فهرست آثار محمدباقر مجلسی

از ویکی شیعه
نرم‌افزار مجموعه آثار مجلسیین

فهرست آثار محمدباقر مجلسی مجموعه آثار محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ق) معروف به علامه مجلسی یا مجلسی دوم، از محدثان و فقیهان شیعه در قرن یازدهم هجری است.

میرمحمدحسین خاتون آبادی در رساله‌ای که در بیان عدد تألیفات علامه مجلسی نگاشته است، تألیف‌های عربی او را ده کتاب و نگاشته‌های فارسی او را ۴۹ کتاب دانسته است. او پس از جمع کردن کل سطرهای آثار مکتوب مجلسی و تقسیم آن بر دوران عمر او نتیجه گرفته است که او در هر روز تقریباً ۳۳ صفحه سیصد کلمه‌ای نوشته است.[۱]

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار محمدتقی مجلسی و فرزندش محمدباقر را به‌صورت نرم‌افزاری تحت عنوان مجموعه آثار مجلسیین و شامل متن ۴۵ عنوان کتاب در بیش از ۲۷۰ جلد در زمینه‌های فقه و کلام و حدیث و اخلاق و تاریخ معصومان(ع)، همراه با ارائه بیش از ۸۰ تصویر، صوت و فیلم مرتبط با آن‌دو را جمع‌آوری و منتشر کرده است.[۲]

بحارالانوار

کتاب بحار الانوار

مهم‌ترین و پرحجم‌ترین کتاب او بحارالانوار است که با نظارت علامه مجلسی و همکاری گروهی از شاگردانش در مدت زمان ۳۰ سال تألیف شده است.[۳]

مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن‌را در ۲۵ جلد جای داده است که در دوره‌های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌شود.[۴]

آقا بزرگ تهرانی در وصف بحارالانوار گفته است کتاب جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است.[۵] بحارالانوار، مصدر و منبع علمی برای هر فردی است که به دنبال علوم آل محمد(ص) است. زیرا که اکثر منابع بحارالانوار از کتاب‌های معتمد و معتبری بوده که تعدادشان کم و دسترسی به آنها برای همگان امکان نداشته است.[۶]

سایر آثار عربی

کتاب مرآة العقول

علامه مجلسی به تألیف کتب و شرح مجموعه‌های حدیثی کهن شیعه نیز پرداخته است.[۷]

  • الفوائد الطریفه فی شرح الصحیفه که شرح پنج دعای اول صحیفه سجادیه است.
  • الوجیزه فی الرجال که در آن به بررسی احوال رجال و راویان احادیث است.
  • رساله اوزان، که اولین تألیف علامه مجلسی است.
  • مرآة العقول که شرحی بر کتاب الکافی است و در ۲۵ جلد به چاپ رسیده است.
  • ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار که شرحی بر کتاب تهذیب الاحکام است و در ۱۶ جلد به چاپ رسیده است.
  • الاعتقادات، رساله‌ای در اعتقادات که به فارسی و اردو ترجمه شده است.
  • المسائل الهندیه که در آن سؤالات ملا عبدالله هندوستانی را جواب داده است.
  • حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار
  • رساله در اذان
  • رساله در بعضى از دعاهائى که از صحیفه کامله سجادیه افتاده است
  • رساله در شکوک نماز
  • شرح اربعین (چهل حدیث)

فارسی‌نگاری

کتاب حلیة المتقین

علامه مجلسی کتاب‌ها و رسالات متعددی به زبان فارسی نگاشت که تعداد آن را حدود ۵۰ کتاب و رساله شمارده‌اند.[۸] نگارش رسالات فارسی با هدف ترویج علوم دینی بین مردم عادی انجام می‌شد و رویه‌ای بود که مدتی پیش از علامه مجلسی آغاز شده بود، اما آثار مجلسی از شهرت بیشتری برخوردار شد و با استقبال بسیاری از فارسی زبانان همراه گشت.[۹]

از جمله آثار فارسی محمد باقر مجلسی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:[۱۰]

  • تذکرة الائمّة
  • ترجمه توحید امام رضا علیه السّلام
  • ترجمه توحید مفضل
  • ترجمه حدیث رجاء بن ابى ضحّاک که در مورد اعمال و رفتار نیکوی امام رضا(ع) است.
  • ترجمه حدیث عبداللّه بن جندب
  • ترجمه دعاى سمات
  • ترجمه دعاى کمیل
  • ترجمه دعاى مباهله
  • ترجمه دعای جوشن صغیر
  • ترجمه زیارت جامعه (کبیره)
  • ترجمه فرحة الغرىّ (شادمانی نجف) نوشته سید عبدالکریم ابن طاوس
  • ترجمه فرمان (عهدنامه) امیرالمؤمنین علیه السّلام به مالک اشتر
  • ترجمه قصیده دعبل خزاعى
  • ترجمه نماز
  • تعبیر خواب
  • ربیع الاسابیع که در مورد اعمال و ادعیه هفتگی است.
  • شرح دعاى جوشن کبیر
  • صواعق الیهود، در جزیه از کافران اهل ذمّه و احکام دیه
  • کتاب اختیارات
  • مجموعه رسائل اعتقادی علامه مجلسی
  • مشکاة الانوار در باب قرآن و دعا، فضیلت قرائت و ثواب آن نوشته شد.
  • مشکاة الانوار که خلاص عین الحياة است.
  • مفاتیح الغیب که در روش‌ها و آداب استخاره نوشته شده است.
  • مقباس المصابیح که در تعقیبات نماز است.
  • نظم اللئالی که پرسش و پاسخ در مسائل فقهی است.

رساله‌ها

محمد باقر مجلسی رساله‌هایی در موضوعات مختلف نگاشته است که به نقل کتاب اختران فقاهت برخی از آنها عبارتند از:[۱۱]

  • اختیارات در متفرّقات اعمال و جغرافیا و نجوم
  • السابقون السابقون
  • اوقات
  • بداء
  • بلاء
  • بهشت و دوزخ
  • جبر و تفویض
  • دفع شبهه از حدیث جهل و معرفت
  • دیات
  • رجعت
  • زکات
  • صفات ذاتی و فعلی خداوند
  • علائم ظهور امام مهدی(عج)
  • فلسفه شهادت امام حسین(ع)
  • کفارات
  • مال ناصبی
  • مناسک حج
  • نکاح
  • نماز
  • نماز شب

پانویس

  1. خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲.
  2. مجموعه آثار مجلسیین رحمهما الله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
  3. مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۶.
  4. مهدوی، صورت هزینه‌ها و مخارج چاپ بحار الانوار، مقدمه، ص۱۲.
  5. آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۱۶.
  6. آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۲۶.
  7. طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲–۱۲۹؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.
  8. خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲؛ انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل‌ما، ۱۳۸۵ش.
  9. طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ۸۹–۹۵.
  10. امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵–۴۰.
  11. انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.

منابع

  • امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بی‌تا.
  • انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل‌ما، ۱۳۸۵ش.
  • خنیفرزاده، علی، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲، مرداد ۱۳۸۱ش.
  • طارمی، حسن، علامه مجلسی، تهران، طرح نو، ۱۳۸۹ش.
  • مهدوی، مژده و نرگس پدرام، صورت هزینه‌ها و مخارج چاپ کتاب بحارالانوار (طبع کمپانی)، تهران، ثریا، ۱۳۹۵ش.
  • مهدوی، مصلح الدین، زندگینامه علامه مجلسی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.
  • مجموعه آثار مجلسیین رحمهما الله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.