آیه نماز جمعه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه نماز جمعه'''، [[آیه]] نُهم [[سوره جمعه]] که به شرکت در [[نماز جمعه]] و عدم دادوستد هنگام آن فرمان می‌دهد. به [[فتوا|فتوای]] [[فقیه|فقیهان]]، برپایه این آیه [[واجب]] است [[مسلمانان]] در نماز جمعه شرکت کنند و دادوستد هنگام آن [[حرام]] است. به باور [[علامه طباطبایی]] سیاق آیه نشان می‌دهد که هنگام نماز جمعه هر عملی که انسان را از آن بازدارد حرام است. [[وجوب]] شرکت در نماز جمعه و حرمت دادوستد هنگام برپایی آن مخصوص زمان حضور [[معصوم]] است. [[شأن نزول]] آیه را نخستین نماز جمعه مسلمانان دانسته‌اند که به امامت [[اسعد بن زراره خزرجی|اسعد بن زُاره]] برگزار شد. گفته‌اند آیه بدین سبب نازل شده است که گروه اندکی از مسلمانان در نماز جمعه شرکت کردند.

[[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نویسنده [[مجمع البیان]]، سبب نزول [[آیه]] نماز جمعه را به داستان برپایی نخستین [[نماز جمعه]] مسلمانان در [[مدینه]] پیش از [[هجرت]] [[پیامبر اسلام(ص)]] به این شهر نسبت داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲، ج۱۰، ص۴۳۱، ۴۳۲.</ref> به گزارش وی [[مسلمان|مسلمانان]] به علت آنکه می‌دیدند [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] در هفته یک روز گرد هم می‌آیند و عبادت می‌کنند، تصمیم گرفتند روزی مخصوص خود برای این کار داشته باشند. آنان در روز [[جمعه]] نزد [[اسعد بن زراره خزرجی|اسعد بن زُاره]] جمع شدند،  به [[امام جمعه|امامت]] او [[نماز]] خواندند و آن روز را جمعه نامیدند. از آنجا که گروه کمی از مسلمانان در این نماز شرکت کردند، آیه نماز جمعه نازل شد و به حضور در این نماز فرمان داد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲، ج۱۰، ص۴۳۱، ۴۳۲.</ref>

به نوشته [[تفسیر نمونه]]، در آیه، مراد از ندا دادن برای [[نماز]]، [[اذان]] است؛ زیرا در [[اسلام]]  جز اذان ندایی برای نماز وجود ندارد و ازاین‌رو در جای دیگری از [[قرآن]] آمده است:‌ «وَ إِذا نادَيْتُمْ إِلَى الصَّلاة» (و هنگامی که مردم را برای نماز می‌خوانید). برپایه این سخن معنای آیه این می‌شود که هنگامی که صدای اذان ظهر روز [[جمعه]] آمد، مسلمانان موظف‌اند کسب‌و‌کار را رها کنند و با شتاب برای خواندن [[نماز جمعه]] حاضر شوند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۲۶.</ref> برپایه [[المیزان]] نیز آیه بر  [[وجوب]] نماز جمعه و نهی از دادوستد هنگام آن تأکید می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۷۳.</ref> به نوشته این کتاب عبارت «وَ ذَرُوا البَیع» (تجارت را رها کنید)، تنها از تجارت نهی نمی‌کند؛ بلکه از هر کاری که انسان را از نماز جمعه باز دارد، نهی می‌کند. دلیل این مسئله سیاق آیه است که دلالت می‌کند هنگام برپایی نماز جمعه هرگونه مشغولیتی به‌جز آن جایز نیست.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۷۳.</ref> البته این حکم مربوط به زمان حضور [[معصوم]] است که در آن حضور در نماز جمعه [[واجب عینی]] است.<ref>سروش، «اقامه جمعه در دولت اسلامی»، ص۱۰۱.</ref>

به [[فتوا|فتوای]] بیشتر [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] معاصر، ازجمله [[امام خمینی]]، [[آیت الله خوئی|آیت‌الله خوئی]]، [[آیت‌الله گلپایگانی]]، [[آیت الله اراکی|آیت‌الله اراکی]]، [[میرزا جواد تبریزی|آیت‌الله تبریزی]]، [[آیت‌الله سیستانی]]، [[آیت‌الله صافی گلپایگانی]] و [[آیت‌الله مکارم شیرازی]]، در عصر غیبت، نماز جمعه [[واجب تخییری]] است؛ یعنی انسان در ظهر روز جمعه مختار است که یکی از دو نماز جمعه یا ظهر را بخواند.<ref>نگاه کنید به توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲، ج۱، ص۱۰۶۲، ۱۰۶۴، ۱۰۷۹، ۱۰۸۳.</ref>

در کتاب‌های [[فقه|فقهی]] در مواردی ازجمله اثبات [[وجوب]] [[نماز جمعه]]، خواندن [[خطبه|خطبه‌ها]] بعد از [[اذان]] و [[حرمت]] دادوستد هنگام برپایی نماز جمعه، به [[آیه]] نماز جمعه استناد می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۴؛ بحرانی، الحدائق الناظره، ۱۴۰۵ق، ج۱۰، ص۱۷۲؛ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۹۸.</ref> برای نمونه [[علامه حلی]] نوشته است: در آیه، [[وجوب]] سعی (فَاسْعَوْا) بعد از واژه «نُودِیَ لِلصَّلاة» که دلالت بر اذان می‌کند، به‌کار رفته است. این نشان می‌دهد که [[واجب]] است خطبه‌های نماز جمعه بعد از اذان، بیان شود.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۳.</ref>

بنابر [[روایت|روایتی]] از کتاب [[من لایحضر]] [[شیخ صدوق]]، در [[مدینه]] مرسوم بوده است که هنگام قرائت [[اذان]] برای [[نماز  جمعه]]، ندا می‌دادند که دادوستد [[حرام]] شد و سپس [[آیه]] نماز جمعه را تلاوت می‌کردند.<ref>شیخ صدوق، من لایحضر، ۱۴۱۳، ج۱، ص۲۹۹.</ref>