مقام ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

* آیه ۱۲۵ [[سوره بقره]]: {{عربی| وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّی|ترجمه= و از مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود اختیار كنید.}}

* آیه ۹۷ [[سوره آل عمران]]: {{عربی| فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً|ترجمه= در آن (مکه)، نشانه‌هایی روشن است [از جمله‌] مقام ابراهیم است؛ و هر كه وارد آن شود در امان است.}}

این سنگ به شکل تقریبی مربع با طول و عرض چهل سانتی‌متر و ارتفاع تقریبی بیست سانتی‌متر است. رنگ این سنگ، سفید مایل به طیفی بین زرد و قرمز گزارش شده است. بر روی این سنگ، جای پایی به عمق ۱۰ سانتیمتر وجود دارد که اثر انگشتان آن مشخص نیست.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۹۹</ref> در طول زمان به دلیل [[تبرک]] جستن و دست کشیدن، جای پاها در قسمت بالا کمی بزرگتر شده است. هم اکنون طول اثر پاها در قسمت سطح سنگ ۲۷ سانتیمتر و عرض هر كدام ۱۴ سانتیمتر است که در قسمت فرورفته به طول ۲۲ و عرض ۱۱ سانتیمتر کاهش می‌یابد. میان این دوجای پا، فاصله باریكی حدود یك سانتیمتر وجود دارد.<ref>[http://hajj.ir/99/3552 سایت حج]</ref>

[[Image:مقام ابراهیم قدیم.jpg|thumb|250px|سازه چوبی قدیمی بر روی مقام ابراهیم، در کنار باب بنی شیبه ]]

بر اساس [[حدیث|روایات]]، پس از اینکه خداوند به [[حضرت ابراهیم|ابراهیم(ع)]] امر فرمود مردم را برای انجام [[حج]] فراخوانَد، ایشان بر روی این سنگ قرار گرفته و امر الهی را انجام داد و جای پای وی در سنگ ماند.<ref>صدوق، علل الشرایع، قم، مكتبة الداوری، ص۴۲۳</ref> در نقلی دیگر، اثر پاها به هنگام ساخت قسمت‌های بالای دیوار [[کعبه]] که ابراهیم علیه‌السلام بر روی این سنگ می‌ایستاد ایجاد شده است.<ref>ازرقی، اخبار مكه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۹؛ نیشابوری، تـفسیر غـرائب القـرآن، ج۱، ص۳۹۵</ref>

این سنگ در کنار [[حجر الاسود|حَجَرُ الْاَسوَد]] از سنگ‌های مقدس و بهشتی دانسته شده<ref>ابو علی الفضل بن حسن الطبری، مجمع البیان، بـیروت،‌دار احـیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مكه، مكه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ هـ. ق.، ج۲، ص۲۹</ref>. حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) در حالی به [[نماز]] می‌ایستادند که این سنگ مابین آنها و کعبه قرار می‌گرفت. [[رسول خدا(ص)]] نیز در [[مکه]] به همین کیفیت نماز می‌خواندند.<ref>ابو علی الفضل بن حسن الطبری، مجمع البیان، بـیروت،‌ دار احـیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مكه، مكه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ هـ. ق.، ج۲، ص۲۹</ref>  

بر اساس منابع تاریخی، تا زمان [[خلیفه دوم]] این سنگ بر روی زمین قرار داشت. در زمان وی جاری شدن سیلی که «اُمِّ اَشهَل» نام گرفت این سنگ را تا مسافت زیادی جابجا کرد و خلیفه برای سنگ، پایه‌ای در جای قبلی خود ساخت.<ref>اخبار مكه، تـرجمه دكتـر مـحمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ و نشر بنیاد مستضعفان، ۱۳۶۸هـ. ش. ج۲، ص۳۲۷</ref> در قرن دوم هجری سنگ مقام که از چندجا شکسته شده بود را با نقره به هم متصل نموده و روکشی از طلا برای آن قرار دادند. بعدها برای حفاظت بیشتر، گنبدی با چهار پنجره از آهن بر روی آن ساختند. تا سال ۱۳۴۶ شمسی ساختمانی چوبی به ابعاد ۳ در ۶ متر بر روی مقام وجود داشت که برای طواف‌کنندگان ایجاد زحمت می‌کرد. دولت سعودی تصمیم داشت مقام را به نزدیکی [[باب بنی شیبه]] منتقل کند اما به دلیل مخالفت عمومی عالمان مسلمان، جای مقام ابراهیم تغییر نکرد و استوانه فلزی طلایی رنگی بر روی آن قرار گرفت.<ref>[http://hajj.ir/99/3552 سایت حج]</ref><ref>التاریخ القویم، ج۴، ص۵۲</ref> از شیشه‌های اطراف این استوانه می‌توان سنگ مقام و جای پاها که هم اکنون با نقره پوشانده شده را مشاهده کرد.<ref>فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم،سائد بکداش، صص۱۰۵-۱۰۴</ref> مقام ابراهیم حدود ۱۳ متر از کعبه فاصله دارد.

جهت جغرافیایی ایران به سمت [[قبله]] نیز به گونه‌ای است که نمازگزاران رو به مقامْ نماز می‌خوانند.<ref>آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان، ص۱۰۰</ref>

بیشتر [[شیعه|شیعیان]] و برخی اهل سنت{{یادداشت| در حدیثی عایشه می‌گوید: «أنّ المقام كان فی زمن رسول الله(ص) و زمن ابی بكر ملتصقاً بالبیت، ثم أخّره عمر بن الخطاب» «مقام در زمان حضرت رسول خدا(ص) و زمان ابوبكر، به بیت چسبیده بود و عمر آن را دور كرد». بیهقی، دلائل النبوة، ج۲، ص۶۳؛ ابن‌حجر عسقلانی، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹ }}<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۰، ص۳۳۴</ref><ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۱۵</ref> اعتقاد دارند مکان مقام ابراهیم در زمان جاهلیت مکان فعلی بوده و رسول خدا آن را به جایگاه اصلی خود که چسبیده به کعبه بود بازگرداند، در زمان خلیفه دوم وی مقام را به دلایلی مثل ازدحام طواف‌کنندگان به مکان فعلی منتقل کرد.

در زمان خلافت [[امام علی(ع)]] ایشان در ضمن خطبه‌ای به برخی اشتباهات زمان خلفای قبلی اشاره کرده و تغییر جایگاه مقام ابراهیم را از جمله آنها برمی‌شمارد و بیان می‌کند اگر بیشتر [[صحابه]]، امام را تنها نمی‌گذاشتند این امور را به شرایط زمان رسول خدا باز‌می‌گرداند.<ref>کلینی، کافی، ج۸، ص۵۸، ح۲۱؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۴۲۳؛ الارشاد شیخ مفید، ج۲، ص۳۸۳</ref>

برخی از [[اهل سنت]] نزول این آیه را از فضایل [[خلیفه دوم]] برشمرده و از [[عبدالله بن عمر]] فرزند خلیفه دوم نقل کرده‌اند پیامبر دست عمر را گرفت و نزد مقام برد و فرمود: این مقام ابراهیم است. عمر پرسید: «یا رسول‌الله! چرا آن را "مصلّا" قرار نمی‌دهی؟» آن‌گاه آیه «{{عربی|وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقٰامِ إِبْرٰاهِیمَ مُصَلًّی}}» نازل شد.<ref>فتح الباری، ج۱، ص۶۹</ref>

در حدیثی از [[امام صادق(ع)]]، امام دوازدهم در زمان [[ظهور امام زمان |ظهور]] خود، مقام را به جایگاه اصلی خود باز می‌گرداند.<ref>اذا قام القائم هدم المسجد الحرام حتی یردّه الی اساسِه وحوّل المقام إلی الموضع الذی کان فیه. الارشاد شیخ مفید، ج۲، ص۳۸۳</ref>

[[Image:مقام ابراهیم در مسجد الحرام.jpg|thumb|250px|مقام ابراهیم در کنار [[کعبه]] ]]

بر اساس حدیثی در [[الکافی|کافی]]،<ref>کافی، کلینی، چاپ دارالحدیث، ج۸، ص۵۸۹</ref> ضمن تصریح به جابجا شدن مقام از مکان اصلی خود، حد طواف، فاصله بین [[کعبه|خانه خدا]] تا جایگاه فعلی مقام ابراهیم تعیین شده است. بیشتر [[فقیه|فقیهان]] شیعه محدوده [[طواف]] را در همین فاصله دانسته<ref>مختلف الشیعه، علامه حلی، ج۴، ص۱۸۳</ref> و در ازدحام، با شرایطی طواف خارج از این حد را نیز جایز می‌دانند. گروهی دیگر منظور حدیث را استحباب طواف در این منطقه دانسته‌اند.<ref>مناسک حج محشی، صص۳۳۶-۳۳۸ و ۵۹۲-۵۹۳</ref><ref>[http://www.mozooshenasi.ir/index.php/component/k2/item/82-tavaf-mahdoode طواف و محدوده آن از دیدگاه فقیهان مسلمان]</ref>

[[اهل سنت]] رعایت فاصله خاصی در [[طواف]] خانه خدا را لازم نمی‌دانند.<ref>الفقه علی المذاهب الاربعه، عبدالرحمن جزیری، ج۱، صص۸۵۹-۸۶۰</ref>

قبله قرار دادن مقام، از زمان ابراهیم و اسماعیل تا زمان [[پیامبر(ص)]] سـابقه دارد<ref>مجمع البیان، فضل بن حسن طبری، ج۱، ص۲۰۳</ref> و [[قرآن]] نیز مسلمانان را دعوت به [[نماز]] در این جایگاه می‌کند.<ref>سوره بقره، آیه ۱۲۵</ref>

* ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطة، رباط، اكادیمیة المملكة المغربیة، ۱۴۱۷ق

* ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، بیروت،‌ دار و مكتبة الهلال، بی‌تا.

* ابن حجر عسقلانی، فتح الباری، بیروت، دارالمعرفة، ۱۳۷۹ق

* ابن سعد، الطبقات الكبری، بیروت،‌ دارالكتب العلمیه، ۱۴۱۸ق

*ازرقی، اخبار مكه، تـرجمه دكتـر مـحمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ و نشر بنیاد مستضعفان، ۱۳۶۸ش

* ازرقی، اخبار مكه، مكه مكرمه، دارالثقافة، ۱۴۰۳ق

* بلاذری، انساب الاشراف، به كوشش زكار و زركلی، بیروت،‌ دار الفكر، ۱۴۱۷ق

* جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، نشر مشعر

* درگاهی، مهدی و عندلیبی، رضا، مقام ابراهیم و جایگاه آن در فقه، پژوهشکده حج و زیارت، نشر مشعر، تهران، ۱۳۹۳ش

* سائد بکداش،‌ فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، دار البشائر الاسلامیه، بیروت، ۱۴۲۶ق  

* شیخ صدوق، علل الشرائع، قم، كتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش

* طبرسی، مجمع البیان، بـیروت،‌ دار احـیاء التراث العربی

* كردی مكی، محمد طاهر، التاریخ القویم، بیروت، دارالخضر، ۱۴۲۰ق

* کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دارالحدیث، قم، ۱۴۲۹ق

* مقاله: مقام ابراهیم و سیر تاریخی آن، مهدی پیشوایی و حسین گودرزی، مجله میقات حج، شماره ۲۳، بهار ۱۳۷۷ش

* محمودی، محمدرضا، مناسک حج مطابق فتاوای امام خمینی و مراجع معظم تقلید، مرکز تحقیقات حج بعثه مقام معظم رهبری، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش

* نیشابوری، نظام الدین، تـفسیر غـرائب القـرآن، حاشیه تفسیر طبری، بیروت،‌ دار احیاء تراث العربی