امامه دختر ابوالعاص بن ربیع

امامة دختر ابوالعاص

مشخصات فردی
نام کامل	امامة بنت ابوالعاص بن ربیع
محل زندگی	مدینه
خویشاوندان	پیامبر • زینب • امام علی • ابوالعاص
مشخصات دینی
دلیل شهرت	نوه پیامبر (ص)
نقش‌های برجسته	همسر امام علی

امامة بنت ابی‌العاص بن ربیع (درگذشت ۵۰ ق)، نوه دختری پیامبر (ص) و فرزند زینب دختر پیامبر (ص) و خدیجه که امام علی (ع) پس از درگذشت حضرت فاطمه(س)، با او ازدواج کرد. گفته‌اند که این ازدواج به وصیت حضرت فاطمه(س) صورت پذیرفته است.

فاطمه(س) خطاب به حضرت علی(ع):

«وَ أَنَا أُوصِیک أَنْ تَتَزَوَّجَ أُمَامَةَ بِنْتَ أُخْتِی زَینَبَ تَکونُ لِوُلْدِی مِثْلِی.
به تو وصیت می‌کنم که با امامة دختر خواهرم زینب ازدواج کنی؛ زیرا که او برای فرزندانم همانند من است»

مستدرک، ج۲، ص۳۶۰؛ سلیم بن قیس، ص۸۶۸

زندگی و والدین

امامه پیش از بعثت به دنیا آمد و در سال ۵۰ق از دنیا رفت.

پدر امامه، ابوالعاص بن ربیع (درگذشت ذیحجه ۱۲/ فوریه ۶۳۴)، خواهرزاده خدیجه است که در جنگ بدر به اسارت مسلمانان درآمد و حدود سال ۶ق اسلام آورد.

مادرش زینب دختر پیامبر اکرم(ص) و خدیجه است که در ۸ق درگذشت و در بقیع مدفون است.

کودکی

رسول خدا(ص) امامه را دوست می‌داشت، امامه در کودکی هنگامی که پیامبر نماز می‌گزارد، بر روی دوش آن حضرت بود. پیامبر چون به سجده می‌رفت او را بر زمین می‌گذاشت و چون برمی‌خاست او را برمی‌داشت.

فقها از این روایت برای جواز انجام دادن برخی کارها در حال نماز استفاده کرده‌اند.

ازدواج

امام علی(ع) پس از درگذشت حضرت فاطمه (س) به سفارش آن حضرت با امامه ازدواج کرد و از او صاحب پسری شد که محمد اوسط نام گرفت. هنگامی که حضرت علی (ع) به دست ابن ملجم مجروح شد، به امامه وصیت کرد که پس از او، با مغیرة بن نوفل ازدواج کند. او پس از گذشت عده با مغیره ازدواج کرد و تا زمان وفات نزد او بود و فرزندی به نام یحیی برای او آورد هرچند برخی معتقدند که او از علی و مغیره صاحب فرزندی نشد. بنابر برخی گزارش‌های دیگر، علی (ع) هنگامی که در بستر مرگ بود، خود از مغیره خواست که امامه را به عقد خویش درآورد زیرا بیم داشت که بعد از او، معاویه از امامه خواستگاری کند. ابن عبدالبر از ابن شبه نقل کرده است که علی (ع) به امامه گفت اگر بعد از من تو را به شوهر کردن نیاز افتاد، با مغیره ازدواج کن. وقتی علی از دنیا رفت، پس از اتمام عده امامه، معاویه از او خواستگاری کرد و امامه به مغیره پیام فرستاد که «این معاویه» از من خواستگاری کرده و اگر تو را به من نیازی هست، به خواستگاری من بیا و چنین شد که امامه به همسری مغیره درآمد.

روایت

در منابع شیعه یک روایت از او نقل شده که از حالات و آداب علی (ع) سخن گفته است.

منابع

• ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌ دارالجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
• ابن اثیر، علی بن محمد جزری، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
• سلیم بن قیس هلالی کوفی، کتاب سلیم بن قیس، انتشارات الهادی قم، ۱۴۱۵ق.
• علامه مجلسی، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
• محدث نوری، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، ۱۴۰۸ق.
• مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
• ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، دارالکتاب العربی، ط الثانیة، بیروت، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
• ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا،‌ دارالکتب العلمیة، ط الأولی، بیروت، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
• ابن اثیر، الکامل فی التاریخ،‌دار صادر، بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
• بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی،‌ دارالفکر، ط الأولی، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
• ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویـه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م.
• واقدی، محمدبن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
• خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، تحقیق فواز، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.