مسخ: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[معاذ بن جبل]] از [[پیامبر اسلام]] در مورد آیه «یوْمَ ینْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً؛ روزى كه در «[[صور]]» دمیده می‌شود و شما فوج فوج (به [[محشر]]) می‌آیید»<ref>سوره نبأ، آیه۱۸.</ref> سوال کرد. پیامبر(ص) فرمود: «برخی از آن‌ها به‌شکل میمون، برخی به‌صورت خوک... محشور می‌شوند.<ref>قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۲۰، ص۱۷۵.</ref>

* [[امام محمد باقر علیه السلام|امام باقر(ع)]] فرمود: آنان که [[قضا و قدر|قَدَر]] الهى را دروغ می‌پندارند، در حالى از گورهایشان به پا خیزند كه به میمون و خوک تبدیل شده‏‌اند.<ref>شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶، ص۲۱۲.</ref>

* [[امام صادق علیه السلام|امام صادق(ع)]] فرمود: كسى كه نامش را در دیوان فرزندان فلان بنویسد، [[خدا|خداوند]] در روز [[قیامت]] او را به صورت‏ خوک محشور می‌سازد.<ref>شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ۱۴۰۶، ص۲۶۱.</ref>

البته مسخ در آن دنیا به معنای تغییر در اصل وجودی انسان نیست؛ بلکه با وجود اصل انسانیت انسان،‌ ظاهر او تبدیل به حیوان می‌شود. [[شهید مطهری]] این مطلب را چنین توضیح می‌دهد: «[[قیامت]] به هر شكلى كه باشم، با همین بدن باشم یا با بدن دیگر، صد درصد همان من هستم منتها ممكن است شكل من عوض شده باشد. حتى اگر من را در قیامت به تناسب ملكات روحى من، مسخ كنند و به صورت حیوانى محشور كنند باز من هستم كه در آنجا داراى اندام حیوانى هستم، «من» «من» است.<ref>مطهری،‌ مجموعه‏ آثار، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۷۰۳.</ref>»

بسیاری از محققان [[اسلام|اسلامی]] معتقدند؛ انسان از نظر روحی و معنوی ممكن است مسخ شود، تبدیل به یک حیوان شود و حتی از یک حیوان نیز بدتر گردد. برخی [[مفسر|مفسران]] تعبیر قرآنی «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَل؛ آنها مانند چهارپایان‌اند بلكه حتی گمراه‏‌تر هستند».([[سوره اعراف]]، آیه۱۷۲.) را در اشاره به همین مطلب دانسته‌اند.<ref>میرجهانى، تفسیر ام الكتاب، ص۲۷۰.</ref>

[[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] در همین موضوع چنین آورده: «شخصیت انسان به خصایص اخلاقى و روانى او است. اگر خصایص اخلاقى و روانى یک انسان، خصایص و اخلاق یک درنده بود، او واقعاً مسخ شده است.<ref>مطهری،‌ مجموعه‏ آثار، ۱۳۶۸ش، ج۲۳، ص۱۰۵.</ref>

* این مسخ در مرحله‌ای بالاتر علاوه بر باطن و روح انسان، جسم را نیز در بر می‌گیرد و مسخ تحققی کامل می‌یابد. این نوع مسخ تنها با اراده خاص الهی تحقق می‌یابد.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱۱، ص۱۰۳-۱۰۴</ref>

[[اصحاب سبت|اصحاب سَبْت]] گروهی از [[بنی‌اسرائیل]] بودند که بنا به آیات [[قرآن]] به خاطر نافرمانی [[خدا]] و صید ماهی در [[روز شنبه]] به [[عذاب الهی]] گرفتار شدند. عذاب [[دنیا|دنیوی]] این قوم مسخ شدن بوده است.<ref>سوره بقره،‌آیه ۶۵.</ref>

بنابر آیات قرآن،‌ [[حواریون حضرت عیسی(ع)]] از [[خداوند]] طلب مائده آسمانی کردند،<ref>سوره مائده، آیه۱۱۲.</ref> در نهایت حضرت عیسی(ع) از خداوند طلب [[استجابت دعا]]ی حواریون خود را کرد.<ref>سوره مائده، آیه۱۱۴.</ref> خداوند چنین پاسخ گفت: «إِنىّ‏ِ مُنزَِّلُهَا عَلَیكُمْ  فَمَن یكْفُرْ بَعْدُ مِنكُمْ فَإِنىّ‏ِ أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَّا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِّنَ الْعَالَمِینَ؛ «من آن را بر شما نازل می‌كنم؛ ولى هر كس از شما بعد از آن كافر گردد (و راه انكار را برود)، او را مجازاتى می‌كنم كه احدى از جهانیان را چنان مجازات نكرده باشم!».<ref>سوره مائده، آیه۱۱۵.</ref>

براساس برخی منابع، تعدادی از حواریون با وجود نزول مائده آسمانی خیانت کردند و خداوند آن‌ها را مسخ کرد.<ref>آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۴۲؛ عیاشی، كتاب التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۵۱.</ref>

البته برخی از [[مفسران]] همچون [[علامه طباطبائی]] مسخ شدن این گروه را نپذیرفته و آن‌را با صریح [[قرآن]] در تضاد دانسته است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref>

برخی منابع [[شیعه]]<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۹۳.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>طبرانی، المعجم الكبیر، ۱۴۱۵ق، ج۴،‌ ص۲۴۵.</ref> نقل‌هایی را پیرامون مسخ فرد یا افراد مختلف نقل کرده‌اند.

پیرامون تحقق مسخ در دنیا نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند مسخ تنها در باطن انسان می‌باشد و چهره انسانی به جای خود باقی است. در مقابل [[مفسر|مفسران]] مشهور معتقدند مسخ در جسم نیز تحقق می‌‌یابد و یک معنای حقیقی است.<ref>مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۲۱.</ref>

عموم مفسران معتقدند مسخ معنایی حقیقی داشته و در ظاهر انسان‌ها نیز واقع شده است.<ref>مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۲۱.</ref>

مسخ ظاهر بود اهل سبت را|تا ببیند خلق ظاهر کَبت را<ref>مولوی » مثنوی معنوی » دفتر پنجم، بخش ۱۰۹.</ref>}}

[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] دلالت روایات را بر این معنا دانسته و ادعای متواتر بودن آن‌ها را دارد.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ش، ج۵۸، ص۱۱۱.</ref>

البته تغییر در ظاهر انسانی شخص به این معنا نیست که حقیقت انسانی او نیز تغییر می‌کند. بنابر این مسخ به معناى نابودی فردى از انسان و ایجاد فردى از بوزینه یا وارد كردن روح انسانى در بدن بوزینه نیست<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۴۸.</ref> بلکه مسخ این است كه صورتى روى صورت واقع شده است؛ یعنى در عین حال كه صورت نوعى انسان به حال خود باقى است، صورت نوعى بوزینه را نیز پذیرفته و انسانیت ممسوخ، باطل و منعدم نشده است. از این رو باید بر او عنوان انسان بوزینه اطلاق شود.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۳۲.</ref>

اما در مورد بعید بودن این مطلب برخی چنین استدلال کرده‌اند که با پذیرش وقوع [[معجزه]] توسط پیامبران،‌ خارق العاده بودن یک عمل نمی‌تواند دلیلی بر محال بودن آن تلقی شود. بلکه یکی از شرائط معجزه همین خارق العاده بودن است.<ref>شاکر، میری، ماهیت عذاب مسخ در آموزه‌های دینی، ص۳۰.</ref>

[[مجاهد بن جبیر]] (متوفای ۱۰۲ق) مسخ در این دنیا را حقیقی ندانسته؛ بلکه آن را تمثیلی و به مانند آیه: «كَمَثَلِ الْحِمارِ یحْمِلُ أَسْفاراً؛ مانند درازگوشى است كه كتاب‏‌هايى را حمل می‌كند»([[سوره جمعه]]، آیه۵.) دانسته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۶۴.</ref>

از [[عبدالرزاق کاشانی]] نقل شده که این مسخ تنها در باطن انسان بوده است. به بیان دیگر [[یهودیان]] مسخ شده در صورت ظاهری به مانند مردم بودند؛ ولی (در واقع) از آنان نبودند.<ref>مولی عبدالرزاق کاشانی، تاویلات القرآن، ج۱، ص۵. به نقل از جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۱۳۳.</ref>

[[رشید رضا]] از مفسران معاصر مسخ جسمی را نص آیه نمی‌داند و حتی اشکالاتی را بر این قول ذکر می‌کند.<ref>رشید رضا، المنار، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۲۸۵.</ref> این اعتقاد از برخی دیگر از مفسران همچون [[محمد عبده]] نیز نقل شده است.<ref>به نقل از مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۱۲۱.</ref>

[[روایات اسلامی]] دلالت بر این دارد که انسان‌های مسخ شده تنها سه روز زنده ماندند و از آنان نسلی باقی نمانده است.<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۷۱.</ref>  

برخی محققان اجماع مسلمانان را بر این دانسته‌اند که حیوانات امروزی از نسل آدم نمی‌باشند و افراد مسخ شده پس از سه روز مردند؛ بدون اینکه از دوران حیوان بودن آن‌ها نسلی ادامه یافته باشد.<ref>صدرالمتألهین، تفسیر القرآن الكریم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۴۶۸.</ref>

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق و مصحح: میر دامادی، جمال الدین،‏ دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

* رشید رضا، المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للكتاب، ۱۹۹۰م.

* شاكر محمدكاظم، میری سیدسعید،‌ ماهیت عذاب مسخ در آموزه‌های دینی، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره۲، ۱۳۸۸ش.

* شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق.

* طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.

* طبرانی، أبوالقاسم، المعجم الكبیر، محقق، حمدی بن عبد المجید السلفی، قاهره، ابن‌تیمیه، ۱۴۱۵ق

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

* مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.  

* مطهرى‏، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۶۸ش.

* مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.

* میرجهانى سیدحسن، تفسیر ام الكتاب، تهران، صدر،‌ بی‌تا.