عزائم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عَزائِمُ''' یا '''عَزائِمُ السُجود'''، به سوره‌های [[سوره سجده|سَجده]]، [[سوره فصلت|فُصِّلَت]]، [[سوره نجم|نَجم]] و [[سوره علق|عَلَق]] اشاره دارد که در آنها آیه‌ای وجود دارد که با شنیدن یا خواندن آن، [[سجده]] واجب می‌شود. این سوره‌ها احکام خاصی دارند: از جمله خواندن آنها بر [[جنابت|جُنُب]] و [[حیض|حائض]] حرام است همچنین در [[نمازهای واجب|نماز واجب]] نباید خوانده شوند.

عزائم یا عزائم السجود به چهار سوره سجده، فصلیت، نجم و علق قرآن گفته می‌شود که دارای آیه سجده واجب هستند.<ref>طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> در برخی از منابع به جای سوره فصلت، از [[سوره لقمان]] یاد شده است.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> عزائم، جمع عزیمه و در لغت به معنای اراده جدی بر انجام کاری است.<ref>فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۱۲(ذیل واژه عزم)؛ طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> همچنین به معنای [[فریضه|فرایضی]] که خدا واجب کرده نیز آمده است<ref> فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۱۲(ذیل واژه عزم)؛ طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> از این‌رو سوره‌های مذکور که در آنها آیات سجده‌های واجب آمده، عزائم نامیده شده‌اند.<ref>طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref>  

از نظر فقیهان شیعه، آیات ۱۵ [[سوره سجده]]، ۳۷ [[سوره فصلت]]، ۶۲ [[سوره نجم]] و ۱۹ [[سوره علق]] سجده واجب دارند.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷.</ref> همچنین به گفته [[صاحب جواهر]]، ۱۱ سوره آیه سجده مستحب دارند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷. </ref> این آیات عبارتند از: [[سوره اعراف]] آیه ۲۰۶، [[سوره رعد|رعد]] آیه ۱۵، [[سوره نحل|نحل]] آیه ۴۹-۵۰، [[سوره اسراء|اسراء]] آیه ۱۰۹، [[سوره مریم|مریم]] آیه ۵۸، [[سوره حج|حج]] آیه ۱۸ و ۷۷، [[سوره فرقان|فرقان]] آیه ۶۰، [[سوره نمل|نمل]] آیه ۲۶، [[سوره ص|ص]] آیه ۲۴، [[سوره انشقاق|انشقاق]] آیه ۲۱.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷-۵۷۸.</ref> البته به [[شیخ صدوق]] نسبت داده شده در هر آیه‌ای که کلمه سجده به کار رفته آن آیه سجده مستحب دارد.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷. </ref> مستند فقهای شیعه روایاتی است که از [[امام صادق(ع)]] نقل شده و سجده را فقط در چهار سوره مذکور واجب دانسته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۱، ح۲۶و۲۷.</ref>

فقهای شافعی، حنبلی و حنفی اهل سنت بدون تفکیک میان سجده مستحب و واجب قرآن، تعداد آیات سجده‌دار را ۱۴ مورد و فقهای مالکیه ۱۱ آیه می‌دانند.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۲۵.</ref>

 

از سوره‌های عزائم و احکام مرتبط با آن در باب‌های [[طهارت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: یزدی، عروة الوثقی، ج۱، ص۵۱۰ و ص۶۰۳</ref> و [[نماز]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۸.</ref> کتاب‌های فقهی سخن گفته شده است. از نظر فقیهان این سوره‌ها احکام خاصی دارند از جمله:

*خواندن آنها بر [[جنابت|جُنُب]]<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۱۰.</ref> و [[حائض]]،<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۶۰۳.</ref> [[حرام]] است. البته درباره اینکه آیا خصوص آیات سجده‌دار حرام است یا تمام سوره میان فقها اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ج۱، ص۵۱۰ و ص۶۰۳؛ بنی‌هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۷۸ش، مسأله ۳۵۵، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۷؛ مساله ۴۵۰، ج۱، ص۲۷۶.</ref> اما اگر جنب و حائض آیات سجده‌دار را شنیدند واجب است که سجده کنند.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۳.</ref> علامه حلی گفته است که خواندن یک حرف هم از این سوره‌ها بر او حرام است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۳۳.</ref>

*به فتوای فقیهان شیعه، خواندن سوره‌های دارای سجده واجب، در [[نمازهای واجب]] سبب باطل شدن نماز می‌گردد. البته اگر خواندن این سوره‌ها سهوی باشد، در صورتی که پیش از رسیدن به نصف سوره یا آیه سجده‌دار متوجه شود باید سوره دیگری بخواند و اگر پس از آیه سجده‌دار باشد درباره صحیح بودن نماز و نیز چگونگی سجده میان فقیهان اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۰.</ref>  

*سجده واجب قرآن وجوب فوری دارد: از این‌رو با خواندن یا شنیدن آیات سجده‌دار سورهای عزائم، بلافاصله سجده واجب می‌شود.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۸.</ref>  

* در سجده واجب قرآن، [[وضو]]، [[غسل]]، رو به قبله بودن و ذکر خاصی واجب نیست اما باید پیشانی بر چیزی گذاشته شود که [[سجده]] بر آن صحیح است.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۲-۵۸۳.</ref> البته برای سجده تلاوت ذکرهای خاصی نیز وارد شده است.<ref> یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴.</ref>