کاربر ناشناس
قیام مختار: تفاوت میان نسخه‌ها
منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع
imported>Alipour جز (←منابع) |
imported>M.r.seifi (منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
مختار که پیشتر با [[عبدالله بن زبیر]] دیدار کرده بود، در پاسخ به پیشنهاد اطرفیان به بیعت با عبدالله اظهار داشت که هدف عبدالله با هدف او همراه نیست و بدین رو، بیعت با او به صلاح نیست.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۷۸.</ref> ولی با اصرار اطرفیان به دو شرط با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت کرد: | مختار که پیشتر با [[عبدالله بن زبیر]] دیدار کرده بود، در پاسخ به پیشنهاد اطرفیان به بیعت با عبدالله اظهار داشت که هدف عبدالله با هدف او همراه نیست و بدین رو، بیعت با او به صلاح نیست.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۷۸.</ref> ولی با اصرار اطرفیان به دو شرط با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت کرد: | ||
شرط اول: عبدالله بن زبیر در کارها با او مشورت کند و به تنهایی کاری انجام ندهد،<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۰۷.</ref> وبا او مخالفت نکند.<ref>تاریخ ابن خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷.</ref> | شرط اول: عبدالله بن زبیر در کارها با او مشورت کند و به تنهایی کاری انجام ندهد،<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۰۷.</ref> وبا او مخالفت نکند.<ref>تاریخ ابن خلدون، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷.</ref> | ||
شرط دوم: بالاترین منصب را در حکومت به مختار بدهد.<ref>طبری، | شرط دوم: بالاترین منصب را در حکومت به مختار بدهد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۵۷۵.</ref> | ||
هنگام حمله سپاه یزید به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار وی با یزیدیان می‌جنگید. به گفته برخی منابع، وقتی مختار دید که عبدالله با او به حیله و مکر معامله می‌کند<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> وادعای خلافت دارد، از او کناره گرفت و راهی کوفه شد تا مقدمات قیام را فراهم کند.<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۰.</ref> | هنگام حمله سپاه یزید به [[مکه]] و محاصره عبدالله بن زبیر، مختار در کنار وی با یزیدیان می‌جنگید. به گفته برخی منابع، وقتی مختار دید که عبدالله با او به حیله و مکر معامله می‌کند<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> وادعای خلافت دارد، از او کناره گرفت و راهی کوفه شد تا مقدمات قیام را فراهم کند.<ref>مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۰.</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==در مسیر کوفه== | ==در مسیر کوفه== | ||
مختار از مکه عازم کوفه شد، در بین راه در محله‌ای نزدیک کوفه بر مصائب امام حسین(ع) گریه کرده و به سوگواری پرداخت، تا آنکه شیعیان وی را دیدند و به او گرویدند،<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۱۷۴.</ref>مختار روز جمعه به رود [[حیره]] رسید و در آن [[غسل]] کرده، خود را خوشبو نمود، و [[عمامه]] بر سر نهاد، و شمشیر بیاویخت و به [[مسجد سکون]] در میدان کنده رفته و از هر کجا که می‌گذشت مردم را بشارت به پیروزی می‌داد.<ref>طبری، | مختار از مکه عازم کوفه شد، در بین راه در محله‌ای نزدیک کوفه بر مصائب امام حسین(ع) گریه کرده و به سوگواری پرداخت، تا آنکه شیعیان وی را دیدند و به او گرویدند،<ref>ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۱۷۴.</ref>مختار روز جمعه به رود [[حیره]] رسید و در آن [[غسل]] کرده، خود را خوشبو نمود، و [[عمامه]] بر سر نهاد، و شمشیر بیاویخت و به [[مسجد سکون]] در میدان کنده رفته و از هر کجا که می‌گذشت مردم را بشارت به پیروزی می‌داد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۵۷۸.</ref> | ||
==ورود به کوفه== | ==ورود به کوفه== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
===دیدار کوفیان با بن حنفیه=== | ===دیدار کوفیان با بن حنفیه=== | ||
نمایندگان که در راس آنان عبدالرحمن بن شریح قرار داشت عازم مدینه شده و با محمد بن حنفیه ملاقات کردند و جریان قیام مختار و نمایندگی وی از جانب محمد را جویا شدند، محمد جواب داد: به خدا سوگند دوست دارم خدا به وسیله هرکس از بندگان خود انتقام ما را از دشمنانمان بگیرد.<ref>طبری، | نمایندگان که در راس آنان عبدالرحمن بن شریح قرار داشت عازم مدینه شده و با محمد بن حنفیه ملاقات کردند و جریان قیام مختار و نمایندگی وی از جانب محمد را جویا شدند، محمد جواب داد: به خدا سوگند دوست دارم خدا به وسیله هرکس از بندگان خود انتقام ما را از دشمنانمان بگیرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۳-۱۴.</ref> | ||
[[علامه مجلسی]] از [[ابن نما]] نقل می‌کند که محمد بن حنفیه آنان را به نزد [[امام سجاد(ع)]] برد، تا کسب تکلیف کنند، امام سجاد(ع) فرمود: عموجان اگر یک بنده‌ای از زنگبار به حمایت ما برخیزد بر مردم واجب است او را یاری نمایند، و من ترا در این امر نماینده قرار دادم پس آنچه به صلاح است انجام ده.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref> | [[علامه مجلسی]] از [[ابن نما]] نقل می‌کند که محمد بن حنفیه آنان را به نزد [[امام سجاد(ع)]] برد، تا کسب تکلیف کنند، امام سجاد(ع) فرمود: عموجان اگر یک بنده‌ای از زنگبار به حمایت ما برخیزد بر مردم واجب است او را یاری نمایند، و من ترا در این امر نماینده قرار دادم پس آنچه به صلاح است انجام ده.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵.</ref> | ||
آنان از مدینه بیرون آمدند و گفتند همانا امام زین العابدین و محمد بن حنفیه به ما اذن دادند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵؛ جزایری، ریاض الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۹۸.</ref> و پس از بازگشت ادعای مختار را تصدیق کردند.<ref>بلاذری،أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۴؛ طبری، | آنان از مدینه بیرون آمدند و گفتند همانا امام زین العابدین و محمد بن حنفیه به ما اذن دادند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۳۶۵؛ جزایری، ریاض الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۹۸.</ref> و پس از بازگشت ادعای مختار را تصدیق کردند.<ref>بلاذری،أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۸۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۴.</ref> | ||
شاید بنا بر همین روایت است که بعضی از علمای بزرگ شیعه مثل [[سید ابوالقاسم خویی|آیه الله خویی]]<ref>معجم الرجال، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۱۰۰.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref>تنقیح المقال، ۱۳۴۹ق، ج۳، ص۱۰۱.</ref>، قیام مختار را با اذن خاص امام زین العابدین(ع) می‌دانند. | شاید بنا بر همین روایت است که بعضی از علمای بزرگ شیعه مثل [[سید ابوالقاسم خویی|آیه الله خویی]]<ref>معجم الرجال، ۱۳۷۲ش، ج۱۸، ص۱۰۰.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref>تنقیح المقال، ۱۳۴۹ق، ج۳، ص۱۰۱.</ref>، قیام مختار را با اذن خاص امام زین العابدین(ع) می‌دانند. | ||
==نقش ابراهیم بن مالک اشتر== | ==نقش ابراهیم بن مالک اشتر== | ||
مختار برای پیشبرد اهداف قیام به پیشنهاد سران شیعه از [[ابراهیم بن مالک اشتر]] برای همراهی در قیام دعوت به عمل آورد.<ref>طبری، | مختار برای پیشبرد اهداف قیام به پیشنهاد سران شیعه از [[ابراهیم بن مالک اشتر]] برای همراهی در قیام دعوت به عمل آورد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۵.</ref> ابراهیم ابتدا مردد بود ولی پس از دیدن نامه محمد بن حنفیه مبنی بر حمایت مختار و شهادت عده‌ای از بزرگان شیعه بر صحت نامه با مختار بیعت کرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۱۷.</ref> وی به عنوان شخصیت دوم قیام نقش مهمی در قیام ایفا نمود.{{مدرک}} | ||
==تاریخ شروع قیام== | ==تاریخ شروع قیام== | ||
با برنامه ریزی‌های سران قیام، ابتدا بنا بود در پنج شنبه ۱۴[[ربیع الاول]] قیام آغاز شود<ref>ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص ۱۴۷.</ref> ولی با درگیری زود هنگام ابراهیم با [[ایاس بن مضارب]] فرمانده نیروهای نظامی کوفه و کشتن وی قیام در روز سه شنبه ۱۲ربیع اول سال ۶۶ شروع شد. | با برنامه ریزی‌های سران قیام، ابتدا بنا بود در پنج شنبه ۱۴[[ربیع الاول]] قیام آغاز شود<ref>ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص ۱۴۷.</ref> ولی با درگیری زود هنگام ابراهیم با [[ایاس بن مضارب]] فرمانده نیروهای نظامی کوفه و کشتن وی قیام در روز سه شنبه ۱۲ربیع اول سال ۶۶ شروع شد.{{مدرک}} | ||
==شعار== | ==شعار== | ||
مختار به عبدالله بن شداد فرمان داد با شعار '''[[یا منصور امت]]''' یعنی‌ای پیروز بمیران قیام را آغاز کند،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۰۹.</ref> این شعار پیامبر(ص) در [[جنگ بدر]]<ref>طبقات، ج۲، ص۱۰؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref>و [[بنی مصطلق]]<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۶.</ref> بود یکی ازشاخصه‌های قیامهای بعدی شیعی نیز همین شعار بوده است.این شعار بعدها در قیامهای [[زید بن علی]]،<ref>طبری، تاریخ، ج۷، ص۱۸۳؛ مقاتل ص۱۳۳.</ref> محمد [[نفس زکیه]]، [[ابراهیم بن عبدالله]]، نیز مورد استفاده قرار گرفت، همچنین مختار به [[سفیان بن لیلی]] و [[قدامه بن مالک]] دستور داد که از شعار '''[[یا لثارات الحسین]]''' یعنی‌ای خونخواهان حسین استفاده کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۹۰.</ref> | مختار به عبدالله بن شداد فرمان داد با شعار '''[[یا منصور امت]]''' یعنی‌ای پیروز بمیران قیام را آغاز کند،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۰۹.</ref> این شعار پیامبر(ص) در [[جنگ بدر]]<ref>طبقات، ج۲، ص۱۰؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۰۶.</ref>و [[بنی مصطلق]]<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۲، ص۶۵۶.</ref> بود یکی ازشاخصه‌های قیامهای بعدی شیعی نیز همین شعار بوده است.این شعار بعدها در قیامهای [[زید بن علی]]،<ref>طبری، تاریخ، ج۷، ص۱۸۳؛ مقاتل ص۱۳۳.</ref> محمد [[نفس زکیه]]، [[ابراهیم بن عبدالله]]، نیز مورد استفاده قرار گرفت، همچنین مختار به [[سفیان بن لیلی]] و [[قدامه بن مالک]] دستور داد که از شعار '''[[یا لثارات الحسین]]''' یعنی‌ای خونخواهان حسین استفاده کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۳۹۰.</ref> | ||
پس از آن قیام علنی شده و نهایت پس از چند روز درگیری به فرار [[عبدالله بن مطیع]] حاکم کوفه منجر شد.<ref>انساب الاشراف ج۶ص ۳۹۲؛ طبری، | پس از آن قیام علنی شده و نهایت پس از چند روز درگیری به فرار [[عبدالله بن مطیع]] حاکم کوفه منجر شد.<ref>انساب الاشراف ج۶ص ۳۹۲؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۲۷.</ref>عبدالله بن مطیع از طرف عبدالله بن زبیر به عنوان حاکم جدید کوفه منسوب شده بود تا بر قیام غلبه کند.<ref> مقدسی، آفرینش وتاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۹۱۱؛ ابن خلدون، تاریخ، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۴.</ref> | ||
==ورود به قصر کوفه== | ==ورود به قصر کوفه== | ||
| خط ۲۱۲: | خط ۲۱۲: | ||
===امان‌نامه عمر بن سعد و قتل وی=== | ===امان‌نامه عمر بن سعد و قتل وی=== | ||
عمر بن سعد [[عبدالله بن جعده]] را که از نزدیکان [[حضرت علی(ع)]] بود به نزد مختار فرستاد تا برای وی امان گیرد، مختار بنا بر مصالحی به وی امان داد به شرط آنکه از | عمر بن سعد [[عبدالله بن جعده]] را که از نزدیکان [[حضرت علی(ع)]] بود به نزد مختار فرستاد تا برای وی امان گیرد، مختار بنا بر مصالحی به وی امان داد به شرط آنکه از خانه خویش خارج نشود و همچنین اشتباهی از وی سر نزند. محمد بن حنفیه از آزادی عمر بن سعد اظهار نگرانی کرد. وقتی خبر این نگرانی به مختار رسید، مختار در جمعی که نزدیکان عمربن سعد بودند از کشتن عاملان اصلی جریان کربلا در روزهای آینده خبر داد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۶۱.</ref> عمر بن سعد روزی از خانه خارج شد و به مکان دیگری رفت و سپس به خانه خویش بازگشت. وقتی این خبر (خروج عمر بن سعد از خانه که به منزله نقض پیمان‌نامه‌اش بود) به مختار رسید، مختار از این فرصت استفاده کرد و ابوعمره را برای کشتن عمر بن سعد به منزلش فرستاد و ابوعمره پس از کشتن وی، سرش را برای مختار آورد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۶۲.</ref> | ||
کیسان مخفیانه به سوی خانه عمربن سعد در [[کوفه]] رفت و او را غافلگیر کرد و گردن زد و سرش را برای مختار برد.<ref>بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۰۶؛ طبری، | کیسان مخفیانه به سوی خانه عمربن سعد در [[کوفه]] رفت و او را غافلگیر کرد و گردن زد و سرش را برای مختار برد.<ref>بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۰۶؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۶۱؛ ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۴۵ـ ۲۴۶.</ref> بنابر نقلی دیگر یکی از یاران مختار، عمر بن سعد را اسیر کرد و نزد مختار برد و سپس کیسان به دستور مختار او را گردن زد.<ref>دینوری، الأخبارالطوال، ص۳۰۱.</ref> | ||
==جنگ با حکومت شام== | ==جنگ با حکومت شام== | ||
| خط ۲۸۹: | خط ۲۸۹: | ||
* خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، قم، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۳۷۲ق. | * خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، قم، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه، ۱۳۷۲ق. | ||
* رضوی اردکانی، ابو فاضل، ماهیت قیام مختار بن ابی عبید ثقفی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، ۱۳۷۸ش. | * رضوی اردکانی، ابو فاضل، ماهیت قیام مختار بن ابی عبید ثقفی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، ۱۳۷۸ش. | ||
* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق. | |||
* طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی(للطوسی) طوسی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. | * طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی(للطوسی) طوسی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق. | ||
* قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک قمی (در ۸۰۵)، تحقیق سید جلال الدین تهرانی، تهران، نشر توس، ۱۳۶۱ش. | * قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک قمی (در ۸۰۵)، تحقیق سید جلال الدین تهرانی، تهران، نشر توس، ۱۳۶۱ش. | ||