جعل حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''جَعْل حدیث''' یا '''وَضْع حدیث''' ساختن [[حدیث]] و نسبت دادن آن به [[پیامبر اسلام(ص)]] یا [[امامان معصوم]] است. جعل حدیث گاه به‌صورت ساختن حدیثی انجام می‌شده و گاه با افزودن عبارتی به حدیث یا تغییر عبارات آن صورت می‌گرفته است. پیشینه آغاز جعل حدیث را به دوران حیات پیامبر اسلام و گسترش آن را به دوره حکومت [[معاویة بن ابوسفیان]] برمی‌گردانند. | '''جَعْل حدیث''' یا '''وَضْع حدیث''' ساختن [[حدیث]] و نسبت دادن آن به [[پیامبر اسلام(ص)]] یا [[امامان معصوم]] است. جعل حدیث گاه به‌صورت ساختن حدیثی انجام می‌شده و گاه با افزودن عبارتی به حدیث یا تغییر عبارات آن صورت می‌گرفته است. پیشینه آغاز جعل حدیث را به دوران حیات پیامبر اسلام و گسترش آن را به دوره حکومت [[معاویة بن ابوسفیان]] برمی‌گردانند. | ||
کم‌رنگ کردن [[فضائل امام علی(ع)]]، مشروعیت‌بخشی به سلطنت معاویه و تعصب‌ورزی نسبت به فرقه‌ها از جمله اهداف و انگیزه‌های جعل حدیث بوده است. جعل حدیث پیامدهایی داشته است که | کم‌رنگ کردن [[فضائل امام علی(ع)]]، مشروعیت‌بخشی به سلطنت معاویه و تعصب‌ورزی نسبت به فرقه‌ها از جمله اهداف و انگیزه‌های جعل حدیث بوده است. جعل حدیث پیامدهایی داشته است که محرومیت از [[اهل بیت(ع)]]، نفی برخی از احادیث صحیح و سخت‌شدن دستیابی به احادیث صحیح را از آن جمله می‌دانند. | ||
از نظر عالمان شیعه، [[ابوهریره]]، [[کعب الاحبار|کعب‌الاحبار]]، [[ابی بن کعب|اُبَیّ بن کَعب]] و [[ابن ابی‌العوجاء|اِبن اَبی‌العَوجاء]] از جمله روایان احادیث ساختگی هستند. | از نظر عالمان شیعه، [[ابوهریره]]، [[کعب الاحبار|کعب‌الاحبار]]، [[ابی بن کعب|اُبَیّ بن کَعب]] و [[ابن ابی‌العوجاء|اِبن اَبی‌العَوجاء]] از جمله روایان احادیث ساختگی هستند. | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
{{همچنین|حدیث موضوع}} | {{همچنین|حدیث موضوع}} | ||
جعل حدیث، به ساختن حدیث گفته می‌شود. در منابع از جعل حدیث با عنوان «وَضع حدیث»<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۵.</ref> و از حدیث جعلی با عنوان «حدیث موضوع» یاد می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مامقانی، مقباس‌الهدایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۲؛ شهید ثانی، شرح البدایة فی علم الدرایة، بی‌تا، ج۱، ص۱۵۵.</ref> حدیث موضوع حدیثی است که از روی عمد یا خطا ساخته شده و به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] یا امام معصوم نسبت داده می‌شود.<ref> مامقانی، مقباس الهداية، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۲؛ شهید ثانی، شرح البداية فی علم الدراية، بی‌تا، ج۱، ص۱۵۵</ref> اعتراف سازنده حدیث به جعلی‌بودن آن، وجود قرینه بر ساختگی بودن حدیث،<ref>مامقانی، مقباس الهداية، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۳.</ref> مخالفت محتوای حدیث با عقل، قرآن | جعل حدیث، به ساختن حدیث گفته می‌شود. در منابع از جعل حدیث با عنوان «وَضع حدیث»<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۵.</ref> و از حدیث جعلی با عنوان «حدیث موضوع» یاد می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مامقانی، مقباس‌الهدایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۲؛ شهید ثانی، شرح البدایة فی علم الدرایة، بی‌تا، ج۱، ص۱۵۵.</ref> حدیث موضوع حدیثی است که از روی عمد یا خطا ساخته شده و به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] یا امام معصوم نسبت داده می‌شود.<ref> مامقانی، مقباس الهداية، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۲؛ شهید ثانی، شرح البداية فی علم الدراية، بی‌تا، ج۱، ص۱۵۵</ref> اعتراف سازنده حدیث به جعلی‌بودن آن، وجود قرینه بر ساختگی بودن حدیث، <ref>مامقانی، مقباس الهداية، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۹۳.</ref> مخالفت محتوای حدیث با عقل، قرآن یا [[ضروری مذهب]]<ref> مدیرشانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref> از نشانه‌های حدیث موضوع شمرده شده است. | ||
==شیوه‌ها== | ==شیوه‌ها== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
برخی از محققان بر این باورند که پیشینه جعل حدیث به دوران حیات پیامبر اکرم برمی‌گردد. اینان حدیثی از پیامبر را که در آن جایگاه کسانی که چیزی را به‌دروغ به پیامبر نسبت دهند، دوزخ بیان شده است،<ref>نگاه کنید به بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۳.</ref> بر این مسئله شاهد می‌گیرند.<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۱.</ref> نمونه‌هایی هم از دروغ‌بستن به پیامبر در دوران حیاتش گزارش شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۴۴-۴۵.</ref> بر پایه روایتی، امام علی(ع) به جعل حدیث در دوره پیامبر اشاره کرده است.<ref> صدوق، الاعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۸.</ref> | برخی از محققان بر این باورند که پیشینه جعل حدیث به دوران حیات پیامبر اکرم برمی‌گردد. اینان حدیثی از پیامبر را که در آن جایگاه کسانی که چیزی را به‌دروغ به پیامبر نسبت دهند، دوزخ بیان شده است، <ref>نگاه کنید به بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۳.</ref> بر این مسئله شاهد می‌گیرند.<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۱.</ref> نمونه‌هایی هم از دروغ‌بستن به پیامبر در دوران حیاتش گزارش شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۴۴-۴۵.</ref> بر پایه روایتی، امام علی(ع) به جعل حدیث در دوره پیامبر اشاره کرده است.<ref> صدوق، الاعتقادات الامامیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۱۸.</ref> | ||
البته به‌گفته [[هاشم معروف حسنی]]، برخی از محققان اهل‌سنت بر این باورند که جعل حدیث در دوره خلفای نخستین روی نداده و پس از شهادت امام علی(ع) آغاز شده است. در این دوره احزاب و فرقه‌هایی ظهور کردند که برای تثبیت خود به قرآن و سنت استناد می‌کردند و اگر مستندی در قرآن یا روایات نمی‌یافتند، به جعل یا تحریف حدیث می‌پرداختند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۹۰-۹۱.</ref> | البته به‌گفته [[هاشم معروف حسنی]]، برخی از محققان اهل‌سنت بر این باورند که جعل حدیث در دوره خلفای نخستین روی نداده و پس از شهادت امام علی(ع) آغاز شده است. در این دوره احزاب و فرقه‌هایی ظهور کردند که برای تثبیت خود به قرآن و سنت استناد می‌کردند و اگر مستندی در قرآن یا روایات نمی‌یافتند، به جعل یا تحریف حدیث می‌پرداختند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۹۰-۹۱.</ref> | ||
می‌گویند جعل حدیث در دوران [[معاویة بن ابی‌سفیان]] گسترش یافت.<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۶۰.</ref> به‌گفته [[ | می‌گویند جعل حدیث در دوران [[معاویة بن ابی‌سفیان]] گسترش یافت.<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۶۰.</ref> به‌گفته [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید معتزلی]] شارح [[نهج‌البلاغه]] در قرن هفتم، معاویه از راویانی که در فضیلت [[عثمان]] و دیگر [[صحابه]] و عیب‌جویی از [[امام علی(ع)]] حدیث جعل می‌کردند، حمایت می‌کرد.<ref>نگاه کنید به ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۵.</ref> همچنین [[بکریه|بِکریه]] که معتقد بودند [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] با نص جانشین پیامبر(ص) شده، در مقابل فضایل امام علی(ع)، برای ابوبکر حدیث جعل می‌کردند.<ref>نگاه کنید به: ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۹.</ref> | ||
=== پیشینه مبارزه با جعل=== | === پیشینه مبارزه با جعل=== | ||
به‌گفته احمد پاکتچی، در اواخر قرن پنجم آثاری درباره احادیث ساختگی و وضع حدیث نوشته شد؛ هرچند استفاده از اتهام صریح جعل حدیث در ارزیابی‌های رجالی [[شیعه]] به اوایل قرن چهارم قمری باز می‌گردد و نمونه‌های آن در اظهارنظرهای [[ | به‌گفته احمد پاکتچی، در اواخر قرن پنجم آثاری درباره احادیث ساختگی و وضع حدیث نوشته شد؛ هرچند استفاده از اتهام صریح جعل حدیث در ارزیابی‌های رجالی [[شیعه]] به اوایل قرن چهارم قمری باز می‌گردد و نمونه‌های آن در اظهارنظرهای [[ابن‌عقده|ابن‌عقده]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۲۱۴.</ref> و [[ابن‌ولید|ابن‌ولید]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۸؛ علامه حلی، رجال، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۵.</ref> و در قرن پنجم نزد [[ابن‌غضائری|ابن‌غضائری]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، رجال، ۱۴۰ق، ص۲۱۴.</ref> دیده می‌شود. همچنین به‌گفته وی در حوزه حدیثِ [[اهل‌سنت]]، نخستین بار [[رجال|رجالیان]] مکتب بغداد، از نسبت جعل حدیث در ارزیابی‌های خود بهره گرفتند.<ref> پاکتچی، «حدیث»، ص۲۶۰.</ref> | ||
==انگیزه‌ها و علل جعل حدیث== | ==انگیزه‌ها و علل جعل حدیث== | ||
جعل حدیث با انگیزه‌های مختلفی انجام می‌شده است که برخی به‌شرح زیر است: | جعل حدیث با انگیزه‌های مختلفی انجام می‌شده است که برخی به‌شرح زیر است: | ||
* '''کم‌رنگ‌کردن [[فضایل امام علی(ع)]]''': گفته‌اند بیشترین کسی که علیه او حدیث جعل شد، [[امام علی(ع)]] بود.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۵۵-۵۶.</ref> [[ | * '''کم‌رنگ‌کردن [[فضایل امام علی(ع)]]''': گفته‌اند بیشترین کسی که علیه او حدیث جعل شد، [[امام علی(ع)]] بود.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۵۵-۵۶.</ref> [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید معتزلی]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] از [[ابوجعفر اسکافی|ابوجعفر اِسکافی]] متکلم [[معتزله|معتزلیِ]] قرن سوم قمری نقل کرده که [[معاویه]] گروهی از [[صحابه]] و [[تابعین]] را مأمور کرده بود که احادیثی در نکوهش امام علی(ع) جعل کنند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۶۳.</ref> به‌گفته او معاویه در نامه‌ای از کارگزارانش خواست از مردم بخواهند كه روایاتی در فضیلت صحابه و [[خلفای سه‌گانه]] جعل كنند تا اینکه در فضيلت حضرت علی(ع) حديثى نباشد، مگر اينكه روايتى همانند آن در فضل خلفاى نخستين و صحابه بياورند يا ضد و مخالف آن را نقل كنند.<ref> ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۵.</ref> | ||
* '''مشروعیت‌بخشی به حاکمان و خلفا''': به‌گفته [[هاشم معروف حسنی]] محقق لبنانیِ قرن چهاردهم قمری، حکومت‌های [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] برای مشروعیت‌بخشی به حکومت خود احادیثی در فضیلت بزرگانشان یا انتساب خلافتشان به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] جعل می‌کردند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۳۸-۱۴۱.</ref> یکی از احادیث جعلی بنی‌عباس که به پیامبر(ص) نسبت می‌دادند، این بود که «خلافت در فرزندان عمویم [عباس] قرار می‌گیرد.» <ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۴۱.</ref> | * '''مشروعیت‌بخشی به حاکمان و خلفا''': به‌گفته [[هاشم معروف حسنی]] محقق لبنانیِ قرن چهاردهم قمری، حکومت‌های [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] برای مشروعیت‌بخشی به حکومت خود احادیثی در فضیلت بزرگانشان یا انتساب خلافتشان به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] جعل می‌کردند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۳۸-۱۴۱.</ref> یکی از احادیث جعلی بنی‌عباس که به پیامبر(ص) نسبت می‌دادند، این بود که «خلافت در فرزندان عمویم [عباس] قرار می‌گیرد.» <ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۴۱.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
*'''تعصب‌ورزی نسبت به فرقه خود و کنار زدن فرق دیگر''': طرف‌دارن هر حزب یا فرقه‌ای، برای تثبیت فرقه خود به [[قرآن]] و سنت استناد می‌کردند و اگر مستندی یافت نمی‌شد حدیث جعل می‌کردند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۹۰-۹۱.</ref> | *'''تعصب‌ورزی نسبت به فرقه خود و کنار زدن فرق دیگر''': طرف‌دارن هر حزب یا فرقه‌ای، برای تثبیت فرقه خود به [[قرآن]] و سنت استناد می‌کردند و اگر مستندی یافت نمی‌شد حدیث جعل می‌کردند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۹۰-۹۱.</ref> | ||
از بین بردن دین و اختلاف میان مسلمانان از سوی غیرمسلمانان<ref> معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸.</ref> و نیز نزدیک‌شدن به پادشاهان<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۶.</ref> و فضیلت‌سازی برای افراد<ref> نگاه کنید به ابن‌حجر، لسان‌المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳.</ref> از دیگر انگیزه‌های جعل حدیث بوده است. گاهی نیز با انگیزه‌های دینی مانند اصلاح جامعه،<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۶.</ref> توجه‌دادن مردم به قرآن<ref>شهید ثانی، الرعایه، ۱۳۶۷ق، ص۱۵۷.</ref> و کسب پاداش الهی<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۷.</ref> حدیث جعل شده است. همچنین اختلاف در جانشینی پیامبر و فرقه‌گرایی از علل جعل حدیث دانسته شده‌اند.<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۳.</ref> | از بین بردن دین و اختلاف میان مسلمانان از سوی غیرمسلمانان<ref> معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۲۸.</ref> و نیز نزدیک‌شدن به پادشاهان<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۶.</ref> و فضیلت‌سازی برای افراد<ref> نگاه کنید به ابن‌حجر، لسان‌المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۳.</ref> از دیگر انگیزه‌های جعل حدیث بوده است. گاهی نیز با انگیزه‌های دینی مانند اصلاح جامعه، <ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۶.</ref> توجه‌دادن مردم به قرآن<ref>شهید ثانی، الرعایه، ۱۳۶۷ق، ص۱۵۷.</ref> و کسب پاداش الهی<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة، ۱۴۰۰ق، ج۱۴، ص۳۷.</ref> حدیث جعل شده است. همچنین اختلاف در جانشینی پیامبر و فرقه‌گرایی از علل جعل حدیث دانسته شده‌اند.<ref>احمد امین، فجر الاسلام، ۲۰۱۲ق، ص۲۳۳.</ref> | ||
== آثار و پیامدها== | == آثار و پیامدها== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
* '''سخت‌شدن دستیابی به احادیث صحیح''': جعل حدیث سبب شد تفکیک احادیث صحیح از احادیث جعلی دشوار شود.<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۲۷۰.</ref> | * '''سخت‌شدن دستیابی به احادیث صحیح''': جعل حدیث سبب شد تفکیک احادیث صحیح از احادیث جعلی دشوار شود.<ref>رفیعی، درسنامه وضع حدیث، ۱۳۸۴ش، ص۲۷۰.</ref> | ||
* '''نفی برخی از احادیث صحیح''': برخی از احادیث صحیح به‌بهانه جعل‌زدایی کنار گذاشته شده است. به‌عنوان نمونه ابن‌قَیِّم جوزیه (درگذشت ۷۵۱ق) عالم اهل‌سنت و شاگرد [[ | * '''نفی برخی از احادیث صحیح''': برخی از احادیث صحیح به‌بهانه جعل‌زدایی کنار گذاشته شده است. به‌عنوان نمونه ابن‌قَیِّم جوزیه (درگذشت ۷۵۱ق) عالم اهل‌سنت و شاگرد [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]]، امامت علی(ع) در [[غدیر خم]] را جعلی دانسته است؛<ref>ابن‌قیم، المنار المنیف، ۱۳۹۰ق، ص۵۷.</ref> با آنکه به‌گفته علامه امینی [[حدیث غدیر]] در منابع شیعه و سنی به‌صورت متواتر نقل شده است.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹.</ref> همچنین ابن‌جوزی (درگذشت ۵۹۷ق) عالم اهل سنت، در کتاب الموضوعات، برخی از احادیث فضایل امام علی(ع) به‌عنوان حدیثی جعلی آورده است.<ref>ابن‌جوزی، الموضوعات، ج۱، ص۳۳۸ به بعد.</ref> | ||
* '''محرومیت | * '''محرومیت مردم از اهل‌بیت'''؛ روایاتی به [[امامان شیعه|امامان]] نسبت می‌دادند که موجب تنفر از آنان می‌شد. غالباً این روایات را [[فرق تشیع|فرقه‌های شیعی]] مانند [[زیدیه]]، [[فطحیه]] و [[غالیان]] جعل می‌کردند.<ref>معروف حسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۱۴۸-۱۵۱.</ref> | ||
* '''تدوین کتاب‌های رجالی''': جعل حدیث سبب شد کتاب‌هایی در خصوص راویان، اقسام حدیث و احادیث ساختگی نوشته شود.<ref> نگاه کنید به: پاکتچی، «حدیث»، ص۲۶۰.</ref> و یکی از ادله نیاز به [[علم رجال]] را شناخت واضعان حدیث و روایات آنان شمرده‌اند.<ref>سبحانی، کلیات فی علم الرجال، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۵-۲۶.</ref> | * '''تدوین کتاب‌های رجالی''': جعل حدیث سبب شد کتاب‌هایی در خصوص راویان، اقسام حدیث و احادیث ساختگی نوشته شود.<ref> نگاه کنید به: پاکتچی، «حدیث»، ص۲۶۰.</ref> و یکی از ادله نیاز به [[علم رجال]] را شناخت واضعان حدیث و روایات آنان شمرده‌اند.<ref>سبحانی، کلیات فی علم الرجال، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۵-۲۶.</ref> | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
برخی از کسانی که حدیث جعل می‌کردند به این شرح هستند: | برخی از کسانی که حدیث جعل می‌کردند به این شرح هستند: | ||
* [[ابوهریره]]: در کتب حدیثی بیش از ۵۳۷۴ حدیث از طریق وی نقل شده است؛<ref> | * [[ابوهریره]]: در کتب حدیثی بیش از ۵۳۷۴ حدیث از طریق وی نقل شده است؛<ref>ابن‌حزم، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری، ۱۹۰۰م، ص۲۷۵. </ref> حال آنکه او تنها حدود سه سال با پیامبر بود. از این رو برخی از صحابه همچون علی(ع)، عمر، عثمان و به‌ویژه [[عایشه]] به کثرت روایاتش از پیامبر اعتراض داشتند. عایشه می‌گفت او روایاتی از پیامبر نقل می‌کند که من نشنیده‌ام.<ref>ابن‌قتیبه، تأویل مختلف الحدیث، ۱۴۰۶ق، ص۴۱.</ref> | ||
* [[کعب الاحبار|کعب الاَحبار]]: | * [[کعب الاحبار|کعب الاَحبار]]: به‌گفته [[سید مرتضی عسکری]] بیشتر اخبار یهود، مدح و ثنای اهل‌کتاب و تمجید بسیار از بیت‌المقدس توسط وی وارد منابع اسلامی شده است.<ref>عسکری، نقش ائمه در احیای دین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۸۴.</ref> | ||
* [[ابی بن کعب|اُبَیّ بن کعب]]: روایاتی از او در [[فضایل سوره‌ها|فضایل سوره‌های قرآن]] نقل شده است که خودش به جعلی‌بودن آنها اعتراف کرده است.<ref> نگاه کنید به قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | * [[ابی بن کعب|اُبَیّ بن کعب]]: روایاتی از او در [[فضایل سوره‌ها|فضایل سوره‌های قرآن]] نقل شده است که خودش به جعلی‌بودن آنها اعتراف کرده است.<ref> نگاه کنید به قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۹.</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
* [[نوح بن ابی‌مریم مروزی|نوح بن ابی‌مریم مَرْوْزی]]: او هم درباره فضایل سور احادیثی جعل کرده و رویگردانی مردم از قرآن و توجه به فقه [[ابوحنیفه]] و مغازی ابن‌اسحاق را از دلایل این کار ذکر کرده است.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۸-۷۹.</ref> | * [[نوح بن ابی‌مریم مروزی|نوح بن ابی‌مریم مَرْوْزی]]: او هم درباره فضایل سور احادیثی جعل کرده و رویگردانی مردم از قرآن و توجه به فقه [[ابوحنیفه]] و مغازی ابن‌اسحاق را از دلایل این کار ذکر کرده است.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۷۸-۷۹.</ref> | ||
*[[ | *[[ابن‌ابی‌العوجاء|ابن‌ابی‌العَوجاء]]: گفته‌اند او چهار هزار حدیث جعل کرده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۹۶.</ref> | ||
== کتاب‌شناسی== | == کتاب‌شناسی== | ||
درباره جعل حدیث آثاری نوشته شده است که بیشترشان به جمع‌آوری احادیث جعلی و معرفی جعل‌کنندگان اختصاص دارد. | درباره جعل حدیث آثاری نوشته شده است که بیشترشان به جمع‌آوری احادیث جعلی و معرفی جعل‌کنندگان اختصاص دارد. کتاب الموضوعات ابن‌جوزی (درگذشت ۵۹۷ق)، الئالی المصنوعة فی الاحادیث الموضوعه اثر جلال الدین سیوطی (درگذشت ۹۱۱ق)، [[الاخبار الدخیلة (کتاب)|اَلْاَخْبارُ الدَّخیلَة]] شیخ محمدتقی شوشتری (درگذشت ۱۳۷۴ش)، الموضوعات فی الآثار و الأخبار [[سید هاشم معروف الحسنی]] و یکصد و پنجاه صحابه ساختگی [[سید مرتضی عسکری]] (۱۲۹۳-۱۳۸۶ش) از جمله این آثار است. | ||
همچنین آثاری هم پدیده جعل حدیث را بررسی کرده‌اند که برخی از آنها عبارت‌اند از: | همچنین آثاری هم پدیده جعل حدیث را بررسی کرده‌اند که برخی از آنها عبارت‌اند از: | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
* [[اسرائیلیات]] | * [[اسرائیلیات]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
* ابن‌حزم، علی بن احمد، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری | * ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج‌البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق. | ||
* ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمان محمد بن عثمان، مدینه، محمد عبدالمحسن صاحب المکتبة السلفیه بالمدینه المنوره، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م. | |||
* ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، تحقیق دائرة المعرف هند، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م. | |||
* ابن‌حزم، علی بن احمد، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری لابن‌حزم، تحقیق احسان عباس، مصر، دارالمعارف، ۱۹۰۰م. | |||
* ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م. | |||
* ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، تأویل مختلف الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م. | * ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، تأویل مختلف الحدیث، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۵م. | ||
* ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف، تحقیق عبدالفتاح ابوغده، مکتبة المبطوعات الاسلامیه، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م. | |||
* احمد امین، فجر الاسلام یبحث عن الحیاة العقلیة فی صدر الإسلام إلى آخر الدولة الأمویة، قاهره، مؤسسة هنداوی للتعلیم والثقافة، ۲۰۱۲ق. | |||
* امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۴۱۶ق. | |||
* بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح‌البخاری، تحقیق محمدزهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق. | |||
*ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر، المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف، تحقیق عبدالفتاح ابوغده، مکتبة المبطوعات الاسلامیه، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م. | * بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، تحقیق عبد العزیز الدوری، بیروت، جمعیة المستشرقین الالمانیه، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م. | ||
*احمد امین، فجر الاسلام یبحث عن الحیاة العقلیة فی صدر الإسلام إلى آخر الدولة الأمویة، قاهره، مؤسسة هنداوی للتعلیم والثقافة، ۲۰۱۲ق. | * پاکتچی، احمد، «حدیث» در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، ۱۳۹۱ش. | ||
*امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۴۱۶ق. | * خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | ||
*بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح‌البخاری، تحقیق محمدزهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة، ۱۴۲۲ق. | * رفیعی محمدی، ناصر، درسنامه وضع حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴ش. | ||
*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، تحقیق عبد العزیز الدوری، بیروت، جمعیة المستشرقین | * سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا. | ||
*پاکتچی، احمد، «حدیث» در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۰، تهران، ۱۳۹۱ش. | * شوشتری، محمدتقی، الاخبار الدخیله، تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۴۱۵ق. | ||
*خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا. | * شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، شرح البدایة فی علم الدرایة، بینا، بی‌تا. | ||
*رفیعی محمدی، ناصر، درسنامه وضع حدیث، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، ۱۳۸۴ش. | * صدوق، محمد بن علی، اعتقادات الامامیه، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴ق. | ||
*سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا. | * عسکری، سیدمرتضی، نقش ائمه در احیای دین، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، ۱۳۸۲ش. | ||
*شوشتری، محمدتقی، الاخبار الدخیله، تعلیق علی‌اکبر غفاری، تهران، مکتبة الصدوق، ۱۴۱۵ق. | * علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، تصحیح محمدصادق بحرالعلوم، قم، الشریف الرضی، ۱۴۰۲ق. | ||
*شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، شرح البدایة فی علم الدرایة، بینا، بی‌تا. | * قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۶۴ق. | ||
*صدوق، محمد بن علی، اعتقادات الامامیه، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۴ق. | * مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش. | ||
*عسکری، سیدمرتضی، نقش ائمه در احیای دین، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر، ۱۳۸۲ش. | * مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱ش. | ||
*علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، تصحیح محمدصادق بحرالعلوم، قم، الشریف الرضی، ۱۴۰۲ق. | * مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقائد، قم، دارالثقلین، ۱۳۷۸ش. | ||
*قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ۱۳۶۴ق | |||
*مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش. | |||
*مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱ش. | |||
*مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقائد، قم، دارالثقلین، ۱۳۷۸ش. | |||
* معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۷۹ش. | * معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۷۹ش. | ||
*معروف الحسنی، هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۷ق. | * معروف الحسنی، هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۷ق. | ||
*نجاشی، احمد بن علی، رجال‌النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش. | * نجاشی، احمد بن علی، رجال‌النجاشی، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۵ش. | ||
*هاشمی خویی، میرزاحبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مکتبه الاسلامیه، ۱۴۰۰ق. | * هاشمی خویی، میرزاحبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه، تهران، مکتبه الاسلامیه، ۱۴۰۰ق. | ||
* [http://lib.eshia.ir/70787/1/4 «الوضّاعون واحادیثهم الموضوعة من كتاب الغدیر للشیخ الامینی تألیف السید رامی یوزبكی»]، کتابخانه مدرسه فقاهت، مشاهده: ۱۶ آذر ۱۳۹۸. | |||
* [http://saed.isu.ac.ir/site/catalogue/67175 «ال‍وضع فی الحدیث»]، کتابخانه دانشگاه امام صادق، مشاهده: ۱۳ آذر ۱۳۹۸ش. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||