تذکرة الاولیاء (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

تذکرة الاولیاء (کتاب) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۵۱

۷۳۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۶

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۱۹۲

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[دی]]|روز=[[۲۱]]|سال=[[۱۳۹۴]]|کاربر={{REVISIONUSER}} }}
+[[پرونده:تذکرة الاولیاء.jpg|بندانگشتی|تذکرة الاولیاء.jpg]]
-'''تذکره الاولیاء'''، به معنای یاد دوستان خدا. اثر عطار نیشابوری به فارسی در شرح احوال ۹۷ تن از مشایخ صوفیه. این اثر با شرح حال [[امام صادق(ع)]] آغاز می‌شود و بیشتر افرادی که از آنان نام برده شده از بزرگان صوفیه‌اند.
+'''تذکره الاولیاء'''، <small>به معنای یاد دوستان خدا.</small> اثر عطار نیشابوری به فارسی در شرح احوال ۹۷ تن از مشایخ صوفیه است که با هدف الگوگیری از سیره عملی و گفتاری آنان تألیف شده است.
+نویسنده تذکرة الاولیا سنی مذهب است اما در عین حال ارادت خاصی به [[اهل بیت|اهل بیت پیامبر اکرم(ص)]] دارد به گونه‌ای که می‌گوید که اگر ستایش آل محمد خلاف سنّت است، بگذار که جن و انس مرا گمراه بدانند. و کتاب خود را با شرح حال [[امام صادق(ع)]] آغاز و با شرح حال [[امام باقر(ع)]] پایان می‌برد.
 == نویسنده ==
@@ خط ۱۹: / خط ۲۱: @@
 * دیباچه: اسباب و انگیزه‌های نگارش آن
 *بخش اصلی: گزارش احوال و افکار ۷۲ تن را در بردارد.
-*بخش تکمله احوال و اقوال ۲۵ را گزارش کرده است.
+*بخش تکمله احوال و اقوال ۲۵ را گزارش کرده است.<ref>روح بخشان، تذکرة الاولیا، ص۵۷.</ref>
-در کتاب ترتیب صورت اسامی بر اساس حروف الفبا نیست. بخش اول کتاب پس از دیباچه، با شرح حال امام صادق(ع) آغاز می‌شود و با حسین بن منصور حلاج پایان می‌پذیرد. بخش دوم که به «ذکر متأخران از مشایخ کبار» اختصاص دارد، با گزارش احوال ابراهیم خواص آغاز می‌شود و با بیان احوال [[امام باقر(ع)]] به پایان می‌رسد.
+در کتاب ترتیب صورت اسامی بر اساس حروف الفبا نیست. بخش اول کتاب پس از دیباچه، با شرح حال امام صادق(ع) آغاز می‌شود و با حسین بن منصور حلاج پایان می‌پذیرد. بخش دوم که به «ذکر متأخران از مشایخ کبار» اختصاص دارد، با گزارش احوال ابراهیم خواص آغاز می‌شود و با بیان احوال [[امام باقر(ع)]] به پایان می‌رسد.<ref>روح بخشان، تذکرة الاولیا، ص۵۷.</ref>
 == انگیزه ==
 عطّار در مقدمة کتاب<ref>عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ، استعلامی، ص۵.</ref> می‌گوید که پس از [[قرآن]] و [[روایت|اخبار]] [[پیامبر(ص)]] هیچ سخنی برتر از سخنان مشایخ طریقت نیست. او با این اعتقاد و بنا به درخواست دوستان این کتاب را تألیف کرده است. وی در نقل سخنان مشایخ، به شرح آن سخنان نمی‌پردازد مگر برای رفع شبهه<ref>عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص۵.</ref> او توجه دارد که اولیا روش و دیدِ یکسان ندارند، اما چون آنان را در راه حق می‌داند، هریک را در جای خود می‌ستاید. به همین دلیل، [[امام ششم|امام ششم شیعیان]]، را در کنار چهار امام [[اهل سنت]] ذکر می‌کند.<ref> عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص۱۲-۱۸.</ref>، و از آن چهار تن، بصراحت زبان به ستایش [[اهل بیت]] می‌گشاید و می‌گوید که اگر ستایش آل محمد خلاف سنّت است، بگذار که جن و انس مرا گمراه بدانند.<ref> عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص۱۳.</ref> عطار در آغاز کتاب دلایل مختلف و به قول خودش سبب‌ها وباعث‌های گوناگون برای این کار را ذکر کرده است. او در این باره می‌گوید:
-::«که تا فردا نظر شفاعتی در این کار عاجز کنند و مرا چون سگ [[اصحاب کهف]] نومید نگردانند.»<ref>روح بخشان، تذکرة الاولیا، ص۵۷.</ref>
+::«تا فردا نظر شفاعتی در این کار عاجز کنند و مرا چون سگ [[اصحاب کهف]] نومید نگردانند.»<ref>روح بخشان، تذکرة الاولیا، ص۵۷.</ref>
 == شیوه ==
-عطّار در مقدمة کتاب، نحوة گزینش و تألیف مطالب را بیان کرده است. بنا بر مقدمه، نقل‌ها و روایت‌های تذکرة الاولیاء التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. مؤلف به اختصار و حذف اِسنادهای دراز توجه داشته و تا آنجا که می‌توانسته از افزودن توضیحات بر سخنان مشایخ پرهیز کرده است. بخشی از مطالب کتاب او، خاصه کلمات و سخنان مشایخ، از منابع عربی ترجمه شده است. مؤلف مطالبِ برگرفته از مآخذ مختلف را مطابق نام هر عارف دسته بندی کرده است.
+عطّار در مقدمة کتاب، نحوة گزینش و تألیف مطالب را بیان کرده است. بنا بر مقدمه، نقل‌ها و روایت‌های تذکرة الاولیاء التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. مؤلف به اختصار و حذف اِسنادهای دراز توجه داشته و تا آنجا که می‌توانسته از افزودن توضیحات بر سخنان مشایخ پرهیز کرده است. بخشی از مطالب کتاب او، خاصه کلمات و سخنان مشایخ، از منابع عربی ترجمه شده است. مؤلف مطالبِ برگرفته از مآخذ مختلف را مطابق نام هر عارف دسته بندی کرده است.<ref>روح بخشان، تذکرة الاولیا، ص۵۷.</ref>
 هر باب تذکرة الاولیاء با عباراتی مسجع اوصاف هریک از اولیا را بیان می‌کند. این سرآغازهای مسجع و کوتاه خالی از تکلف نیست، اما پس از آنها نثر کتاب بسیار ساده و روشن و استوار می‌شود. البته در مواردی که مطالب را عیناً از کتاب‌هایی چون ترجمه رساله قُشَیریه آورده، از نثر آن ترجمه و منابع مشابه پیروی کرده است. وی در ترجمه سخنان مشایخ از زبان عربی نیز همان سادگی و روشنی را مراعات کرده است. در بعضی از دست نویس‌های تذکرة الاولیاء که چندان معتبر نیستند کاربردهای خاص دستوری و شکل‌های متفاوتی در صرف افعال مشاهده می‌کنیم که با زبان ادبی خراسان در قرن‌های پنجم تا هفتم همانند نیست<ref> عطّار، تذکرة الاولیا، چاپ نیکلسون، ج۱، مقدمة قزوینی، ص یط کد.</ref> و شاید از تغییرات کاتبان باشد<ref> بهار، سبک‌شناسی، ج۲، ص۲۰۵.</ref> بیشتر این کاربردهای خاص در نسخه معتبر مورخ ۶۹۲ کتابخانة پیرهدایی ترکیه، و نسخه مورخ ۷۰۱ کتابخانة ملی تهران وجود ندارد.<ref>عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص بیست و پنج.</ref>
@@ خط ۴۴: / خط ۴۶: @@
 مطالعه تذکرة الاولیاء و مقایسه مطالب آن با منابع دیگر صوفیه نشان می‌دهد که عطّار از مهمترین آثار فارسی و عربی مقدّم بر تذکرة الاولیاء مطالبی برگرفته است. خود او در مقدمة تذکرة الاولیاء<ref> عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص۵.</ref> از کتاب‌های شرح القلب کشف الاسرار، و معرفة النّفس یا معرفة النّفس والرب نام می‌برد. البته عطّار تصریح نمی‌کند که در تألیف تذکره، این سه کتاب منبع او بوده است.
-از آثار صوفیانة مشهوری که با احتمال بسیار، ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکره باشند، عبارتند از: طبقات الصوفیه اثر عبدالرحمان محمدبن حسین سُلَمی نیشابوری<ref>عطّار، چاپ استعلامی، ص سیزده، پانزده</ref>، حلیة الاولیاء ابونُعَیم اصفهانی<ref>عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص پانزده.</ref>، رساله قشیریه ابوالقاسم قشیری و ترجمه فارسی آن که به دست شاگردش، ابوعلی عثمانی. کشف المحجوب هُجویری نیز احتمالاً از منابع عطّار بوده است.<ref> بهار، سبک‌شناسی، ج۲، ص۲۰۶-۲۰۹.</ref>
+از آثار صوفیانة مشهوری که با احتمال بسیار، ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکره باشند، عبارتند از: طبقات الصوفیه اثر عبدالرحمان محمدبن حسین سُلَمی نیشابوری<ref>عطّار، چاپ استعلامی، ص سیزده، پانزده</ref>، [[حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء (کتاب)|حلیة الاولیاء]] [[ابونعیم اصفهانی|ابونُعَیم اصفهانی]]<ref>عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص پانزده.</ref>، رساله قشیریه ابوالقاسم قشیری و ترجمه فارسی آن که به دست شاگردش، ابوعلی عثمانی. کشف المحجوب هُجویری نیز احتمالاً از منابع عطّار بوده است.<ref> بهار، سبک‌شناسی، ج۲، ص۲۰۶-۲۰۹.</ref>
 در مناقب الابرار ابن خمیس نقل‌ها و روایت‌هایی شبیه به تذکرة الاولیاء آمده است، اما با اطمینان نمی‌توان گفت از مآخذ تذکرة الاولیاء بوده است<ref> عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص شانزده.</ref> در کتاب صفة الصفوه اثر ابن جوزی (متوفی ۵۹۷)، معاصر عطّار، نیز مواردی وجود دارد که روایت‌ها و نقل‌های راجع به یکی از عرفا را می‌توان با مطالب تذکرة الاولیاء مقایسه کرد، اما غالباً جزئیات روایت در این دو کتاب یکسان نیست، و فقط می‌توان احتمال داد که اثر ابن جوزی به دلیل شهرت مؤلف آن به نیشابور و به دست عطّار رسیده بوده است.<ref> عطّار، تذکرة الاولیاء، چاپ استعلامی، ص شانزده، هفده.</ref>
 == ترجمه==
 *نخستین اثری که به عنوان ترجمه این کتاب شناخته شده است، نسخه خطی عربی به تاریخ ۸۶۹، محفوظ در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران است<ref>منزوی، فهرست نسخه‌های خطی، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۵.</ref> که مطالب تذکره را تقریباً با همان ترتیب، اما با حذف چند باب، دربر دارد و در هرباب نیز بخشی از نقلها و قصه‌های تذکره نیامده است. با اینکه محمد قزوینی آن را ترجمه عربی تذکرة الاولیاء دانسته، با دقت در جزئیات آن، می‌توان گفت که گردآورنده شاید با اقتباس از منابع عربی کتاب‌هایی چون طبقات الصوفیه و حلیة الاولیاء با همان شیوة عطّار، مطالبی گردآوری و در زیر نام عرفای بزرگ فصل بندی کرده است.