کاربر ناشناس
بیعت نساء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei (تغییرمسیر به بیعت عقبه#بیعت اول عقبه) |
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بِیعَت نِساء'''، [[بیعت]] رسول خدا(ص) با زنان پس از [[فتح مکه]]. مفاد این پیمان به تصریح آیه ۱۲ [[سوره ممتحنه]]، خودداری از [[شرک]]، سرقت، [[زنا]]، کشتن فرزندان، نسبت دادن فرزندان دیگران به شوهران خود و نافرمانی پیامبر بوده است. | |||
در بیعت با زنان، ابتدا بیعت گیرنده دست خود را در تشت آبی قرار می‌داد و مفاد بیعت را بیان می‌کرد و سپس زنان با قرار دادن دست خود در تشت آن را می‌پذیرفتند. برخی [[پیمان عقبه اول]] را بیعت نساء دانسته‌اند. | |||
==پیشینه بیعت== | |||
[[بیعت]] از ماده «ب ی ع» به معنای پیمان و پذیرش ریاست و حکومت کسی یا اعلام وفاداری و فرمانبرداری است.<ref>لسان العرب، ج۸، ص۲۶، «بیع»</ref> بیعت از مهم‌ترین سنت‌های پیش از [[اسلام]] در میان مردم عرب بود که مورد پذیرش اسلام نیز قرار گرفت و بارها [[رسول خدا(ص)]] و مسلمانان از آن بهره گرفتند. زنان در دوران [[جاهلیت]] نقشی در بیعت‌ها و امور مهم نداشتند. | |||
به گزارش منابع تاریخی، زنان در دوران نبوی در بیعت‌های گوناگون حضور داشتند. سیاسی‌ترین بیعت دوران مکی که زنان هم در آن حضور داشتند، [[بیعت عقبه دوم]] (۱۳ بعثت) بود که در آن دو تن از زنان [[خزرج|خزرجی]] یثرب (نسیبه دختر کعب و اسماء دختر عمرو) همراه مردان و طبق همان مفاد با پیامبر بیعت کردند.<ref>السیرة النبویه، ج۱، ص۴۴۱؛ الطبقات، ج۸، ص۳۰۳</ref> البته شیوه بیعت آنها گفتاری بود و با روش مردان تفاوت داشت.<ref>الطبقات، ج۸، ص۷-۸</ref> گزارش‌هایی نیز از بیعت زنان مکه در آن دوره حکایت دارند.<ref>الطبقات، ج۸، ص۱۸۳؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۰۰؛ اسد الغابه، ج۶، ص۴۸؛ المنتظم، ج۵، ص۱۸۰</ref> | |||
پس از [[هجرت]] رسول خدا به [[مدینه]]، زنان به صورت گروهی<ref>الطبقات، ج۸، ص۸؛ تاریخ دمشق، ج۶۹، ص۴۹</ref> و گاه انفرادی<ref>تاریخ دمشق، ج۶۹، ص۵۰</ref> برای بیعت با او می‌رفتند و گاه نیز در جایی گرد می‌آمدند و پیامبر یکی از اصحاب را برای بیعت گرفتن از آنها می‌فرستاد.<ref>الطبقات، ج۸، ص۴؛ الدر المنثَور، ج۶، ص۲۰۹؛ مسند احمد، ج۶، ص۴۰۹</ref> گاهی نیز زنان در رخدادهای ویژه همراه مردان بیعت می‌کردند. در [[بیعت رضوان]]، شماری از زنان مسلمان از جمله [[ام سلمه]] همسر رسول خدا، ام عماره، ام منیع، و ام عامر اشهلیه حضور داشتند.<ref>المغازی، ج۲، ص۵۷۴؛ امتاع الاسماع، ج۱، ص۲۷۶</ref> | |||
مواد بیعت در دوره مدنی تنها پذیرش اسلام نبود و تعهداتی دیگر بر آنها افزوده شد که شامل تکالیف فردی و اجتماعی بود. از ام عطیه انصاری گزارش شده که پس از ورود رسول خدا به مدینه، زنان انصاری در خانه‌ای گرد آمدند و پیامبر یکی از اصحاب را برای بیعت به سوی آنها فرستاد و او از جانب رسول خدا، از آنها بیعت گرفت که به خدا شرک نورزند، مرتکب دزدی و زنا نشوند و.... زنان انصار نیز این پیمان را پذیرفتند.<ref>الطبقات، ج۸، ص۴</ref> | |||
==بیعت نساء، عقبه اول یا پس از فتح مکه== | |||
مهم‌ترین و معروف‌ترین بیعت زنان در دوره مدنی، بیعت نساء بود که پس از [[فتح مکه]] (۸ق.) و در این شهر انجام گرفت. البته برخی [[بیعت عقبه اول]] را بیعت نساء دانسته‌اند؛ اما این نظر به دلیل‌های زیر چندان پذیرفتنی نیست: | |||
۱. آیه‌ای که مواد بیعت نساء را بیان می‌کند، پس از فتح مکه و در رویداد بیعت زنان با رسول خدا نازل شده<ref>تفسیر قمی، ج۲، ص۳۶۴؛ مجمع البیان، ج۹، ص۴۱۳-۴۱۴</ref> است: {{متن قرآن|یا أَیهَا النَّبِی إِذا جاءَكَ الْمُؤْمِناتُ یبایعْنَكَ عَلیٰ أَنْ لایشْرِکْنَ بِاللهِ شَیئاً وَ لایسْرِقْنَ وَ لایزْنینَ وَ لایقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لایأْتینَ بِبُهْتانٍ یفْتَرینَهُ بَینَ أَیدیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لایعْصینَكَ فی مَعْرُوفٍ فَبایعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحیمٌ|ترجمه=ای پیامبر! هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کار شایسته‌ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آنها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است |سوره=ممتحنه|آیه=۱۲}}. | |||
۲. برخی منابع تصریح کرده‌اند که بیعت نساء پس از فتح مکه بوده است.<ref>تفسیر ثعالبی، ج۵، ص۴۲۲</ref> | |||
۳. ابن هشام در احوال سلمی دختر قیس می‌گوید:او همراه رسول خدا به سوی دو [[قبله]] [[نماز]] خوانده و با او بیعت نساء را انجام داده است.<ref>السیرة النبویه، ج۲، ص۲۴۴</ref> اما در عقبه اول هیچ زنی حضور نداشته است. | |||
۴. بیعت زنان پس از [[فتح مکه]] جدا از بیعت مردان صورت پذیرفت و حاضران در آن، تنها زنان بودند. اما در عقبه اول فقط ۱۲ مرد حضور داشتند.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۷۰؛ الکامل، ج۲، ص۹۶</ref> رسول خدا در پی پاک‌سازی [[کعبه]] از بت‌ها، نخست مردان و سپس زنان را به بیعت فراخواند. زنان هم در حالی که پیامبر بالای [[کوه صفا]] بود برای بیعت نزد او رفتند.<ref>مجمع البیان، ج۹، ص۴۱۳</ref> | |||
==مفاد و چگونگی بیعت نساء == | |||
مفاد بیعت نساء بر پایه آیه فوق عبارت است از: خودداری از [[شرک]]، [[سرقت]]، [[زنا]]، کشتن فرزندان، این که فرزندان دیگران را به شوهران خود نسبت ندهند، و در هیچ کار شایسته‌ای نافرمانی پیامبر را نکنند. تنها فراز پایانی آیه: (وَ لایعْصینَكَ فی مَعْرُوفٍ) دارای مفهومی کلی است که درباره آن دیدگاه‌هایی ارائه شده است. برخی مفهوم آن را عام می‌دانند که بر اطاعت از فرمان‌های پیامبر تأکید دارد.<ref>الکشاف، ج۴، ص۵۱۹؛ مجمع البیان، ج۹، ص۴۱۴؛ الاصفی، ج۲، ص۱۲۹۵</ref> بعضی آن را به نهی از خلوت کردن زنان با مردان نامحرم تفسیر کرده‌اند.<ref>جامع البیان، ج۲۸، ص۵۴؛ الطبقات، ج۸، ص۸؛ البحر المحیط، ج۱۰، ص۱۶۰</ref> شماری در تفسیر آن به نهی از آداب و رسم‌های زنان عصر جاهلی در سوگواری‌ها اشاره کرده‌اند. زنان در دوران جاهلیت با شیون ویژه خود (نوح) به مجالس عزا شور می‌دادند و به نشانه عزا چهره خود را خراشیده، موهای خویش را می‌بریدند و گریبان چاک می‌کردند. این کارها باعث تازه شدن کدورت‌ها و تحریک عصبیت مردان می‌شد. برخی بر این باورند که بخش پایانی آیه، این کار زنان را ناپسند دانسته و از آن نهی کرده است.<ref>جامع البیان، ج۲۸، ص۵۲؛ التبیان، ج۹، ص۵۸۸؛ تفسیر قرطبی، ج۱۹، ص۷۳</ref> | |||
==حاضرین در بیعت== | |||
در این بیعت، برخی [[همسران پیامبر]] و [[فاطمه(س)]] دختر او و ام هانی دختر ابوطالب حضور داشتند.<ref>المغازی، ج۲، ص۸۵۰</ref> از نکات قابل توجه در این بیعت، حضور پنهانی [[هند همسر ابوسفیان]] میان بیعت‌کنندگان بود. او که به دلیل دشمنی‌هایش با رسول خدا و مُثله کردن پیکر حمزه سیدالشهداء از انتقام او بیم داشت، به صورت ناشناس در جمع زنان حضور یافت؛ اما هنگام ارائه مفاد بیعت از جانب پیامبر زبان به اعتراض گشود و آن را تبعیض بر ضد زنان دانست. او با واکنش درباره بندهای گوناگون، خود را معرفی کرد؛ اما پیامبر وی را بخشید و از مجازاتش خودداری نمود.<ref>تاریخ طبری، ج۳، ص۶۱-۶۲؛ جامع البیان، ج۲۸، ص۵۱؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۳۱۹</ref> | |||
==شیوه بیعت با زنان== | |||
بیشتر تاریخ نگاران بر آنند که رسول خدا برای بیعت با زنان ظرفی آب می‌خواست و دست خود را در آن فرومی برد و سپس با قرائت مواد بیعت زنان به آنها می‌فرمود تا دست خود را در آب فروبرند و بدین گونه، با آنها بیعت می‌کرد.<ref>تاریخ طبری، ج۳، ص۶۲؛ جامع البیان، ج۲۸، ص۵۱؛ تفسیر قمی، ج۲، ص۳۶۴؛ المغازی، ج۲، ص۸۵۱؛ روض الجنان، ج۱۹، ص۱۶۹</ref> با توجه به تصریح [[پیامبر(ص)]] به دست ندادن با زنان (اِنّی لااُصافِحُ النِّساءَ)<ref>المغازی، ج۲، ص۸۵۰؛ الطبقات، ج۸، ص۸، ۱۸۸؛ الاصابه، ج۸، ص۳۱</ref> می‌توان گفت که وجه مشترک همه بیعت‌های زنان با او و تفاوت صوری آن با بیعت مردان، ترک [[مصافحه]] است. | |||
درباره شیوه بیعت رسول خدا با زنان در بیعت نساء یا بیعت‌های دیگر، روش‌های دیگری نیز در منابع تاریخی بیان شده است. برخی گفته‌اند که پیامبر با پیچیدن پارچه به دست خود، با زنان بیعت کرد.<ref>الطبقات، ج۸، ص۳؛ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۱۰، ص۳۳۵۱</ref> برخی تصریح کرده‌اند که بیعت پیامبر(ص) با زنان گفتاری بوده و او هیچ گاه با زنان مصافحه نکرده است.<ref>مسند احمد، ج۶، ص۳۵۷؛ صحیح البخاری، ج۶، ص۶۱</ref> بعضی گفته‌اند پارچه‌ای میان پیامبر و زنان پهن شد و رسول خدا با گرفتن یک طرف آن و بیان مفاد بیعت، با زنان بیعت کرد<ref>روض الجنان، ج۱۹، ص۱۶۹</ref> و برخی درباره نیابت دیگران از رسول خدا(ص) در بیعت گرفتن از زنان سخن گفته‌اند.<ref>تفسیر ماوردی، ج۵، ص۵۲۴؛ الدر المنثَور، ج۶، ص۲۰۹</ref> | |||
==پانویس== | |||
{{پانویس۲}} | |||
==منابع== | |||
* [http://hajj.ir/99/5914 سایت حج، مقاله بیعت نساء، حمید رضا مطهری] | |||
{{منابع}} | |||
* الاستیعاب:ابن عبدالبر (م.۴۶۳ق.)، به کوشش البجاوی، بیروت،دار الجیل، ۱۴۱۲ق | |||
* اسد الغابه:ابن اثیر (م.۶۳۰ق.)، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۹ق | |||
* الاصابه:ابن حجر العسقلانی (م.۸۵۲ق.)، به کوشش علی معوض و عادل عبدالموجود، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق | |||
* الاصفی:الفیض الکاشانی (م.۱۰۹۱ق.)، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۸ق | |||
* امتاع الاسماع:المقریزی (م.۸۴۵ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق | |||
* انساب الاشراف:البلاذری (م.۲۷۹ق.)، به کوشش زکار و زرکلی، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۷ق | |||
* البحر المحیط:ابوحیان الاندلسی (م.۷۵۴ق.)، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۲ق | |||
* البدایة و النهایه:ابن کثیر (م.۷۷۴ق.)، بیروت، مکتبة المعارف | |||
* تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک):الطبری (م.۳۱۰ق.)، به کوشش محمد ابوالفضل، بیروت،دار احیاء التراث العربی | |||
* تاریخ مدینة دمشق:ابن عساکر (م.۵۷۱ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت،دار الفکر، ۱۴۱۵ق | |||
* تفسیر ابن ابی حاتم (تفسیر القرآن العظیم):ابن ابی حاتم (م.۳۲۷ق.)، به کوشش اسعد محمد، بیروت، المکتبة العصریه، ۱۴۱۹ق | |||
* تفسیر ثعالبی (الجواهر الحسان):الثعالبی (م.۸۷۵ق.)، به کوشش عبدالفتاح و دیگران، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق | |||
* تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن):القرطبی (م.۶۷۱ق.)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق | |||
* تفسیر القمی:القمی (م.۳۰۷ق.)، به کوشش الجزائری، قم،دار الکتاب، ۱۴۰۴ق | |||
* تفسیر ماوردی (النکت و العیون):الماوردی (م.۴۵۰ق.)، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق | |||
* جامع البیان:الطبری (م.۳۱۰ق.)، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۱۲ق | |||
* الدر المنثَور:السیوطی (م.۹۱۱ق.)، بیروت،دار المعرفه، ۱۳۶۵ق | |||
* روض الجنان:ابوالفتوح رازی (م.۵۵۴ق.)، به کوشش یاحقی و ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش | |||
* السیرة النبویه:ابن هشام (م.۲۱۳/۲۱۸ق.)، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت،دار المعرفه | |||
* صحیح البخاری:البخاری (م.۲۵۶ق.)، بیروت،دار الفکر، ۱۴۰۱ق | |||
* الطبقات الکبری:ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق | |||
* الکامل فی التاریخ:ابن اثیر (م.۶۳۰ق.)، بیروت،دار صادر، ۱۳۸۵ق | |||
* الکشاف:الزمخشری (م.۵۳۸ق.)، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ق | |||
* لسان العرب:ابن منظور (م.۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق | |||
* مجمع البیان:الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بیروت،دار المعرفه، ۱۴۰۶ق | |||
* مسند احمد:احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بیروت،دار صادر | |||
* المغازی:الواقدی (م.۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق | |||
* المنتظم:ابن جوزی (م.۵۹۷ق.)، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت،دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق. | |||
{{ | |||
[[رده:اسلام آوردگان بعد از فتح مکه]] | |||
[[رده:اسلام آوردگان بعد از فتح مکه]] | |||