نیمه شعبان: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:چراغانی_در_جشن_نیمه_شعبان.jpg|350px|بندانگشتی|جشن نيمه شعبان]]

'''نیمه شعبان''' سالروز تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت مهدی(عج)]]، امام دوازدهم [[شیعیان]] است که در دوران [[غیبت امام زمان|غیبت]] به سر می‌برد. در برخی [[روایات]]، شب نیمه شعبان پس از [[شب قدر]] برترین شب‎ها دانسته شده است. گروهی از شیعیان در این شب به [[شب زنده‌داری]] و اعمال مذهبی مشغول می‌شوند. برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] و طریقت‌های [[تصوف]] نیز به فضیلت این شب معتقدند.

جشن نیمه شعبان از جشن‌های بزرگ شیعیان است که به مناسبت میلاد امام مهدی(عج) برگزار می‎شود. در ایران، [[مسجد جمکران]] و در [[عراق]]، [[کربلا]] محل تجمع شیعیان در نیمه شعبان است. روز نیمه شعبان در تقویم رسمی ایران تعطیل رسمی است و [[روز جهانی مستضعفان]] نام گرفته است.

==فضیلت==

در برخی [[روایات]] شب نیمه شعبان برترین شب‌ها پس از [[شب قدر]]معرفی شده است.<ref>سید بن طاووس ص۲۰۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۵.</ref> روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] و [[امامان شیعه]] بر اهمیت [[شب‌زنده‌داری]] و [[عبادت]] در شب نیمه شعبان تأکید دارد؛ از جمله در روایتی آمده است: [[جبرئیل]] در شب نیمه شعبان پیامبر(ص) را از خواب بیدار کرد و به برپایی [[نماز]]، قرائت [[قرآن]]، [[دعا]] و [[استغفار]] در این شب سفارش نمود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق ج ۹۸، ص۴۱۳.</ref> در روایتی دیگر، یکی از [[همسران پیامبر]] از عبادت خاص و [[سجده|سجده‎های]] طولانی پیامبر در شب نیمه شعبان خبر داده است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۷-۲۱۶.</ref> در احادیثی از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] نیز بر عبادت و انجام اعمال خاص شب نیمه شعبان تأکید شده است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۵۴۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۸۴، ۸۵.</ref>  

بخشی از فضیلت‎های شب نیمه شعبان عبارت است از:  

* بخشیدن همه انسان‎ها غیر از [[شرک|مشرک]]، قمارباز، فرد قطع رحم کرده، [[خمر|شراب خوار]] و فردی که بر انجام [[گناه]] اصرار می‎ورزد.<ref>سید بن طاووس، اقبال الاعمال،۱۴۱۸ق، ص۲۱۷-۲۱۶.</ref>

==میلاد امام زمان==

بر اساس گزارش‎های تاریخی و طبق دیدگاه مشهور [[شیعه]] پانزدهم [[شعبان المعظم|شعبان]]<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۱۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۳۹؛ طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۵۰۱؛ طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹.</ref> سال [[سال ۲۵۵ هجری قمری|۲۵۵]]<ref>طوسی، کتاب الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۱. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۶.</ref> یا [[سال ۲۵۶ هجری قمری|۲۵۶ق]]<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲۹، ح۵ و ص۵۱۴، ح۱. ابن‎بابویه، کمال‎الدین و تمام النعمة، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۰۴.</ref> روز تولد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]]، داوزدهمین [[امام]] شیعیان است که در [[غیبت امام زمان|غیبت]] به سر می‌برد. دسته‎ای از روایات، حاکی از اهمیت نیمه شعبان به همین سبب است.<ref>سید بن طاووس، اقبال الأعمال، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۸، ۲۱۹.</ref>

[[شیعه|شیعیان]] به مناسبت سالروز میلاد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(ع)]] اقدام به برگزاری جشن، چراغانی‌های گسترده، مولودی‌خوانی، قربانی کردن و غذا دادن به فقرا می‎کنند. برگزاری این جشن‎ها در [[ایران]] پررنگ‎تر است. [[مسجد جمکران]] از میزبانان اصلی برگزاری جشن‎های مهدویت در ایران است. این روز در ایران تعطیل و [[روز جهانی مستضعفان]] نامیده شده است.<ref>[http://www.ido.ir/pages/?id=250302 پژوهشی بر آیین‌های جشن نیمه شعبان در کشورهای اسلامی، پایگاه اینترنتی سازمان تبلیغات اسلامی.]</ref> در [[عراق]] نیز شیعیان ضمن برگزاری جشن‎ نیمه شعبان، به [[زیارت امام حسین(ع)]] می‎روند. پیاده‌روی به سمت [[کربلا]] در ایام نیمه شعبان مرسوم است. جشن‎های نیمه شعبان توسط شیعیان [[بحرین]]، [[یمن]]، [[مصر]]، [[لبنان]] و [[سوریه]] و [[هند]] نیز برگزار می‎شود.<ref>[http://www.ido.ir/pages/?id=250302 پژوهشی بر آیین‌های جشن نیمه شعبان در کشورهای اسلامی، پایگاه اینترنتی سازمان تبلیغات اسلامی.]</ref>  

==اعمال نیمه شعبان==

* زیارت امام حسین(ع) که باعث بخشش گناهان می‎شود. بر اساس برخی از روایات، روح ۱۲۴ هزار پیامبر ایشان را در این شب زیارت می‎کنند. در شرایطی که امکان زیارت نیست به مکان بلندی رفته و به سمت راست و چپ نگاه کند سپس سر را به سمت آسمان بلند نموده و امام حسین را با این کلمات زیارت کند

:اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْكَ وَ رَحْمَةُاللّهِ وَ بَرَكاتُهُ.  

* خواندن دعای زیر که در حکم زیارت امام زمان (عج) است:

اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا (هذِهِ) وَ مَوْلُودِها وَ حُجَّتِكَ وَ مَوْعُودِهَا الَّتى قَرَنْتَ اِلى فَضْلِها فَضْلاً فَتَمَّتْ كَلِمَتُكَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِكَ وَلا مُعَقِّبَ لاِیاتِكَ نُورُكَ الْمُتَاَلِّقُ وَ ضِیاَّؤُكَ الْمُشْرِقُ وَ الْعَلَمُ النُّورُ فى طَخْیاَّءِ الدَّیْجُورِ الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ وَ كَرُمَ مَحْتِدُهُ وَالْمَلاَّئِكَةُ شُهَّدُهُ وَاللّهُ ناصِرُهُ وَ مُؤَیِّدُهُ اِذا آنَ میعادُهُ وَالْمَلاَّئِكَةُ اَمْدادُهُ سَیْفُ اللّهِ الَّذى لا یَنْبوُ وَ نُورُهُ الَّذى لا یَخْبوُ وَ ذوُالْحِلْمِ الَّذى لا یَصْبوُا مَدارُ الَّدهْرِ

وَ نَوامیسُ الْعَصْرِ و َوُلاةُ الاْمْرِ وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ ما یَتَنَزَّلُ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ اَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ تَراجِمَةُ وَحْیِهِ وَ وُلاةُ اَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ اَللّهُمَّ فَصَلِّ عَلى خاتِمِهْم وَ قآئِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ اَللّهُمَّ وَ اَدْرِكَ بِنا أیّامَهُ وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ وَاكْتُبْنا فى اَعْوانِهِ وَ خُلَصائِهِ وَ اَحْیِنا فى دَوْلَتِهِ ناعِمینَ وَ بِصُحْبَتِهِ غانِمینَ وَ بِحَقِّهِ قآئِمینَ وَ مِنَ السُّوءِ سالِمینَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَواتُهُ عَلى سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیّینَ وَ الْمُرْسَلینَ وَ عَلى اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ وَ عِتْرَتِهَ النّاطِقینَ وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ واحْكُمْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ یا اَحْكَمَ الْحاكِمینَ النّاطِقینَ وَالْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ واحْكُمْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ یا اَحْكَمَ الْحاكِمینَ.

* صلوات هر روز كه در وقت زوال به خواندن آن سفارش شده است.

* خواندن دعای زیر که پیامبر (ص) در شب نیمه شعبان می‎خواندند:

اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِكَ ما یَحُولُ بَیْنَنا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِكَ وَ مِنْ طاعَتِكَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَكَ وَ مِنَ الْیَقینِ ما یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصیباتُ الدُّنْیا اَللّهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَ اَبْصارِنا وَ قُوَّتِنا ما اَحْیَیْتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنّا وَاجْعَلْ ثارَنا عَلى مَنْ ظَلَمَنا وَانْصُرنا عَلى مَنْ عادانا وَلا تَجْعَلْ مُصیبَتَنا فى دینِنا وَلا تَجْعَلِ الدُّنْیا اَكْبَرَ هَمِّنا وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا وَلا تُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لا یَرْحَمُنا بِرَحْمَتِكَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

* ذکرهای "سُبْحانَ اللّهِ" ، "الْحَمْدُلِلّهِ" ، "اللّهُ اَكْبَرُ" وَ "لا اِلهَ اِلا اللّهُ" صد مرتبه گفته شود.

* خواندن چهار ركعت نماز، در هر ركعت حمد و توحید صد مرتبه پس از نماز دعای زیر خوانده شود:

اَللّهُمَّ اِنّى اِلَیْكَ فَقیرٌ وَمِنْ عَذاِبكَ خائِفٌ مُسْتَجیرٌ اَللّهُمَّ لا تُبَدِّلْ اِسْمى وَلا تُغَیِّرْ جِسْمى وَلاتَجْهَدْ بَلاَّئى وَلا تُشْمِتْ بى اَعْداَّئى اَعُوذُ بِعَفْوِكَ مِنْ عِق ابِكَ وَ اَعُوذُ بِرَحْمَتِكَ مِنْ عَذابِكَ وَ اَعُوذُ بِرِضاكَ مِنْ سَخَطِكَ وَ اَعُوذُبِكَ مِنْكَ جَلَّ ثَناَّؤُكَ اَنْتَ كَما اَثْنَیْتَ عَلى نَفْسِكَ وَ فَوْقَ ما یَقُولُ الْقآئِلُونَ.

== دیدگاه اهل سنت==

اهل سنت به‌ویژه طریقت‎های [[تصوف]] آنها به فضیلت نیمه شعبان معتقد هستند و به [[احیا|شب زنده‎داری]] و انجام امور عبادی نظیر خواندن [[قرآن]]، برپایی [[نماز|نمازهای مستحبی]]، [[دعا]] و [[روزه|روزه داری]] در نیمه شعبان اهتمام می‎ورزند. این شب نزد آنان به [[شب برات]] معروف است.<ref>ملتانی، بهاء الدین زکریا، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۶؛ علوی کرمانی، سیر الاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵؛ نوربخش، الفقه الاحوط، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref> خواندن صد [[رکعت]] نماز یا همان [[صلوة الخیر]] که در آن هزار بار [[سوره اخلاص| سوره توحید]] خوانده می‎شود از جمله اعمال عبادی مشترک میان شیعه و اهل سنت است.<ref>علوی کرمانی، سیرالاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵.</ref> مراسم شب برات در برخی از مناطق اسلامی مانند شبه قاره هند با [[زیارت قبور]]، دادن غذا و [[صدقه]] به نیازمندان همراه است.<ref> دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل «شب برات».</ref>

هرچند [[ابن تیمیه]]، نظریه‌پرداز سلفیه، اجتماع مسلمانان در مسجد برای احیا و خواندن نماز صد رکعتی این شب را بدعت دانسته است.<ref>ابن تیمیه، فتاوای، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۴۴.</ref> و برخی دیگر از وهابیان در [[قرن چهاردهم هجری قمری|قرن چهاردهم]] و [[قرن پانزدهم هجری قمری|پانزدهم هجری]] به پیروی از او، شب زنده‌داری و برگزاری مراسم شب برات را [[بدعت]] می‎دانند.<ref>تهانوی، تسهیل بهشتی زیور، ۱۳۲۷ق، ص۷۵.</ref><ref>[http://www.qaradawi.net/new/Articles-1461 حکم شرعی شب زنده‎داری و برگزاری مراسم عبادی به مناسبت نیمه شعبان، پایگاه اینترنتی یوسف قرضاوی.]</ref><ref>[http://islamonline.net/7052 عطیه صقر، شب نیمه شعبان؛ فضیلت و حکم شرعی شب زنده‎داری در آن، پایگاه اینترنتی اسلام آن لاین.]</ref> اما روایات متعددی از پیامبر(ص) و [[صحابه]] درباره اهمیت عبادت در این شب و مشخص شدن روزی و مقدرات انسان در آن وجود دارد.<ref>منذری، الترغیب والترهیب، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۳، ۷۴؛ ج۳، ص۶۷، ۲۳۳ و۳۰۷-۳۰۹؛ البانی، السلسلة الصحیحة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۳۵؛ ج۴، ص۸۶؛ ابن حجر عسقلانی، الأمالی المطلقة، ۱۴۱۶ق، ص۵۲؛ بیهقی، شعب الایمان، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۳۷۸-۳۸۶؛ احمد نگری، جامع العلوم، ۱۳۹۵ق، ج۳، ص۱۷۹.</ref>

==اسامی دیگر==

* برات: برات به معنای حواله، سند و نوشته‌ای که به کسی دهند تا به استناد آن، پول یا هر چیز دیگر را از دیگری بگیرد. به حواله معنوی نیز برات می‌گویند و از آنجا که در شب نیمه شعبان خداوند برات (سند) آزادی از [[جهنم]] را به بندگان خود می‎بخشد به این شب، شب برات گفته می‎شود.<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه «برات».</ref>

* لیلة الصَکّ: صک معرّب چک فارسی و مترادف برات است.<ref>رامپوری، غیاث اللغات، ۱۳۹۳ش، ص۵۰۳-۵۰۴.</ref>

* برات کاندیلی: در ترکیه به این شب، برات کاندیلی گفته می‎شود.

* شب رهایی: در آسیای جنوبی به شب نیمه شعبان، شب رهایی گفته می‌شود.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6024/8021/105283/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%DB%8C%D8%A7%D8%B1 با شکوه‌ترین جشن تولد برای کامل‌ترین انسان، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref>

==نیمه شعبان در ادب و شعر فارسی==

نیمه شعبان در فرهنگ و ادب کهن فارسی، [[شب برات]] نامیده شده است. [[ابوریحان بیرونی]] در کتاب «التفهیم» درباره شب برات آورده است:  

::«...و شب پانزدهم از ماه [[شعبان المعظم|شعبان]]، بزرگوار است و او را شب برات خوانند و همی پندارم، این از قبیل آن است که هر که‌اندرو عبادت کند و نیکی به جای آورد، بیزاری یابد از [[جهنم|دوزخ]]».<ref>ابوریحان بیرونی، التّفهیم، ص۲۵۲.</ref>  

محمد غیاث‌الدین رامپوری نیز در غیاث اللغات -یکی از فرهنگ‎های فارسی- شب پانزدهم شعبان را شب برات توصیف کرده است که در آن [[فرشته|فرشتگان]] به فرمان خدا روزی انسان را تقسیم می‎کنند.<ref>رامپوری، غیاث اللغات، ۱۳۹۳ش، ص۵۰۳-۵۰۴.</ref> شاعران پارسی زبان نیز در اشعار خود از عناوینی مانند شب برات، لیله الصک، شب بیزاری، برائت از آتش [[جهنم|دوزخ]] و شب عبادت برای این شب استفاده کرده‎اند. [[حافظ شیرازی]] در کنار کلمه برات از تعبیر [[شب قدر]] برای نیمه شعبان استفاده کرده است، که بهاءالدین خرمشاهی معتقد است منظور حافظ از «برات» در این بیت، شب نیمه شعبان است.  

{{شعر2

{{شعر2

==پانویس==

{{پانویس۲}}  

==منابع==

* ابن‎تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، فتاوای، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

* البانی، محمد ناصرالدین، السلسلة الصحیحة، ریاض، مکتبة المعارف للنشر والتوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

* ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد، التّفهیم لاوئل صناعة التنجیم، با تجدید نظر و تعلیقات جلال الدین همایی، انجمن آثار ملی ایران، بی‎تا.

* خرمشاهی، بهاء الدین، حافظ نامه، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ بیست و یکم، ۱۳۹۳ش.  

* دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ذیل «برات»، زیرنظر محمدمعین، تهران ۱۳۲۵-۱۳۵۹ش.

* رامپوری، غیاث‎الدین محمدبن جلال‎الدین بن رامپوری، غیاث اللغات، به اهتمام منصور ثروت، تهران، امبیرکبیر، ۱۳۹۳ش.

* سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال الأعمال، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۱۸ق.  

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت،‌ دارالمفید، ۱۴۱۳ق.

* طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامه، تحقیق: موسسه بعثت، قم، مؤسسه بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

* علوی کرمانی، محمد، سیر الاولیاء، اسلام آباد، ۱۳۹۸ق.

* ملتانی، بهاءالدین زکریا، الاوراد، اسلام آباد، ۱۳۹۸ق.

* مولوی، جلال‎الدین محمدبن محمد، دیوان شمس، به تصحیح عزیز الله کاسب، نشر محمد، ۱۳۸۷ش.

* [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/6024/8021/105283/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%DB%8C%D8%A7%D8%B1 با شکوه‌ترین جشن تولد برای کامل‌ترین انسان، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]

* [http://www.qaradawi.net/new/Articles-1461 حکم شرعی شب زنده‎داری و برگزاری مراسم عبادی به مناسبت نیمه شعبان، پایگاه اینترنتی یوسف قرضاوی.]

* [http://islamonline.net/7052 عطیه صقر، شب نیمه شعبان؛ فضیلت و حکم شرعی شب‌زنده‎داری در آن، پایگاه اینترنتی اسلام آن لاین.]

{{مناسبت‌های شیعه}}    

  | توضیحات =  

[[ar:ليلة النصف من شعبان]]

[[ur:پندرہ شعبان]]