مقام ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

این سنگ به شکل تقریبی مربع با طول و عرض چهل سانتی‌متر و ارتفاع تقریبی بیست سانتی‌متر است. رنگ این سنگ، سفید مایل به طیفی بین زرد و قرمز گزارش شده است. بر روی این سنگ، جای پایی به عمق ۱۰ سانتیمتر وجود دارد که اثر انگشتان آن مشخص نیست.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹</ref> در طول زمان به دلیل [[تبرک]] جستن و دست کشیدن، جای پاها در قسمت بالا کمی بزرگتر شده است. هم اکنون طول اثر پاها در قسمت سطح سنگ ۲۷ سانتیمتر و عرض هر کدام ۱۴ سانتیمتر است که در قسمت فرورفته به طول ۲۲ و عرض ۱۱ سانتیمتر کاهش می‌یابد. میان این دوجای پا، فاصله باریکی حدود یک سانتیمتر وجود دارد.<ref>[http://hajj.ir/99/3552 سایت حج]</ref>

بر اساس [[حدیث|روایات]]، پس از اینکه خداوند به [[حضرت ابراهیم|ابراهیم(ع)]] امر فرمود مردم را برای انجام [[حج]] فراخوانَد، ایشان بر روی این سنگ قرار گرفته و امر الهی را انجام داد و جای پای وی در سنگ ماند.<ref>صدوق، علل الشرایع، مکتبة الداوری، ص۴۲۳</ref> در نقلی دیگر، اثر پاها به هنگام ساخت قسمت‌های بالای دیوار [[کعبه]] که ابراهیم علیه‌السلام بر روی این سنگ می‌ایستاد ایجاد شده است.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۹؛ نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۱، ص۳۹۵</ref>

این سنگ در کنار [[حجر الاسود|حَجَرُ الْاَسوَد]] از سنگ‌های مقدس و بهشتی دانسته شده<ref>طبرسی، مجمع البیان، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مکه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ ق.، ج۲، ص۲۹</ref>. حضرت ابراهیم(ع) و اسماعیل(ع) در حالی به [[نماز]] می‌ایستادند که این سنگ مابین آنها و کعبه قرار می‌گرفت. [[رسول خدا(ص)]] نیز در [[مکه]] به همین کیفیت نماز می‌خواندند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مکه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ق.، ج۲، ص۲۹</ref>  

بر اساس منابع تاریخی، تا زمان [[خلیفه دوم]] این سنگ بر روی زمین قرار داشت. در زمان وی جاری شدن سیلی که «اُمِّ اَشهَل» نام گرفت این سنگ را تا مسافت زیادی جابجا کرد و خلیفه برای سنگ، پایه‌ای در جای قبلی خود ساخت.<ref>اخبار مکه، ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ و نشر بنیاد مستضعفان، ۱۳۶۸ه. ش. ج۲، ص۳۲۷</ref> در قرن دوم هجری سنگ مقام که از چندجا شکسته شده بود را با نقره به هم متصل نموده و روکشی از طلا برای آن قرار دادند. بعدها برای حفاظت بیشتر، گنبدی با چهار پنجره از آهن بر روی آن ساختند. تا سال ۱۳۴۶ شمسی ساختمانی چوبی به ابعاد ۳ در ۶ متر بر روی مقام وجود داشت که برای طواف‌کنندگان ایجاد زحمت می‌کرد. دولت سعودی تصمیم داشت مقام را به نزدیکی [[باب بنی شیبه]] منتقل کند اما به دلیل مخالفت عمومی عالمان مسلمان، جای مقام ابراهیم تغییر نکرد و استوانه فلزی طلایی رنگی بر روی آن قرار گرفت.<ref>[http://hajj.ir/99/3552 سایت حج]</ref><ref>التاریخ القویم، ج۴، ص۵۲</ref> از شیشه‌های اطراف این استوانه می‌توان سنگ مقام و جای پاها که هم اکنون با نقره پوشانده شده را مشاهده کرد.<ref>سائد بکداش، فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، صص۱۰۵-۱۰۴</ref> مقام ابراهیم حدود ۱۳ متر از کعبه فاصله دارد.

جهت جغرافیایی ایران به سمت [[قبله]] نیز به گونه‌ای است که نمازگزاران رو به مقامْ نماز می‌خوانند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۰۰</ref>

بیشتر [[شیعه|شیعیان]] و برخی اهل سنت{{یادداشت| در حدیثی عایشه می‌گوید: «أنّ المقام کان فی زمن رسول الله(ص) و زمن ابی بکر ملتصقاً بالبیت، ثم أخّره عمر بن الخطاب» «مقام در زمان حضرت رسول خدا(ص) و زمان ابوبکر، به بیت چسبیده بود و عمر آن را دور کرد». بیهقی، دلائل النبوة، ج۲، ص۶۳؛ ابن‌حجر، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹ }}<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۳۳۴</ref><ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۱۵</ref> اعتقاد دارند مکان مقام ابراهیم در زمان جاهلیت مکان فعلی بوده و رسول خدا آن را به جایگاه اصلی خود که چسبیده به کعبه بود بازگرداند، در زمان خلیفه دوم وی مقام را به دلایلی مثل ازدحام طواف‌کنندگان به مکان فعلی منتقل کرد.

در زمان خلافت [[امام علی(ع)]] ایشان در ضمن خطبه‌ای به برخی اشتباهات زمان خلفای قبلی اشاره کرده و تغییر جایگاه مقام ابراهیم را از جمله آنها برمی‌شمارد و بیان می‌کند اگر بیشتر [[صحابه]]، امام را تنها نمی‌گذاشتند این امور را به شرایط زمان رسول خدا باز‌می‌گرداند.<ref>کلینی، کافی، ج۸، ص۵۸، ح۲۱؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۲۳؛ شیخ مفید، ، الارشاد، ج۲، ص۳۸۳</ref>

برخی مورخان و سیره‌نویسان اهل سنت معتقدند سنگ مقام تا زمان [[فتح مکه]] داخل کعبه نگهداری می‌شد و پس از فتح، پیامبر آن را بیرون آورده و در کنار در کعبه نصب کرد. با نزول آیه ۱۲۵ سوره بقره، پیامبر دستور داد سنگ را به مکان فعلی منتقل کنند.<ref>کردی مکی، التاریخ القویم، ج۳، ص۳۴۹؛ ابن بطوطه، رحلة، ج۱، ص۳۷۴؛ ابن جبیر، رحلة، ص۵۵</ref>  

برخی از [[اهل سنت]] نزول این آیه را از فضایل [[خلیفه دوم]] برشمرده و از [[عبدالله بن عمر]] فرزند خلیفه دوم نقل کرده‌اند پیامبر دست عمر را گرفت و نزد مقام برد و فرمود: این مقام ابراهیم است. عمر پرسید: «یا رسول‌الله! چرا آن را "مصلّا" قرار نمی‌دهی؟» آن‌گاه آیه «{{عربی|وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی}}» نازل شد.<ref>ابن حجر، فتح الباری، ج۱، ص۶۹</ref>

برخی دیگر از اهل سنت معتقدند از زمان حضرت ابراهیم تا کنون، مکان مقامْ همین مکان فعلی است.<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۳۳ و ۳۲۷</ref>

در حدیثی از [[امام صادق(ع)]]، امام دوازدهم در زمان [[ظهور امام زمان|ظهور]] خود، مقام را به جایگاه اصلی خود باز می‌گرداند.<ref>اذا قام القائم هدم المسجد الحرام حتی یردّه الی اساسِه وحوّل المقام إلی الموضع الذی کان فیه. الارشاد شیخ مفید، ج۲، ص۳۸۳</ref>

بر اساس حدیثی در [[الکافی|کافی]]،<ref>کلینی، کافی، چاپ دارالحدیث، ج۸، ص۵۸۹</ref> ضمن تصریح به جابجا شدن مقام از مکان اصلی خود، حد طواف، فاصله بین [[کعبه|خانه خدا]] تا جایگاه فعلی مقام ابراهیم تعیین شده است. بیشتر [[فقیه|فقیهان]] شیعه محدوده [[طواف]] را در همین فاصله دانسته<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۸۳</ref> و در ازدحام، با شرایطی طواف خارج از این حد را نیز جایز می‌دانند. گروهی دیگر منظور حدیث را استحباب طواف در این منطقه دانسته‌اند.<ref>مناسک حج محشی، صص۳۳۶-۳۳۸ و ۵۹۲-۵۹۳</ref><ref>[http://www.mozooshenasi.ir/index.php/component/k2/item/82-tavaf-mahdoode طواف و محدوده آن از دیدگاه فقیهان مسلمان]</ref>

[[اهل سنت]] رعایت فاصله خاصی در [[طواف]] خانه خدا را لازم نمی‌دانند.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه،ج۱، صص۸۵۹-۸۶۰</ref>

قبله قرار دادن مقام، از زمان ابراهیم و اسماعیل تا زمان [[پیامبر(ص)]] سابقه دارد<ref>طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۲۰۳</ref> و [[قرآن]] نیز مسلمانان را دعوت به [[نماز]] در این جایگاه می‌کند.<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵</ref>

بر اساس فقه [[شیعه]]، نماز طواف واجب ([[طواف زیارت]] و [[طواف نساء]]) پشت مقام ابراهیم و در نزدیکی آن خوانده می‌شود.<ref>مناسک حج، م۷۹۶</ref> در مورد کسانی که به دلیل عذری در طبقه دوم [[مسجد الحرام]] طواف می‌کنند ولی می‌توانند نماز را در صحن مسجد و پشت مقام ابراهیم بخوانند اختلاف [[فتوا]] وجود دارد.<ref>مناسک حج، م۲/۸۰۰</ref> نماز طواف [[مستحب|مستحبی]] را هرکجای مسجدالحرام می‌توان به جای آورد.