جفر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←جامعه یا کتاب علی(ع)
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==جامعه یا کتاب علی(ع)== | ==جامعه یا کتاب علی(ع)== | ||
جامعه نیز عنوانی‌است مشهور برای کتابی از [[امام علی(ع)]] به املای [[محمد(ص)|رسول خدا]].<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد«ص»، ص۱۴۲۱۴۶.</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۳۹.</ref> طبق نوشته‌های برخی عالمان شیعی، این اثر نخستین کتاب حدیثی است.<ref>صدر، ص۲۷۹.</ref> در روایات و | جامعه نیز عنوانی‌است مشهور برای کتابی از [[امام علی(ع)]] به املای [[محمد(ص)|رسول خدا]].<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد«ص»، ص۱۴۲۱۴۶.</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۳۹.</ref> طبق نوشته‌های برخی عالمان شیعی، این اثر نخستین کتاب حدیثی است.<ref>صدر، ص۲۷۹.</ref> در روایات و گزارشهای رسیده، این کتاب با عنوانهای «کتاب علی»<ref>قمی، ج۱، ص۲۴۴.</ref><ref>صدوق، الامالی، ص ۳۸۵.</ref><ref>طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۲۵۱؛ ج۲، ص۶۴.</ref> و «صحیفه»<ref>صفار قمی، ص۱۵۳ ۱۵۵.</ref><ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲، ۲۴ ۲۵.</ref> نیز آمده است. تعدد عنوانها حاکی از تفاوت این کتابها نیست، بلکه از ویژگیهای یکسانی که در روایات برای آنها ذکر شده، نتیجه گرفته می‌شود که این عنوانها حاکی از یک حقیقت‌اند. | ||
البته [[آقا بزرگ تهرانی]] از کتاب علی با عنوان امالی رسول الله نام برده و آن را غیر از جفر و جامعه دانسته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۲، ص۳۰۶-۳۰۷.</ref> | البته [[آقا بزرگ تهرانی]] از کتاب علی با عنوان امالی رسول الله نام برده و آن را غیر از جفر و جامعه دانسته است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۲، ص۳۰۶-۳۰۷.</ref> | ||
===ویژگیهای کتاب علی(ع)=== | ===ویژگیهای کتاب علی(ع)=== | ||
بنا بر روایاتی که در وصف این کتاب با | بنا بر روایاتی که در وصف این کتاب با عنوانهای پیش گفته وارد شده، این کتاب دو ویژگی بارز دارد: یکی این که املای آن را [[پیامبر اکرم(ص)]] و نگارش آن را [[علی(ع)]] برعهده داشته است<ref>کلینی، ج۷، ص۹۳ ۹۴، ۹۸؛.</ref><ref>مجلسی، بحار، ج ۲۶، ص۲۳ ۲۵.</ref> و دوم این که محتوای آن همه [[احکام]] و [[حلال]] و [[حرام]]هایی است که مردم در طول اعصار بدان نیاز دارند، حتی در پاره‌ای روایات برای تأکید این امر که مطالب کتاب را [[پیامبر اکرم(ص)]] املا فرموده است، عبارت «مِنْ فَلَقِ فیهِ» (از میان دو لب مبارکش) نیز آمده است.<ref>صفار قمی، ص۱۴۳، ۱۵۲.</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۲۳۹.</ref> همچنین برای تأکید بر جامعیت آن، در برخی روایات آمده است که «حتی جریمه خراش رساندن»، که از کوچکترین و کم اهمیت‌ترین موضوعات است، در این کتاب وجود دارد.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۲۲، ۲۴ ۲۵.</ref> شاید یکی از علل نامگذاری این کتاب به جامعه، احتوای آن بر جملگی مسائل احکام و حلال و حرام باشد. | ||
===کتاب کوچکی که در غلاف شمشیر جا می‌گیرد=== | ===کتاب کوچکی که در غلاف شمشیر جا می‌گیرد=== | ||
نظر به گستردگی کتاب جامعه، باید صحیفه یا کتاب کوچکی را که در برخی مصادر [[اهل سنّت]] و [[شیعه]]، خبر وجود آن روایت شده<ref>ابن‌حنبل، مسند الامام احمدبن حنبل، ج ۱، ص۱۰۰، ۱۱۹، ۱۵۱.</ref><ref>بخاری، ج۱، ص۳۶؛ ج۴، ص۳۰، ۶۷، ۶۹؛ ج۸، ص۱۰، ۴۵، ۴۷؛.</ref><ref>نسائی، ج۸، ص۱۹، ۲۳۲۴.</ref>و حتی آن‌قدر کوچک بوده که در غلاف شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] یا [[امام علی(ع)]] جای می‌گرفته است، <ref>برقی، ج۱، ص۱۷ ۱۸.</ref> مکتوبی غیر از کتاب جامعه دانست<ref>جلالی، ص۵۸ -۵۹.</ref> یا با نظر به محتوای اندک این صحیفه، آن را بخشی از کتاب جامعه به شمار آورد. این مدعا با مفاد پاره‌ای از روایات<ref>صفار قمی، ص۱۴۴.</ref> همخوانی دارد و حتی عنوان‌هایی دیگر نظیر «صحیفه کتاب‌الفرائض»<ref>صدوق، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۴۷.</ref><ref>حر عاملی، ج۲۶، ص۷۴.</ref> نیز به | نظر به گستردگی کتاب جامعه، باید صحیفه یا کتاب کوچکی را که در برخی مصادر [[اهل سنّت]] و [[شیعه]]، خبر وجود آن روایت شده<ref>ابن‌حنبل، مسند الامام احمدبن حنبل، ج ۱، ص۱۰۰، ۱۱۹، ۱۵۱.</ref><ref>بخاری، ج۱، ص۳۶؛ ج۴، ص۳۰، ۶۷، ۶۹؛ ج۸، ص۱۰، ۴۵، ۴۷؛.</ref><ref>نسائی، ج۸، ص۱۹، ۲۳۲۴.</ref>و حتی آن‌قدر کوچک بوده که در غلاف شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] یا [[امام علی(ع)]] جای می‌گرفته است، <ref>برقی، ج۱، ص۱۷ ۱۸.</ref> مکتوبی غیر از کتاب جامعه دانست<ref>جلالی، ص۵۸ -۵۹.</ref> یا با نظر به محتوای اندک این صحیفه، آن را بخشی از کتاب جامعه به شمار آورد. این مدعا با مفاد پاره‌ای از روایات<ref>صفار قمی، ص۱۴۴.</ref> همخوانی دارد و حتی عنوان‌هایی دیگر نظیر «صحیفه کتاب‌الفرائض»<ref>صدوق، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۴۷.</ref><ref>حر عاملی، ج۲۶، ص۷۴.</ref> نیز به بخشهایی از کتاب جامعه اشاره دارد؛ یعنی، جامعه کتابی با بخش‌های گوناگون بوده است که مردم، با توجه به محتوای بخش ها، با نام‌های گوناگون از آن یاد می‌کرده‌اند.<ref> باجگیران، ص۳۹.</ref> | ||
بنا بر مجموع روایات، جامعه کتابی جامع و در بردارنده موضوعات گوناگون فقهی، مانند [[نماز]]، [[ادعیه]]، معاملات، [[قضا]]، شهادت (گواهی دادن به هنگام داوری)، [[حدود]] و [[دیات]]، مسائل [[ارث]] و نیز برخی موضوعات اخلاقی و اعتقادی بوده است. تعبیرهایی نیز بر گسترده و حجیم بودن کتاب جامعه دلالت دارد، از جمله «طولها سبعون ذراعاً» (درازای آن به‌اندازه هفتاد ذراع است)، <ref>صفار قمی، ص۱۵۱۱۵۳، ۱۵۵.</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۵۹، ۲۹۵؛ ج۷، ص۱۲۵؛.</ref> «مِثلُ فَخِذِالبَعیر» (قطر آن مانند ران شتری فربه است)؛<ref>صفار قمی، ص۱۷۳.</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۷۱.</ref> و «کتاباً مَدروجاً عَظیماً» (نوشته‌ای به هم پیچیده و بزرگ).<ref>عاملی، وسائل، ج۱، ص۶۲.</ref> | بنا بر مجموع روایات، جامعه کتابی جامع و در بردارنده موضوعات گوناگون فقهی، مانند [[نماز]]، [[ادعیه]]، معاملات، [[قضا]]، شهادت (گواهی دادن به هنگام داوری)، [[حدود]] و [[دیات]]، مسائل [[ارث]] و نیز برخی موضوعات اخلاقی و اعتقادی بوده است. تعبیرهایی نیز بر گسترده و حجیم بودن کتاب جامعه دلالت دارد، از جمله «طولها سبعون ذراعاً» (درازای آن به‌اندازه هفتاد ذراع است)، <ref>صفار قمی، ص۱۵۱۱۵۳، ۱۵۵.</ref><ref>کلینی، ج۱، ص۵۹، ۲۹۵؛ ج۷، ص۱۲۵؛.</ref> «مِثلُ فَخِذِالبَعیر» (قطر آن مانند ران شتری فربه است)؛<ref>صفار قمی، ص۱۷۳.</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۷۱.</ref> و «کتاباً مَدروجاً عَظیماً» (نوشته‌ای به هم پیچیده و بزرگ).<ref>عاملی، وسائل، ج۱، ص۶۲.</ref> | ||
===افراد متعددی کتاب جامعه را دیده‌اند=== | ===افراد متعددی کتاب جامعه را دیده‌اند=== | ||
امتیاز مهم جامعه بر دیگر کتاب‌های منسوب به [[امام علی(ع)]] این است که به رؤیت افراد متعددی رسیده، هر چند که درباره کتاب جفر در روایت آمده است: «جز نبی و وصی نبی کسی نمی‌تواند در آن بنگرد».<ref>مفید، الارشاد، ج ۲، ص۲۴۹۲۵۰.</ref><ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص۸۹۷.</ref> به نوشته عبدالحلیم جُندی<ref>جندی، الامام جعفرالصادق، ص ۲۰۰.</ref> حتی [[منصور عباسی]] نیز موفق به رؤیت کتاب جامعه شده است. برخی از راویانی که موفق به رؤیت کتاب جامعه یا بخشهایی از آن شده‌اند، بدین قرارند: [[ابوبصیر مرادی]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۴۳.</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۱۱۹.</ref> [[عبدالملک بن اَعین]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۵۳.</ref> [[محمدبن مسلم]]، <ref>کلینی، کافی، ج ۶، ص۲۱۹۲۲۰.</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۹، ص۲.</ref> [[زُراره بن اَعْین]]، <ref>طوسی، الاستبصار، ج ۱، ص۳۸۷.</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۹۴ ۹۵.</ref> [[مُعَتَّب]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۴۵.</ref> [[ابن‌بُکیر]]<ref>کلینی، کافی، ج ۳، ص۳۹۷.</ref> و [[وهْب‌بن | امتیاز مهم جامعه بر دیگر کتاب‌های منسوب به [[امام علی(ع)]] این است که به رؤیت افراد متعددی رسیده، هر چند که درباره کتاب جفر در روایت آمده است: «جز نبی و وصی نبی کسی نمی‌تواند در آن بنگرد».<ref>مفید، الارشاد، ج ۲، ص۲۴۹۲۵۰.</ref><ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص۸۹۷.</ref> به نوشته عبدالحلیم جُندی<ref>جندی، الامام جعفرالصادق، ص ۲۰۰.</ref> حتی [[منصور عباسی]] نیز موفق به رؤیت کتاب جامعه شده است. برخی از راویانی که موفق به رؤیت کتاب جامعه یا بخشهایی از آن شده‌اند، بدین قرارند: [[ابوبصیر مرادی]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۴۳.</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۱۱۹.</ref> [[عبدالملک بن اَعین]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۵۳.</ref> [[محمدبن مسلم]]، <ref>کلینی، کافی، ج ۶، ص۲۱۹۲۲۰.</ref><ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۹، ص۲.</ref> [[زُراره بن اَعْین]]، <ref>طوسی، الاستبصار، ج ۱، ص۳۸۷.</ref><ref>کلینی، کافی، ج ۷، ص۹۴ ۹۵.</ref> [[مُعَتَّب]]، <ref>صفار قمی، بصائر الدرجات، ص ۱۴۵.</ref> [[ابن‌بُکیر]]<ref>کلینی، کافی، ج ۳، ص۳۹۷.</ref> و [[وهْب‌بن عبدالله سُوائی]].<ref>ابن‌بطریق، عمدة عیون صحاح‌الاخبار فی مناقب امام الابرار، ص ۳۱۴.</ref> مجید معارف<ref>معارف، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، ص ۴۳ ۴۵.</ref> نیز بیش از چهل تن را نام برده که برخی از آنان هر چند کتاب جامعه را ندیده‌اند، اصل وجود آن را روایت کرده‌اند. | ||
==پیدایش جفر و جامعه== | ==پیدایش جفر و جامعه== | ||