عرضه اعمال: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عرضه اعمال''' یا عرض اعمال به ارائه شدن اعمال انسان‌ها توسط [[فرشتگان]] به [[پیامبر(ص)]] و [[امامان|ائمه اطهار]] گفته می‌شود. بر اساس [[آیات]] [[قرآن]] و [[روایات]]، این افراد شاهدان اعمال انسان‌ها بوده و در زمان‌های مشخصی مانند [[دوشنبه]] و [[پنجشنبه]] نیز اعمال انسان‌ها بر آن‌ها عرضه می‌شود. به هنگام [[مرگ]] و در [[قیامت]] نیز مجموع اعمال، به آنها عرضه می‌گردد.

عرضه به معنای ارائه شدن است. منظور از «عرض اعمال» یا «عرضه اعمال» این است که بر اساس اراده خداوند گروهی از [[فرشتگان]] مأمور ثبت و ضبط اعمال انسان‌ها بوده و در زمان‌های مشخصی این اعمال را به [[خدا|خداوند]]،<ref>«یوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لاتَخْفی مِنْكُمْ خافِیةٌ».</ref> پیامبر و ائمه ارائه می‌کنند. در روز قیامت مجموع این اعمال که از آن به [[نامه اعمال]] هم تعبیر می‌شود ملازم انسان خواهد بود.{{مدرک}}

آیات ۹۵ و ۱۰۴ [[سوره]] توبه از دیده شدن اعمال توسط خداوند، [[رسول خدا]](ص) و گروهی از مؤمنین حکایت می‌کند: «فَسَیرَی اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ» و «وَ سَیرَی اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ».

آیاتی از قرآن نیز از شهادت دادن برخی افراد در قیامت بر اعمال انسان‌ها خبر می‌دهند و با توجه به اینکه شهادت در جایی است که فرد شاهد عمل باشد روشن می‌شود که این افراد قبلا شاهد اعمال بوده و در قیامت به آن شهادت می‌دهند: «فَكَیفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلی هؤُلاءِ شَهِیداً».<ref>سوره نحل: ۱۶، آیه ۸۴: و [یاد كن‌] روزی را كه از هر امتی گواهی برمی‌انگیزیم، سپس به كسانی كه كافر شده‌اند رخصت داده نمی‌شود و آنان مورد بخشش قرار نخواهند گرفت.</ref>

در [[جوامع حدیثی]] شیعه احادیث متعددی در این زمینه وجود دارد که [[محمد بن حسن صفار]](متوفای ۲۹۰ق) حدود ۸۶ روایت از آن‌ها را در کتاب «بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّی الله علیهم» جمع آوری کرده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ج‌۱، صص ۴۲۴-۴۴۵.</ref>

در منابع اهل سنت نیز احادیثی از عرضه اعمال بر پیامبر اکرم(ص) و اقوام نزدیک وجود دارد، مهم‌ترین این احادیث، حدیث «حیاتی خیرٌ لَکم» است.{{یادداشت| مخَلِّص، المخلصیات، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۲۳۷: قالَ رسولُ اللهِ(ص): «حَیاتی خَیرٌ لَكُم - ثَلاثَ مَراتٍ – وَ وَفاتی خَیرٌ لَكُم» ثَلاثَ مَراتٍ، فَسَكَتَ الْقَومُ، فَقالَ عُمَرُ بنُ الْخَطّابِ: بِأبی أنتَ و أُمّی، كَیفَ یكونُ هذا؟ قُلْتَ: حَیاتی خَیرٌ لَكُم ثَلاثَ مَراتٍ، ثُمَّ قُلْتَ: مَوتی خیرٌ لكم ثلاثَ مراتٍ، قالَ: «حَیاتی خیرٌ لكم: ینزلُ علی الوحی مِن السماءِ فأُخبرُكم بما یحِلُّ لكم وما یحْرُمُ علیكم، ومَوتی خیرٌ لكم: تُعْرَضُ علی أعمالُكم كلَّ خمیسٍ، فما كانَ مِن حسنٍ حمدتُّ اللهَ علیهِ، وما كانَ مِن ذنبٍ استَوهبتُ لكم ذُنوبَكم».}}

در احادیث زمان‌های متفاوتی برای عرضه اعمال ذکر شده است: هر صبح،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۵: «عَنْ أبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) تُعْرَضُ عَلَیهِ أعْمَالُ أُمَّتِهِ كُلَّ صَبَاحٍ أبْرَارُهَا وَ فُجَّارُهَا فَاحْذَرُوا».</ref> هر شب،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۹.</ref> هر دوشنبه و پنجشنبه،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۴۴.</ref> شب‌های [[جمعه]]،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۶.</ref> ابتدای هر ماه<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۸۴، ۱۴۰۳ق، ص۳۷، ح۲۵.</ref> و [[نیمه شعبان]].<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۴.</ref> بر اساس این روایات، اعمال همه انسان‌ها در این زمان‌ها بر اهلبیت(ع) عرضه می‌گردد<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۴۲.</ref> و اعمال شیعیان به طور ویژه در [[جمعه|جمعه‌ها]] نیز بر ایشان عرضه می‌شود.{{یادداشت|شیخ صدوق، فضائل الشیعه، بی تا، ص۱۸: قال رَسولُ الله(ص): یا عَلِی إِنَّ أَعْمَالَ شِیعَتِكَ تُعْرَضُ عَلَی كُلَّ یوْمِ جُمُعَةٍ فَأَفْرَحُ بِصَالِحِ مَا یبْلُغُنِی مِنْ أَعْمَالِهِمْ وَ أَسْتَغْفِرُ لِسَیئَاتِهِم: ای علی، اعمال شیعیان تو هر جمعه به من عرضه می‌گردد، از کارهای شایسته‌ای که از آنها به من می‌رسد شاد می‌شوم و برای بدی‌هایشان استغفار می‌کنم.}}

بر اساس روایتی از [[امام صادق]](ع)، هر علمی که به [[امام]] زنده از سوی خداوند اعطا می‌شود پیش از آن بر پیامبر(ص) و [[امامان]] قبلی در [[برزخ]] اعطا می‌شود،{{یادداشت|کلینی، کافیدار الكتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۵۵: «لَیسَ یخْرُجُ شَیءٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی یبْدَأ بِرَسُولِ اللَّهِ(ص) ثُمَّ بِأمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع) ثُمَّ بِوَاحِدٍ بَعْدَ وَاحِدٍ لِكَیلَا یكُونَ آخِرُنَا أعْلَمَ مِنْ أوَّلِنَا.»}} و عرض اعمال نیز یکی از این علوم است.

* یکی از ویژگی‌های ائمه [[هدایت تکوینی]] آنها است و برای چنین هدایتی نیاز به دانستن اعمال انسان‌ها دارند.<ref>نورالهی، سیدمحمد، مقاله «قرآن؛ مسئله شهادت شاهدان و هدایت برگزیدگان»، صص۱۷۱-۱۶۹.</ref>

* نشان عظمت [[خداوند]] و عبادتی برای تقرب [[فرشتگان]].<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۴۸: «عن ابی عبدالله(ع): اسْتَعْبَدَهُمْ بِذَلِكَ وَ جَعَلَهُمْ شُهُوداً عَلَی خَلْقِهِ».</ref>

[[سلفیه|سلفیان]] قدیم مانند [[ابن تیمیه]]{{یادداشت| ابن تیمیه، جامع المسائل، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۱۹۲: «وأما عرضُ الأعمالِ علیه فإنها تُعْرَضُ علیه، وهو حق».}} و ابن قیم<ref>ابن قیم جوزیه، شرح القصیدة النونیة (شرح از محمد خلیل هراس)، ۱۴۱۵ق، صص۱۹-۱۸.</ref> قائل به عرضه اجمالی اعمال بوده‌اند ولی بیشتر سلفیان جدید منکر عرضه اعمال شده‌اند.<ref>محمد خلیل هراس، شرح القصیدة النونیة لإبن قیم، ج‌۲، صص۲۰-۱۹.</ref>

* سند، محمد، الإمامة الإلهیة، گردآورنده: بحر العلوم، محمد علی‌، قم، منشورات الإجتهاد، ۱۴۲۷ق.    

* سید بن طاووس، علی بن موسی، الدروع الواقیة، بیروت، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.    

* شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.    

* شیخ صدوق، ابن بابویه، محمد بن علی، فضائل الشیعة، چاپ اول، تهران، أعلمی، بی‌تا.    

*   نورالهی، سید محمد، و محمدتقی شاکر، مقاله «قرآن، مسأله شهادت شاهدان و هدایت برگزیدگان»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های اعتقادی کلامی، سال اول، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۰ش.