نیمه شعبان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نیمه شعبان''' سالروز تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت مهدی(عج)]]، امام دوازدهم [[شیعیان]] است که در دوران [[غیبت امام زمان|غیبت]] به سر می‌برد. در برخی [[روایات]]، شب نیمه شعبان پس از [[شب قدر]] برترین شب‌ها دانسته شده است. گروهی از شیعیان در این شب به [[شب زنده‌داری]] و اعمال مذهبی مشغول می‌شوند. برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] و طریقت‌های [[تصوف]] نیز به فضیلت این شب معتقدند.

جشن نیمه شعبان از جشن‌های بزرگ شیعیان است که به مناسبت میلاد امام مهدی(عج) برگزار می‌شود. در ایران، [[مسجد جمکران]] و در [[عراق]]، [[کربلا]] محل تجمع شیعیان در نیمه شعبان است. روز نیمه شعبان در تقویم رسمی [[ایران]] تعطیل رسمی است و [[روز جهانی مستضعفان]] نام گرفته است.

در برخی [[روایات]] شب نیمه شعبان برترین شب‌ها پس از [[شب قدر]]معرفی شده است.<ref>سید بن طاووس ص۲۰۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۵.</ref> روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] و [[امامان شیعه]] بر اهمیت [[شب‌زنده‌داری]] و [[عبادت]] در شب نیمه شعبان تأکید دارد؛ از جمله در روایتی آمده است: [[جبرئیل]] در شب نیمه شعبان پیامبر(ص) را از خواب بیدار کرد و به برپایی [[نماز]]، قرائت [[قرآن]]، [[دعا]] و [[استغفار]] در این شب سفارش نمود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق ج ۹۸، ص۴۱۳.</ref> در روایتی دیگر، یکی از [[همسران پیامبر]] از عبادت خاص و [[سجده]]‌های طولانی پیامبر در شب نیمه شعبان خبر داده است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۷–۲۱۶.</ref> در احادیثی از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] نیز بر عبادت و انجام اعمال خاص شب نیمه شعبان تأکید شده است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۵۴۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۴، ۸۵.</ref>

* تقسیم روزی و ثبت شدن زمان مرگ انسان؛<ref>سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴۱۳.</ref>

* بخشیدن همه انسان‌ها غیر از [[شرک|مشرک]]، قمارباز، فرد قطع رحم کرده، [[خمر|شراب خوار]] و فردی که بر انجام [[گناه]] اصرار می‌ورزد.<ref>سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۷–۲۱۶.</ref>

== میلاد امام زمان ==

بر اساس گزارش‌های تاریخی و طبق دیدگاه مشهور [[شیعه]] پانزدهم [[شعبان المعظم|شعبان]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۹؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹.</ref> سال [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵]]<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۶.</ref> یا [[سال ۲۵۶ هجری قمری|۲۵۶ق]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۹، ح۵ و ص۵۱۴، ح۱. ابن‌بابویه، کمال‌الدین و تمام النعمة، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۰۴.</ref> روز تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]]، داوزدهمین [[امام]] شیعیان است که در [[غیبت امام زمان|غیبت]] به سر می‌برد. دسته‌ای از روایات، حاکی از اهمیت نیمه شعبان به همین سبب است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۸، ۲۱۹.</ref>

[[شیعه|شیعیان]] به‌مناسبت سالروز میلاد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(ع)]] اقدام به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، مولودی‌خوانی، قربانی کردن و غذا دادن به فقرا می‌کنند. برگزاری این جشن‌ها در [[ایران]] پررنگ‌تر است. پیش از انقلاب مسجد صدریه در تهران یکی از مساجد فعال در پر پایی جشن های نیمه شعبان بود که استقبال زیادی از آن می شد.<ref>تاريخچه‌ ی شفاهی پيدايش آيين‌هاي نيمه‌ی شعبان و هيات قائميه در تهران؛ گفت‌وگو با يكي از بانيان برگزاری جشن‌هاي ميلاد حضرت ولي عصر (عج)</ref> [[مسجد جمکران]] از میزبانان اصلی برگزاری جشن‌های مهدویت در ایران است. این روز در ایران تعطیل و [[روز جهانی مستضعفان]] نامیده شده است.<ref>[http://www.ido.ir/pages/?id=250302 پژوهشی بر آیین‌های جشن نیمه شعبان در کشورهای اسلامی]، پایگاه اینترنتی سازمان تبلیغات اسلامی.</ref> در [[عراق]] نیز شیعیان ضمن برگزاری جشن نیمه شعبان، به [[زیارت امام حسین(ع)]] می‌روند. پیاده‌روی به سمت [[کربلا]] در ایام نیمه شعبان مرسوم است. جشن‌های نیمه شعبان توسط شیعیان [[بحرین]]، [[یمن]]، [[مصر]]، [[لبنان]]، [[سوریه]] و [[هند]] نیز برگزار می‌شود.<ref>[http://www.ido.ir/pages/?id=250302 پژوهشی بر آیین‌های جشن نیمه شعبان در کشورهای اسلامی]، پایگاه اینترنتی سازمان تبلیغات اسلامی.</ref>

== دیدگاه اهل سنت ==

اهل سنت به‌ویژه طریقت‌های [[تصوف]] آنها به فضیلت نیمه شعبان معتقد هستند و به [[احیا|شب‌زنده‌داری]] و انجام امور عبادی نظیر خواندن [[قرآن]]، برپایی [[نماز|نمازهای مستحبی]]، [[دعا]] و [[روزه|روزه داری]] در نیمه شعبان اهتمام می‌ورزند. این شب نزد آنان به [[شب برات]] معروف است.<ref>ملتانی، بهاء الدین زکریا، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۷۴–۱۷۶؛ علوی کرمانی، سیر الاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵؛ نوربخش، الفقه الاحوط، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۱۲–۱۱۳.</ref> خواندن صد [[رکعت]] نماز یا همان [[صلوة الخیر]] که در آن هزار بار [[سوره اخلاص| سوره توحید]] خوانده می‌شود از جمله اعمال عبادی مشترک میان شیعه و اهل سنت است.<ref>علوی کرمانی، سیرالاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵.</ref> مراسم شب برات در برخی از مناطق اسلامی مانند شبه قاره هند با [[زیارت قبور]]، دادن غذا و [[صدقه]] به نیازمندان همراه است.<ref>دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل «شب برات».</ref>

هرچند [[ابن تیمیه]]، نظریه‌پرداز [[سلفیه]]، اجتماع مسلمانان در مسجد برای احیا و خواندن نماز صد رکعتی این شب را بدعت دانسته است.<ref>ابن تیمیه، فتاوای، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۴۴.</ref> و برخی دیگر از وهابیان در [[قرن چهاردهم هجری قمری|قرن چهاردهم]] و [[قرن پانزدهم هجری قمری|پانزدهم هجری]] به پیروی از او، شب زنده‌داری و برگزاری مراسم شب برات را [[بدعت]] می‌دانند.<ref>تهانوی، تسهیل بهشتی زیور، ۱۳۲۷ق، ص۷۵.</ref><ref>[http://www.qaradawi.net/new/Articles-1461 حکم شرعی شب زنده‌داری و برگزاری مراسم عبادی به مناسبت نیمه شعبان]، پایگاه اینترنتی یوسف قرضاوی.</ref> <ref>[http://islamonline.net/7052 عطیه صقر، شب نیمه شعبان؛ فضیلت و حکم شرعی شب‌زنده‌داری در آن]، پایگاه اینترنتی اسلام‌آن‌لاین.</ref> اما روایات متعددی از پیامبر(ص) و [[صحابه]] دربارهٔ اهمیت عبادت در این شب و مشخص شدن روزی و مقدرات انسان در آن وجود دارد.<ref>منذری، الترغیب والترهیب، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۳، ۷۴؛ ج۳، ص۶۷، ۲۳۳ و۳۰۷–۳۰۹؛ آلبانی، السلسلة الصحیحة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۳۵؛ ج۴، ص۸۶؛ ابن حجر عسقلانی، الأمالی المطلقة، ۱۴۱۶ق، ص۵۲؛ بیهقی، شعب الایمان، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۳۷۸–۳۸۶؛ احمد نگری، جامع العلوم، ۱۳۹۵ق، ج۳، ص۱۷۹.</ref>

نیمه شعبان در فرهنگ و ادب کهن فارسی، [[شب برات]] نامیده شده است. [[ابوریحان بیرونی]] ( ۳۶۲- پس از ۴۴۰ق )در کتاب «التفهیم» دربارهٔ شب برات آورده است:

:: «... و شب پانزدهم از ماه [[شعبان المعظم|شعبان]]، بزرگوار است و او را شب برات خوانند و همی پندارم، این از قبیل آن است که هرکه‌ اندرو [[عبادت]] کند و نیکی به جای آورد، بیزاری یابد از [[جهنم|دوزخ]]».<ref>ابوریحان بیرونی، التّفهیم، ص۲۵۲.</ref>

محمد غیاث‌الدین رامپوری (دانشمند و شاعر مشهور هندوستان در قرن ۱۳ق )نیز در غیاث اللغات -یکی از فرهنگ‌های فارسی- شب پانزدهم شعبان را شب برات توصیف کرده است که در آن [[فرشته|فرشتگان]] به فرمان خدا روزی انسان را تقسیم می‌کنند.<ref>رامپوری، غیاث اللغات، ۱۳۹۳ش، ص۵۰۳–۵۰۴.</ref> شاعران پارسی زبان نیز در اشعار خود از عناوینی مانند شب برات، لیلة الصَّک، شب بیزاری، برائت از آتش [[جهنم|دوزخ]] و شب عبادت برای این شب استفاده کرده‌اند.  

[[حافظ شیرازی]] در کنار کلمه برات از تعبیر [[شب قدر]] برای نیمه شعبان استفاده کرده است، که بهاءالدین خرمشاهی معتقد است منظور حافظ از «برات» در این بیت، شب نیمه شعبان است.

{{شعر۲