءنور، شیخ حسین آل محفوظ و سید عباس کاشانی اشاره کرد که به برخی از آنان اجازه روایت داده است.

کتاب مکارم الآثار

از نگاه دیگران

جلال الدین همایی او را در صفاى روح و صراحت گفتار و کردار تا آخر عمر به همان سادگى روستایى که از کودکى بدان پرورش یافته بود توصیف کرده و در لفظ و قول بسیار امین، راستگو و محقق و در نقل قول و نوشته‌هایش مصداق کامل اصطلاح فن درایه یعنى ثَبت و ثقه برشمرده است و تمام گفته‌ها و نوشته‌هایش را مورد اعتماد و اطمینان دانسته است.

محمدباقر ساعدی خراسانی از شاگردان حبیب آبادی او را معلم، دانشورى دانسته که علاوه بر بهره‌ورى از مراتب علمى او، جز صفا و پاکى، مهر و مَودّت و رعایت آداب محاوره و معاشرت عملى، بر خلاف انتظار از وى دیده نمى‌شد.

تألیفات

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار معلم حبیب‌آبادی

وی از سال ۱۳۲۷ق شروع به تألیف کتاب نمود و بیش از سی کتاب بزرگ و کوچک از خود به یادگار گذاشت. مشهورترین اثر حبیب‌آبادی کتاب مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار است.

سرودن اشعار

معلم حبیب‌آبادی در سرودن شعر طبع روانی داشت و با توجه به تسلط در تاریخ به زندگانی و سرگذشت مردان نامی خصوصا اولاد و نوادگان امامان معصوم پرداخت. او در سال ۱۳۲۴ق زبان به شعر گشود و تخلص خود را در شعر پس از مستعصم و آذر به «معلم» تغییر داد و سپس نام خانوادگی خویش را با همان کلمه مشهور ساخت. از اشعار اوست:

مرغ سحر چو دوش بنای ترانه کرد شوری بپا ز زمزمه عاشقانه کرد عاشق کجا دلش نتپد در هوای دوست چون تیر غمزه از پی صیدش روانه کرد خواندیم بس فسانه ز احوال عاشقان ما را خراب حالت ایشان فسانه کرد جان و سرم فدای ره دوستی که او روز ألست در دل عشاق خانه کرد یک جلوه کرد و بر دل جملگی ز دست عرفان خود بهانه همی زان میانه کرد

منابع

• اصفهانی، محمد رضا، معلم حبیب‌آبادی و اثر ماندگارش: مکارم الآثار، کتاب ماه دین، شماره ۶۸ و ۶۹، خرداد و تیر ۱۳۸۲ش.
• رجائی زفره‌ای، محمد حسن، بیاد مرحوم علی معلم حبیب‌آبادی، مجله وحید، شماره ۱۹۵، شهریور ۱۳۵۵ش.
• یادنامه مرحوم معلم حبیب‌آبادی، کتابخانه الکترونیکی شیعه، تاریخ بازدید: ۵ آذر ۱۳۹۹ش.

پیوند به بیرون

• محمدعلی حبیب‌آبادی (معلم حبیب‌آبادی)