الغارات (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفی اصفهانی معروف به ابن هلال ثقفی، محدّث، [[فقیه]]، مورخ و مؤلف شیعه [[امامی]] قرن سوم هجری قمری است. او برای تبلیغ [[تشیع]] به [[اصفهان]] رفت و در آنجا ماندگار شد. از برجسته‌ترین راویانِ روایات ثقفی، [[احمد بن محمد بن خالد برقی]] و [[صفار قمی|صفّار قمی]] هستند. بیشتر علمای [[علم رجال|رجال]] شیعه از او تمجید کرده و او را از جمله راویان مورد اعتماد دانسته‌اند. معروف‌ترین کتاب او، الغارات است که به تجاوزهای لشکر معاویه به مناطق تحت حکومت حضرت علی(ع) پرداخته است.

با این حال، به دلیل آگاهی‌های فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندی خارج از عنوان اصلی غارات بر این کتاب افزوده شده است. چنانکه مؤلف مختصری از زندگانی امیرالمؤمنین(ع) و روش اداری، مالی، سیاسی، اخلاقی و خطبه‌های آن حضرت، کارگزارانی چون [[قیس بن سعد]]، [[محمد بن ابی بکر]]، [[مالک اشتر]]، رویدادهای آنان در [[مصر]] را گزارش کرده است.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۴۱۰ق، ص۳ و ۴.</ref>

در نسخه چاپ انجمن آثار ملی، پایان این کتاب بخشی تحت عنوان «التعلیقات و هی سبعون تعلیقة» وجود دارد که در آن مطالب مختلفی نقل شده است. این تعلیقات به مانند مقدمه، توسط [[سید جلال‌الدین حسینی ارموی]] نوشته شده است.<ref>ثقفی،‌ الغارات، مقدمه مترجم، ص۸۵.</ref>

این کتاب از قدیم مورد استفاده عالمان و مورخان شیعه و سنی بوده است. [[احمد بن محمد بن خالد برقی|احمد بن خالد برقی]] در [[المحاسن]]، [[محمد بن حسن صفار]] در [[بصائر الدرجات]]، [[کلینی]] در [[کافی]]، [[شیخ صدوق|صدوق]] در [[من لا یحضر]]، [[مفید]] در [[امالی مفید|امالی]]، [[شیخ طوسی|طوسی]] در [[تهذیب الاحکام|التهذیب]]، [[سید مرتضی]] در [[الشافی فی الامامة (کتاب)|الشافی]]، [[علی بن ابراهیم قمی]] در [[تفسیر قمی]]، [[ابن قولویه]] در [[کامل الزیارات]]، [[ابن شهرآشوب]] در [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|المناقب]]، [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] در [[اعلام الوری]]، [[سید بن طاووس|سید علی بن طاووس]] در [[الیقین]] و [[اقبال الاعمال]]، [[سید عبدالکریم بن طاووس]] در [[فرحة الغری]]، [[محمد بن ابی القاسم طبری|عمادالدین طبری]] در [[بشارة المصطفی]]، [[قطب راوندی]] در [[الخرائج و الجرائح]]، [[حر عاملی]] در [[اثبات الهداة]] و [[وسائل الشیعة]]، [[محدث نوری]] در [[مستدرک الوسائل]] و [[محدث قمی]] هم در [[سفینة البحار]] به طور گسترده از نوشته‌ها و روایات وی استفاده کرده‌اند.<ref>پاک‌نیا، آشنایی با منابع معتبر شیعه (الغارات)، ۱۳۸۸ش.</ref> [[علامه مجلسی]] هم مطالب این کتاب را در [[بحارالانوار]] آورده و [[ابن ابی الحدید]] بسیاری از گزارش‌های این کتاب را در [[شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید)|شرح نهج البلاغه]] خود آورده است.

فهرست کتاب‌های ابواسحاق را عباس بن السری، محمدبن زید الرطاب و احمدبن علویه اصفهانی مشهور به ابن اسود کاتب روایت کرده‌اند. [[شیخ صدوق|شیخ صدوق]] کتاب‌های ابواسحاق را از پدرش و او از عبدالله بن حسن مودب و او نیز از احمدبن علویه اصفهانی روایت کرده است. اما از چگونگی و کیفیت روایت کتاب‌هایی از جمله الغارات با وجود آنکه جمعی از بزرگان چون ابن ابی الحدید و [[حسن بن سلیمان حلی|حسن بن سلیمان حلی]] شاگرد [[شهید اول|شهید اول]] بدون واسطه از آن روایت کردهاند؛ خبری در دست نیست.<ref>علی بیات، معرفی الغارات.</ref> به نوشته [[محدث ارموی]]، نسخ این کتاب از قدیم الایام اعتزاز کبریت احمر و نایاب‌تر از سیمرغ و کیمیا بوده است.<ref>ثقفی، ترجمه الغارات، ۱۳۷۴ش، ص۱۱.</ref>

مصحح کتاب الغارات در مقدمه می‌گوید:  

:::«اگر زحمات دو تن از بزرگان اسلام و علمای اعلام نمی‌بود من با کمال تهیدستی و بی‌بضاعتی که دارم هرگز نمی‌توانستم با چنین نسخه‌ای در راه تصحیح این کتاب قدمی بردارم تا چه رسد که به تصحیح آن همّت گمارم و حواشی و تعلیقات بر آن بنگارم.