Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۶۸۴
ویرایش
کتب ضاله: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==احکام== | ==احکام== | ||
در رابطه با حکم فقهی «کتب ضاله» موارد زیر قابل بررسی است: | در رابطه با حکم فقهی «کتب ضاله» موارد زیر قابل بررسی است: | ||
*'''حفظ:''' بنا به نظر [[فقهای شیعه]]، حفظ کتب ضاله و کسب درآمد از آن، [[حرام]] است.<ref>شیخ مفید، المقنعة، | *'''حفظ:''' بنا به نظر [[فقهای شیعه]]، حفظ کتب ضاله و کسب درآمد از آن، [[حرام]] است.<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۹؛ علامه حلی، تذکرةالفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۱۴۳؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۵۶؛ شیخ انصاری، المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۳.</ref> بنا به گفته علامه حلی، در حکم حرمت حفظ کتب ضاله، میان فقهای شیعه اختلافی نیست.<ref>علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۳۱۶ق، ج۲، ص۱۰۱۳.</ref> درباره معنای «حفظ» دو احتمال ذکر شده است:<ref>کشاورز، فخعلی، «بررسی حکم فقهی حرمت حفظ کتب ضلال»، ص۱۲۱.</ref> حفظ کتاب به معنای سپردن مطالب آن در ذهن (از برکردن)<ref>محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۶.</ref> و یا به معنای محافظت کردن از آن در برابر اتلاف و فرسوده شدن است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۵۶؛ سبحانی، المواهب، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۴۳.</ref> برخی از فقها مانند [[مقدس اردبیلی|محقق اردبیلی]] هر دو معنا را بیان کرده و معنای دوم را بر معنای اول ترجیح داده‌اند.<ref>محقق اردبیلی، مجمع الفایدة و البیان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۵.</ref> | ||
*'''نسخه‌برداری و نشر:''' بنا به اعتقاد فقها، نسخه‌برداری و چاپ کتب ضاله و کسب درآمد از این طریق، حرام است.<ref>شیخ طوسی، النهایة، ص۳۶۵؛ شهیدثانی، مسالک الافهام، ج۳، ص۱۲۷؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۶؛ حسینی عاملی، مفتاح‌الکرامة، ج۱۲، ص۲۰۴.</ref> محقق اردبیلی پس از بیان حرمت حفظ کتب ضاله، نسخه‌برداری از این کتاب‌ها را به طریق اولی حرام دانسته است.<ref>محقق اردبیلی، مجمع الفایدة و البیان، ج۸، ص۷۵.</ref> مطابق فتوای برخی فقهای معاصر نشر و ترویج کتب ضاله جایز نیست.<ref>تبریزی، صراط النجاة في أجوبة الإستفتائات، ج۱، ص۱۳۹.</ref> | *'''نسخه‌برداری و نشر:''' بنا به اعتقاد فقها، نسخه‌برداری و چاپ کتب ضاله و کسب درآمد از این طریق، حرام است.<ref>شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۳۶۵؛ شهیدثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۲۷؛ محقق کرکی، جامع المقاصد، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۶؛ حسینی عاملی، مفتاح‌الکرامة، ۱۴۱۹ق، ج۱۲، ص۲۰۴.</ref> محقق اردبیلی پس از بیان حرمت حفظ کتب ضاله، نسخه‌برداری از این کتاب‌ها را به طریق اولی حرام دانسته است.<ref>محقق اردبیلی، مجمع الفایدة و البیان، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۷۵.</ref> مطابق فتوای برخی فقهای معاصر نشر و ترویج کتب ضاله جایز نیست.<ref>تبریزی، صراط النجاة في أجوبة الإستفتائات، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۳۹.</ref> | ||
*'''خرید و فروش:''' بنا به فتوای فقهای شیعه، خرید و فروش کتب ضاله جایز نیست.<ref>خویی، منهاج الصالحین، ج۲، ص۱۰.</ref> [[شیخ انصاری]] بر این نظر است که این کتاب‌ها منفعت عقلایی و قابل اعتنا ندارند و به همین سبب، خرید و فروش آنها صحیح نیست.<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۶.</ref> مطابق فتوای [[حسین وحید خراسانی|آیت الله وحید خراسانی]] خرید و فروش کتب ضاله با احتمال به این که خود یا دیگری گمراه شود، حرام است.<ref>وحیدخراسانی، منهاج الصالحین، ج۲، ص۱۵.</ref> بنا به نظر [[آیت الله گلپایگانی]] خريد و فروش و کمک به مطبوعات و نشریات و روزنامه و مجلات گمراه كننده و خواندن آنها حرام است مگر برای اطلاع بر مفاسد و رفع آن، براى كسانى كه واقعا اهليت و شايستگى رفع آن را دارند.<ref>گلپایگانی، توضیح‌المسائل، ج۱، ص۴۹۵.</ref> | *'''خرید و فروش:''' بنا به فتوای فقهای شیعه، خرید و فروش کتب ضاله جایز نیست.<ref>خویی، منهاج الصالحین، مؤسسة الخوئي الإسلامية، ج۲، ص۱۰.</ref> [[شیخ انصاری]] بر این نظر است که این کتاب‌ها منفعت عقلایی و قابل اعتنا ندارند و به همین سبب، خرید و فروش آنها صحیح نیست.<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۶.</ref> مطابق فتوای [[حسین وحید خراسانی|آیت الله وحید خراسانی]] خرید و فروش کتب ضاله با احتمال به این که خود یا دیگری گمراه شود، حرام است.<ref>وحیدخراسانی، منهاج الصالحین، مدرسة الامام باقر العلوم، ج۲، ص۱۵.</ref> بنا به نظر [[آیت الله گلپایگانی]] خريد و فروش و کمک به مطبوعات و نشریات و روزنامه و مجلات گمراه كننده و خواندن آنها حرام است مگر برای اطلاع بر مفاسد و رفع آن، براى كسانى كه واقعا اهليت و شايستگى رفع آن را دارند.<ref>گلپایگانی، توضیح‌المسائل، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۹۵.</ref> | ||
*'''یاددادن و یادگرفتن:''' از نظر فقها، یاددادن و یادگرفتن کتب ضاله و همچنین مطالعه و مباحثه آنها حرام است؛ مگر برای کسانی که اهلیت آن را داشته و به واسطه آن به اثبات حق و نقض باطل بپردازد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۳، ص۲۱۴؛ طباطبایی، ریاض المسائل، ج۱، ص۵۰۳.</ref> [[صاحب‌جواهر]] مطالعه و تدریس کتب ضلال را حرام دانسته است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ج۲۲، ص۵۶.</ref> | *'''یاددادن و یادگرفتن:''' از نظر فقها، یاددادن و یادگرفتن کتب ضاله و همچنین مطالعه و مباحثه آنها حرام است؛ مگر برای کسانی که اهلیت آن را داشته و به واسطه آن به اثبات حق و نقض باطل بپردازد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۱۴؛ طباطبایی، ریاض المسائل، ج۱، ص۵۰۳.</ref> [[صاحب‌جواهر]] مطالعه و تدریس کتب ضلال را حرام دانسته است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۵۶.</ref> | ||
*'''از بین بردن:''' مطابق نظر برخی فقها، اتلاف و از بین بردن، [[واجب]] است:<ref>شهیدثانی، مسالک‌الافهام، ج۳، ص۱۲۷.</ref> بنا به گفته [[صاحب‌جواهر]]، منظور فقها از اتلاف کتاب‌های ضاله، کتاب‌هایی است که همه مطالب آن ضاله باشد؛ اما اگر بخشی از کتاب مشتمل بر امور ضاله باشد به از بین بردن همان مقدار اکتفا می‌شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ج۲۲، ص۹۸.</ref> بنا به نظر شیخ انصاری ملاک در وجوب از بین بردن کتب ضاله، گمراه کردن و افساد آنها است. بنابراین اگر قسمتی از کتاب موجب اضلال باشد، محو آن قسمت واجب است؛ اگرچه محو آن قسمت، مستلزم محو همه کتاب باشد.<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از نظر [[آیت الله منتظری]] اگر ملاک وجوب اتلاف این باشد، امروزه که وسایل چاپ و نشر پیشرفت کرده و زیاد شده است، اتلاف یک کتاب نه تنها موجب محو شدن آن نیست؛ بلکه موجب توجه و ترغیب مردم نسبت به این کتاب است؛ ضمن آن که حفظ و نشر کتب ضاله به خاطر مشتمل بودن بر خرافات و موهومات، خودش موجب بطلان مطالب این کتب می‌شود، بنابراین حفظ آن حرام نبوده و از بین بردنشان واجب نیست.<ref>منتظری، دراسات فی مکاسب المحرمة، ج۳، ص۱۰۴.</ref> | *'''از بین بردن:''' مطابق نظر برخی فقها، اتلاف و از بین بردن، [[واجب]] است:<ref>شهیدثانی، مسالک‌الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۲۷.</ref> بنا به گفته [[صاحب‌جواهر]]، منظور فقها از اتلاف کتاب‌های ضاله، کتاب‌هایی است که همه مطالب آن ضاله باشد؛ اما اگر بخشی از کتاب مشتمل بر امور ضاله باشد به از بین بردن همان مقدار اکتفا می‌شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۲، ص۹۸.</ref> بنا به نظر شیخ انصاری ملاک در وجوب از بین بردن کتب ضاله، گمراه کردن و افساد آنها است. بنابراین اگر قسمتی از کتاب موجب اضلال باشد، محو آن قسمت واجب است؛ اگرچه محو آن قسمت، مستلزم محو همه کتاب باشد.<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۷.</ref> از نظر [[آیت الله منتظری]] اگر ملاک وجوب اتلاف این باشد، امروزه که وسایل چاپ و نشر پیشرفت کرده و زیاد شده است، اتلاف یک کتاب نه تنها موجب محو شدن آن نیست؛ بلکه موجب توجه و ترغیب مردم نسبت به این کتاب است؛ ضمن آن که حفظ و نشر کتب ضاله به خاطر مشتمل بودن بر خرافات و موهومات، خودش موجب بطلان مطالب این کتب می‌شود، بنابراین حفظ آن حرام نبوده و از بین بردنشان واجب نیست.<ref>منتظری، دراسات فی مکاسب المحرمة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۰۴.</ref> | ||
*بنا به نظر فقها، [[وقف]] مال برای نشر و ترویج کتب ضاله <ref>خویی، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۴۰.</ref> و [[وصیت]] به صرف هزینه برای این کار، جایز نیست<ref>خویی، منهاج الصالحین، ج۲، ص۲۱۷.</ref> و دریافت [[اجرت]] برای جلد و صحافی کردن این کتاب‌ها، حرام است.<ref>شیخ مفید، المقنعه، ص۵۸۸.</ref> | *بنا به نظر فقها، [[وقف]] مال برای نشر و ترویج کتب ضاله <ref>خویی، منهاج الصالحین، مؤسسة آثار الامام الخویی، ج۲، ص۲۴۰.</ref> و [[وصیت]] به صرف هزینه برای این کار، جایز نیست<ref>خویی، منهاج الصالحین، مؤسسة آثار الامام الخویی، ج۲، ص۲۱۷.</ref> و دریافت [[اجرت]] برای جلد و صحافی کردن این کتاب‌ها، حرام است.<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۵۸۸.</ref> | ||
*احکام حرمت حفظ، خرید و فروش، نسخه‌برداری و مطالعه کتب ضاله و وجوب اتلاف آنها، موارد زیر را شامل نمی‌شود: | *احکام حرمت حفظ، خرید و فروش، نسخه‌برداری و مطالعه کتب ضاله و وجوب اتلاف آنها، موارد زیر را شامل نمی‌شود: | ||
#کتاب مشتمل است بر مطالبی که به واسطه آن می‌توان حق را اثبات کرد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | #کتاب مشتمل است بر مطالبی که به واسطه آن می‌توان حق را اثبات کرد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | ||
#کتاب مشتمل بر مطالبی است که به واسطه آن می‌توان باطل را رد کرد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | #کتاب مشتمل بر مطالبی است که به واسطه آن می‌توان باطل را رد کرد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | ||
#به جهت تقیه به این معنا که اگر به اتلاف کتاب اقدام شود، خوف ضرر جانی یا مالی در برداشته باشد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | #به جهت تقیه به این معنا که اگر به اتلاف کتاب اقدام شود، خوف ضرر جانی یا مالی در برداشته باشد.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیة، ج۳، ص۲۱۴.</ref> | ||
*فقها برای استنباط احکام مربوط به کتب ضاله به [[ادله اربعه]]: آیات قران بویژه آیه ۶ [[سوره لقمان]]<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> و آیه ۳۰ [[سوره حج]]،<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> روایاتی مانند روایت [[تحف‌العقول]]<ref>ابن شعبه حرانی، تحف‌العقول، ج۱، ص۳۳۵. </ref>از [[امام صادق (ع)]]،<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> [[اجماع]]<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل، ج۸، ص۶۹.</ref> و [[دلیل عقلی|ادله عقلی]] نظیر: قطع ریشه فساد<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> و [[دفع ضرر محتمل]]<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل، ج۸، ص۶۹.</ref> تمسک کرده‌اند. | *فقها برای استنباط احکام مربوط به کتب ضاله به [[ادله اربعه]]: آیات قران بویژه آیه ۶ [[سوره لقمان]]<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> و آیه ۳۰ [[سوره حج]]،<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> روایاتی مانند روایت [[تحف‌العقول]]<ref>ابن شعبه حرانی، تحف‌العقول، ج۱، ص۳۳۵. </ref>از [[امام صادق (ع)]]،<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> [[اجماع]]<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل، ج۸، ص۶۹.</ref> و [[دلیل عقلی|ادله عقلی]] نظیر: قطع ریشه فساد<ref>شیخ انصاری، المکاسب، ج۱، ص۲۳۳.</ref> و [[دفع ضرر محتمل]]<ref>طباطبایی، ریاض‌المسائل، ج۸، ص۶۹.</ref> تمسک کرده‌اند. | ||