جبال‌بارزی

از ویکی شیعه

جبال‌بارِزی، نام یکی از ایل‌های شیعه مذهب در استان کرمان است. زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است. جمعیت کوچنده این ایل را در سال ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر برشمرده‌اند. زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد.

نام‌گذاری

این نام در کارنامه اردشیر بابکان، بازمانده از دورهٔ ساسانی، به صورت «بارزان» آمده است.[۱] برخی نام بارز را احتمالاً برگرفته از براز و برز، به معنی بلندی و کوه تصور کرده‌اند.[۲]

پراکندگی و جمعیت

زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است.[۳] ییلاق آن‌ها در شهرستان‌های بافت، بم، جیرفت، کهنوج و مشیز، و قشلاق آنان نیز در همین شهرستان‌ها، به جز مشیز بوده است.[۴] برخی زیستگاه جبال بارزی‌ها را ۳ دهستان مسکون، امگز و گاوکان، و قشلاق آنان را شرق رودخانه هلیل تا رودبار دانسته‌اند.[۵] مسکون منطقه سردسیر، گاوکان منطقه گرمسیر و امگز ییلاق خانه‌ای بارزی بوده است.[۶]

  • حسن درخشان جمعیت جبال بارزی‌ها را در ۱۳۳۷ش، ۱۰ هزار نفر ذکر کرده است.[۷]
  • در ۱۳۴۲ش آن‌ها را در اقطاع ۱۳۰ خانوار و در رودبار در این سال و نیز در ۱۳۴۹ش، هزار خانوار دانسته‌اند.[۸]
  • در سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده در ۱۳۶۶ش جمعیت کوچنده این ایل را ۴۷۵‘۲ خانوار و ۸۴۰‘۱۳ نفر[۹] و در ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر[۱۰] آورده‌اند.
  • ایل جبال بارزی در ۱۳۶۶ش، ۲/۱٪ از جمعیت عشایر کوچنده کشور را تشکیل می‌داده است.[۱۱]

ساختار اجتماعی و سیاسی

فیلد ۱۴ گروه از طایفه‌ها و تیره‌های ایل جبال بارزی را نام می‌برد که یکی از آن‌ها فیوجی یا لولی (کولی)های وابسته به ایل هستند.[۱۲] میرشکاری سلیمانی این ایل را متشکل از ۷ طایفه، ۷۴ تیره، ۶۱۹ احشوم (نام کوچک‌ترین ردهٔ کوچنده در ایل) گزارش کرده است.[۱۳]

در ۱۳۶۶ش کوچندگان این ایل را متشکل از ۶ طایفه و ۵۲۸ احشام (احشوم) آورده‌اند که طایفه‌های آن اینان‌اند: امجزی، جبال بارزی خانکی، جرجندی یا گرگندی، مسکونی و منظری توکلی که هر یک به تیره‌هایی چند و جمعاً ۷۱ تیره تقسیم شده‌اند.[۱۴] تیره‌ای از طایفه توکلی در حدود ۱۵۰ سال پیش به بافت و اُرزوئیه مهاجرت کردند که اکنون منظری توکلی و جبال بارزی نامیده می‌شوند. ییلاق و قشلاق این دو طایفه میان بافت، رودبار و جیرفت است.[۱۵] ساختار اجتماعی تقسیم بندی سازمان ایلی کوچندگان جبال بارزی منطقه کرمان، به صورت ایل ← طایفه ← تیره ← احشوم ← خانوار است.[۱۶]

مذهب و معیشت

پیش از ظهور اسلام، مردم بارز پیرو آیین زردشتی بودند و این آیین را سال‌ها پس از حمله اعراب به ایران، حفظ کردند؛ سرانجام در دوره بنی‌عباس به اسلام گرویدند.[۱۷] اکنون جبال بارزی‌ها پیرو مذهب شیعه هستند.[۱۸]

زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد همچنین قالی، قالیچه، گلیم و جاجیم از صنایع دستی آنهاست.[۱۹]

پانویس

  1. ص ۸۷.
  2. باستانی، ص۳۸۸.
  3. شهبازی، ۱۳۸.
  4. سرشماری، ۱۳۶۶ش، ۱.
  5. صفا، ۱۸.
  6. افشار، ۲/۷۱۳؛ وزیری، ۱۱۹.
  7. درخشان، ص ۱۶.
  8. راسخ، ۱۵۹-۱۶۰ ؛ ودیعی، ۵۴.
  9. ص ۱۲، ۳۴.
  10. ص ۳۱، ۳۴.
  11. سرشماری،۱۳۶۶ ش، ۱.
  12. برای نام آن‌ها، نک : فیلد، همانجا.
  13. همانجا، جدول ۱.
  14. سرشماری، ۱۳۶۶ ش، ۱، ۱۵.
  15. صفا، ۱۸.
  16. میرشکاری، ۴۸، ۵۰.
  17. ابن‌حوقل، همانجا؛ اصطخری، ۱۶۴.
  18. درخشان، ۱۸.
  19. سرشماری،۱۳۶۶ش، ۷، ۱۰.

منابع

  • ابن حوقل، محمد، صورة‌الارض، به کوشش کرامرس، لیدن، ۱۹۳۹م.
  • اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۲۷م.
  • افشار سیستانی، ایرج، مقدمه‌ای برشناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
  • باستانی پاریزی، محمدابراهیم، وادی هفت واد، تهران، ۱۳۳۵ش.
  • درخشان، حسن، «عشایر جبال بارز» مجلهٔ مردم شناسی، تهران، ۱۳۳۷ش.
  • شهبازی، عبدالله، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر،تهران، ۱۳۶۹ش.
  • صفا، عزیزالله، تاریخ جیرفت و کهنوج، کرمان، ۱۳۷۳ش.
  • کارنامهٔ اردشیر بابکان، به کوشش بهرام فره‌وشی، تهران، ۱۳۵۴ش.
  • میرشکاری سلیمانی، فریدون، «ایلات و طوایف استانهای کرمان و هرمزگان»، فصلنامهٔ عشایری ذخایر انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۶۷ش، شم ۵.
  • ودیعی، کاظم، مقدمه بر جغرافیای انسانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.
  • وزیری کرمانی، احمدعلی، جغرافیای کرمان، به کوشش محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، ۱۳۵۳ش.

پیوند به بیرون