خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه

خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه

خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه
اطلاعات روایت
صادره از	امام علی(ع)
منابع شیعه	نهج البلاغه
احادیث مشهور
حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره

خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه گفتاری از امام علی(ع) که پس از نماز باران خوانده شده است. امام در این خطبه توصیه می‌کند که مردم در زمان بی‌آبی، نزد خداوند استغاثه کنند و به رحمت او پناه ببرند.

از تعبیر «خدایا! ما به سوی تو آمدیم، از خانه‌ها که در آن بودیم ...» در این خطبه، استفاده شده که امام نماز باران را در فضای باز و بدون سقف خوانده است. علامه مجلسی از این خطبه مستحب بودن نماز باران در زیر آسمان را استفاده کرده است. امام علی(ع) در ابتدای این خطبه بیان می‌دارد که زمین و آسمان مبدأ رزق نیستند؛ بلکه این دو در رساندن رزق به بندگان از خداوند اطاعت می‌کنند. امام در ادامه توضیح می‏‌دهد که خداوند در برابر اعمال ناشایست بندگان، آن‌ها را از نعمت‌ها محروم می‌کند.

علی(ع) در این خطبه به مردم یادآوری می‌کند که باید تلاش کرد تا شایسته رحمت خداوند بود. امام راه خلاصی از این گرفتاری را چنین می‌گوید که خداوند توبه را سبب فراوانی روزی و رحمت بر خلق قرار داد. برخی عالمان در ذیل این گفتار به این نکته تذکر داده‌اند که استغفار اگرچه سبب بخشش خداوند می‌شود، با این حال برای رزق باید تلاش نیز وجود داشته باشد.

در بخشی از این خطبه امام اشاره دارد که پس از شنیدن فریاد حیوانات و ناله فرزندان و با امید به نعمت خداوند بیرون آمده‌اند و سپس دعا می‌کند که خداوند آن‌ها را از باران سیراب کند. ابن‌میثم بحرانی از شارحان نهج البلاغه این جملات امام را «جملاتی دلپذیر و رقت‌انگیز» توصیف می‌کند که هدف از آن «ابراز شوق به نزول رحمت، و اظهار امید به فضل و نعمت پروردگار» است.

شماره خطبه در نسخه‌های مختلف نهج‌البلاغه

صبحی صالح	فیض‌الاسلام	ابن‌میثم	محمدجواد مغنیه	حبیب‌الله خویی	ابن‌ابی‌الحدید	ملا صالح قزوینی	محمد عبدُه	ملا فتح‌الله کاشانی
۱۴۳	۱۴۳	۱۴۲	۱۴۱	۱۴۳	۱۴۳	۱۴۳	۱۳۶	۱۷۰

خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه

متن	ترجمه
أَلَا وَ إِنَّ الْأَرْضَ الَّتِی تُقِلُّکُمْ وَ السَّمَاءَ الَّتِی تُظِلُّکُمْ مُطِیعَتَانِ لِرَبِّکُمْ وَ مَا أَصْبَحَتَا تَجُودَانِ لَکُمْ بِبَرَکَتِهِمَا تَوَجُّعاً لَکُمْ وَ لَا زُلْفَةً إِلَیْکُمْ وَ لَا لِخَیْرٍ تَرْجُوَانِهِ مِنْکُمْ وَ لَکِنْ أُمِرَتَا بِمَنَافِعِکُمْ فَأَطَاعَتَا وَ أُقِیمَتَا عَلَی حُدُودِ مَصَالِحِکُمْ فَقَامَتَا	بدانید زمینی که شما را حمل می کند، و آسمانی که بر سرتان سایه می اندازد فرمانبردار پروردگار شمایند، برکات خود را به شما ارزانی می دارند، نه به خاطردلسوزی، و نه برای نزدیکی جستن به شما، و نه برای خیری که از شما توقع دارند، بلکه از جانب حق برای رساندن منافع به شما مأمورند پس خدا را اطاعت کرده اند، و دستور دارند به مصالح شما قیام کنند پس قیام کردند.
إِنَّ اللَّهَ یَبْتَلِی عِبَادَهُ عِنْدَ الْأَعْمَالِ السَّیِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمَرَاتِ وَ حَبْسِ الْبَرَکَاتِ وَ إِغْلَاقِ خَزَائِنِ الْخَیْرَاتِ لِیَتُوبَ تَائِبٌ وَ یُقْلِعَ مُقْلِعٌ وَ یَتَذَکَّرَ مُتَذَکِّرٌ وَ یَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الِاسْتِغْفَارَ سَبَباً لِدُرُورِ الرِّزْقِ وَ رَحْمَةِ الْخَلْقِ فَقَالَ سُبْحَانَهُ- اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً	خداوند بندگانش را به وقت اعمال بدشان به کمبود میوه ها، و بازداشتن برکات، و بستن درِ خیرات آزمایش می کند، تا توبه کننده توبه کند، و گناهکار دل از گناه قطع نماید، و پندگیرنده پند گیرد، و خودداری کننده از گناه خودداری کند. و خداوند سبحان توبه را سبب فراوانی روزی و رحمت بر خلق قرار داد و فرمود: «از خداوند آمرزش بخواهید، که او بسیار آمرزنده است. بعد از توبه شما باران آسمان را فراوان بر شما ببارد. و شما را به اموال و فرزندان مدد دهد.»
فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً اسْتَقْبَلَ تَوْبَتَهُ وَ اسْتَقَالَ خَطِیئَتَهُ وَ بَادَرَ مَنِیَّتَهُ اللَّهُمَّ إِنَّا خَرَجْنَا إِلَیْکَ مِنْ تَحْتِ الْأَسْتَارِ وَ الْأَکْنَانِ وَ بَعْدَ عَجِیجِ الْبَهَائِمِ وَ الْوِلْدَانِ رَاغِبِینَ فِی رَحْمَتِکَ وَ رَاجِینَ فَضْلَ نِعْمَتِکَ وَ خَائِفِینَ مِنْ عَذَابِکَ وَ نِقْمَتِکَ- اللَّهُمَّ فَاسْقِنَا غَیْثَکَ وَ لَا تَجْعَلْنَا مِن الْقَانِطِینَ وَ لَا تُهْلِکْنَا بِالسِّنِینَ وَ لَا تُؤَاخِذْنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ مِنَّا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین‏	پس رحمت خدا بر کسی که توبه را استقبال کند، و از گناهانش پوزش خواهد، و پیش از فرا رسیدن مرگ به اعمال شایسته بپردازد. خداوندا، ما را از زیر خیمه ها و سرپناه ها، و پس از شنیدن فریاد حیوانات و ناله فرزندان، با شوق به رحمتت، و امید به فضل نعمتت، و بیم از عذاب و خشمت بیرون آمدیم. خداوندا، ما را از بارانت سیراب کن، و از ناامیدان قرار مده، و به خشکسالی هلاک مکن، و ما را به سبب اعمالی که نادانان ما مرتکب شده اند مؤاخذه مفرما، ای مهربانترین مهربانان.
اللَّهُمَّ إِنَّا خَرَجْنَا إِلَیْکَ نَشْکُو إِلَیْکَ مَا لَا یَخْفَی عَلَیْکَ حِینَ أَلْجَأَتْنَا الْمَضَایِقُ الْوَعْرَةُ وَ أَجَاءَتْنَا الْمَقَاحِطُ الْمُجْدِبَةُ وَ أَعْیَتْنَا الْمَطَالِبُ الْمُتَعَسِّرَةُ وَ تَلَاحَمَتْ عَلَیْنَا الْفِتَنُ [الْمَسْتَصْعَبَةُ] الْمُسْتَصْعِبَةُ اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ أَلَّا تَرُدَّنَا خَائِبِینَ وَ لَا تَقْلِبَنَا وَاجِمِینَ وَ لَا تُخَاطِبَنَا بِذُنُوبِنَا وَ لَا تُقَایِسَنَا بِأَعْمَالِنَا	خداوندا، به سوی تو آمدیم، و از آنچه بر تو مخفی نیست به تو شکایت آوریم، به وقتی که سختی های کمرشکن راه چاره را بر ما بسته، و قحطی دردآور ما را به این وضع انداخته، و امور سخت ما را خسته کرده، و فتنه‌های ناهنجار نسبت به ما پی درپی شده. بارخدایا، از تو می‌خواهیم که ما را محروم و ناامید برمگردانی، و با غصه و اندوه به خانه نفرستی، و به گناهانمان مگیری، و با اعمالمان مؤاخذه ننمایی.
اللَّهُمَّ انْشُرْ عَلَیْنَا غَیْثَکَ وَ بَرَکَتَکَ وَ رِزْقَکَ وَ رَحْمَتَکَ وَ اسْقِنَا سُقْیَا نَاقِعَةً مُرْوِیَةً مُعْشِبَةً تُنْبِتُ بِهَا مَا قَدْ فَاتَ وَ تُحْیِی بِهَا مَا قَدْ مَاتَ نَافِعَةَ الْحَیَا کَثِیرَةَ الْمُجْتَنَی تُرْوِی بِهَا الْقِیعَانَ وَ تُسِیلُ الْبُطْنَانَ وَ تَسْتَوْرِقُ الْأَشْجَارَ وَ تُرْخِصُ الْأَسْعَارَ إِنَّکَ عَلَی مَا تَشَاءُ قَدِیر	خداوندا، سفره باران و برکت و رزق و رحمتت را بر ما بگستران، و ما را سیراب کن به بارانی سودمند و سیراب کننده و رویاننده گیاهان، که به سبب آن برویانی آنچه را از دست رفته، و زنده کنی آنچه را مُرده، باران با منفعتی که تشنگی زمین را برطرف کند، و محصولی که از آن به دست می آید فراوان باشد، بارانی که زمین های هموار را بدان سیراب کنی، و وادیها و رودخانه ها را جاری سازی، و درختان را پر برگ، و قیمت ها را ارزان نمایی، که تو بر هر چیز توانایی.

پانویس

منابع