پرش به محتوا

علم رجال: تفاوت میان نسخه‌ها

۵۴۷ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۵: خط ۱۵:


== جایگاه و اهمیت ==
== جایگاه و اهمیت ==
در برخی کتب رجالی مقدمه‌ای با عنوان نیاز به علم رجال مطرح شده که جایگاه و اهمیت این دانش را بیان کرده‌اند.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۹؛ سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۱۹.</ref> برخی از موارد مطرح‌ شده توسط علمای رجالی در اهمیت و نیاز به علم رجال عبارتند از:
بنابر گفته جعفر سبحانی، عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] در همه دوران بر ضبط صفات راویان و تالیف کتاب‌های رجالی تاکید داشتند و این نشان از اهمیت علم رجال در فهم علوم دینی دارد.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۸.</ref> ولی برخی اخباریان نیاز به علم رجال را رد کرده و دلیل ذکر اسناد را در کتاب‌های معتبر حدیثی، تبرک و دفع ادعای مخالفان بر بی‌اساس بودن احادیث شیعه دانسته‌اند.<ref>محمدامین استرآبادی، ص۱۱۸؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص۵؛ نوری، ج۳، ص۵، ۱۰–۱۱.</ref> اصولیان و به‌ویژه [[عبدالله فاضل تونی|فاضل تونی]] و [[محمدباقر بهبهانی]] در برابر مدعای اخباریان ایستادند و پس از آن مباحث نظری به علم رجال راه یافت.
 
* [[استنباط]] [[احکام شرعی]]: [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خوئی]] از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]]، استنباط احکام شرعی را در اکثر موارد متوقف بر [[حدیث|روایات]] دانسته و این در حالی است که همه روایات حجت نیستند بلکه فقط [[خبر ثقه]] و [[حدیث حسن|حسن]] حجت هستند که برای تشخیص وثاقت راوی نیاز به علم رجال است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰.</ref>
* حصول ظن و [[امتثال ظنی]]: خوئی افزوده است که حتی بنابر عدم [[حجیت خبر ثقه]] و حجیت [[ظن انسدادی]] یا تنزل به امتثال ظنی، باز هم یکی از روش‌های حصول ظن، اقوال علمای رجال است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰.</ref>
* [[قطعیت صدور روایات کتب اربعه]] حدیثی: سید ابوالقاسم خوئی با اشاره به مبنای برخی از علما که روایات [[کتب اربعه|کتب اربعه حدیثی]] را حجت می‌دانند، این نکته را متذکر می‌شود که استنباط احکام منحصر در روایات کتب اربعه نیست و به سایر منابع حدیثی هم نیاز است و به همین علم رجال اهمیت دارد.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۱.</ref>
* [[تعارض ادله|تعارض روایات]]: به گفته [[جعفر سبحانی]] در برخی روایات برای ترجیح بین روایات متعارض، صفات راوی از جمله عادل‌تر و فقیه‌تر بودن، ملاک قرار داده شده که احراز این صفات نیاز به علم رجال دارد.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref>
* [[جعل حدیث]]: به عقیده جعفر سبحانی در بین راویان، جاعلان و دروغگویان وجود داشتند که برای تشخیص آنها نیاز به علم رجال است.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref>
*[[اجماع]] علماء: جعفر سبحانی نقل کرده که عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] در همه دوران بر ضبط صفات راویان و تالیف کتاب‌های رجالی تاکید داشتند و این نشان از اهمیت علم رجال در فهم علوم دینی دارد.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۸.</ref>


=== نفی نیاز به علم رجال توسط اخباریان ===
=== نفی نیاز به علم رجال توسط اخباریان ===
[[میرزا محمد استرآبادی|استرآبادی]] و اخباریان نیاز به علم رجال را رد می‌کنند و دلیل ذکر اسناد را در کتاب‌های معتبر حدیثی، تبرک و دفع ادعای مخالفان بر بی‌اساس بودن احادیث شیعه دانسته‌اند.<ref>محمدامین استرآبادی، ص۱۱۸؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص۵؛ نوری، ج۳، ص۵، ۱۰–۱۱.</ref> اصولیان و به‌ویژه [[عبدالله فاضل تونی|فاضل تونی]] و [[محمدباقر بهبهانی]] در برابر مدعای اخباریان ایستادند و پس از آن مباحث نظری به علم رجال راه یافت. اخباریان برای نفی علم رجال دلایلی ذکر کرده‌اند:
[[میرزا محمد استرآبادی|استرآبادی]] و اخباریان نیاز به علم رجال را رد کرده<ref>محمدامین استرآبادی، ص۱۱۸؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص۵؛ نوری، ج۳، ص۵، ۱۰–۱۱.</ref> و دلایلی ذکر کرده‌اند:
* صحت احادیث [[کتب اربعه]]: استرآبادی همه احادیث کتب اربعه شیعه را صحیح می‌داند و لازمه این ادعا بی‌نیازی از علم رجال است.<ref>استرآبادی، ص۱۲۸–۱۲۹، ۱۳۱،۱۷۸،۳۷۱؛ کرکی، ص۱۷؛ حر عاملی، ۱۴۱۶، ج۳، ص۱۹۱–۱۹۸؛ حرعاملی، ۱۴۱۲، ج۸، ص۵۶۴، سماهیجی، ص۳۶؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص۵.</ref> برخی اخباریان فراتر رفته‌اند و همه روایات موجود در منابع شیعی را قطعی الصدور یا دست‌کم، معتبر دانسته‌اند.<ref>حرعاملی، ۱۴۱۶، ج۳۰، ص۱۵۳–۱۶۵، ۲۴۹–۲۶۵؛ جزایری، ص۶۴؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۱، ص۲۵–۲۶؛ نیز مامقانی، ج۱، ص۹۹.</ref>
* صحت احادیث [[کتب اربعه]]: استرآبادی همه احادیث کتب اربعه شیعه را صحیح می‌داند و لازمه این ادعا بی‌نیازی از علم رجال است.<ref>استرآبادی، ص۱۲۸–۱۲۹، ۱۳۱،۱۷۸،۳۷۱؛ کرکی، ص۱۷؛ حر عاملی، ۱۴۱۶، ج۳، ص۱۹۱–۱۹۸؛ حرعاملی، ۱۴۱۲، ج۸، ص۵۶۴، سماهیجی، ص۳۶؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص۵.</ref> برخی اخباریان فراتر رفته‌اند و همه روایات موجود در منابع شیعی را قطعی الصدور یا دست‌کم، معتبر دانسته‌اند.<ref>حرعاملی، ۱۴۱۶، ج۳۰، ص۱۵۳–۱۶۵، ۲۴۹–۲۶۵؛ جزایری، ص۶۴؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۱، ص۲۵–۲۶؛ نیز مامقانی، ج۱، ص۹۹.</ref>
* عدم اعتبار دیدگاه رجالیان: دیدگاه رجالیان، یا نظر اجتهادی آنان است که در این صورت برای دیگران حجتی ندارد چون تقلید در مباحث رجالی دلیل شرعی ندارد. یا اینکه نظرشان نوعی شهادت است و از آنجا که شهادت باید حسی باشد و از طرفی اقوال رجالیون از روی دیدار و شنیدار نیست پس شهادت حدسی است و اعتبار ندارد.
* عدم اعتبار دیدگاه رجالیان: دیدگاه رجالیان، یا نظر اجتهادی آنان است که در این صورت برای دیگران حجتی ندارد چون تقلید در مباحث رجالی دلیل شرعی ندارد. یا اینکه نظرشان نوعی شهادت است و از آنجا که شهادت باید حسی باشد و از طرفی اقوال رجالیون از روی دیدار و شنیدار نیست پس شهادت حدسی است و اعتبار ندارد.
خط ۳۶: خط ۲۹:


=== ادله نیاز به علم رجال توسط اصولیان ===
=== ادله نیاز به علم رجال توسط اصولیان ===
در مقابل اخباریان، اصولیان برای اثبات نیاز به دانش رجال دلایلی ذکر کرده‌اند. این ادله برخی مستقل و برخی پاسخ به استدلال اخباریان است. محمدباقر بهبهانی نخستین بار در رسالة الاجتهاد و الاخبار «احتیاج المجتهد الی علم الرجال» را مطرح کرد.<ref>وحید بهبهانی، الرسائل الاصولیة، ص۱۱۲–۲۲۹.</ref> ادله رجالیان برای اثبات نیاز به علم رجال:
در برخی کتب رجالی مقدمه‌ای با عنوان نیاز به علم رجال مطرح شده که جایگاه و اهمیت این دانش را بیان کرده‌اند.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۹؛ سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۱۹.</ref> برخی از موارد مطرح‌ شده توسط علمای رجالی در اهمیت و نیاز به علم رجال عبارتند از:  
* عدم حجیت همه اخبار آحاد: دست‌یابی به حکم قطعی در احکام شرعی اندک است. عمل به ظن مطابق آیات قرآن جایز نیست.<ref>یونس، آیه ۳۶، ۵۹؛ اسراء، آیه ۳۶؛ دیگر ادله: انصاری، رسائل، ج۱، ص۱۳۱–۱۳۳؛ خویی، ج۱، ص۱۹.</ref> منبع غالب حکم شرعی روایات است و در میان روایات خبر متواتر اندک است. همه اخبار آحاد حجیت ندارند و برای تشخیص صحت و ضعف اخبار به علم رجال نیاز است.<ref>خویی، ج۱، ص۲۰–۲۱.</ref>
 
* حرمت افتاء بدون حجت شرعی: فتوا دادن بدون حجت شرعی حرام است. ادله تنها خبر ثقه را شرعاً حجت می‌دانند. برای [[افتاء]] راهی جز رجوع به اخبار ثقات نیست و احراز وثاقت نیازمند علم رجال است.<ref>سیفی، ص۱۳.</ref>
* [[استنباط]] [[احکام شرعی]]: [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خوئی]] از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]]، استنباط احکام شرعی را در اکثر موارد متوقف بر [[حدیث|روایات]] دانسته و این در حالی است که همه روایات حجت نیستند بلکه فقط [[خبر ثقه]] و [[حدیث حسن|حسن]] حجت هستند که برای تشخیص وثاقت راوی نیاز به علم رجال است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰.</ref> دست‌یابی به حکم قطعی در احکام شرعی اندک است. عمل به ظن مطابق آیات قرآن جایز نیست.<ref>یونس، آیه ۳۶، ۵۹؛ اسراء، آیه ۳۶؛ دیگر ادله: انصاری، رسائل، ج۱، ص۱۳۱–۱۳۳؛ خویی، ج۱، ص۱۹.</ref> منبع غالب حکم شرعی روایات است و در میان روایات خبر متواتر اندک است. همه اخبار آحاد حجیت ندارند و برای تشخیص صحت و ضعف اخبار به علم رجال نیاز است.<ref>خویی، ج۱، ص۲۰–۲۱.</ref>
* وجود اخبار جعلی و وجود جاعلان حدیث: آگاهی اجمالی درباره وجود اخبار جعلی و نیز روایات در باب اخبار مجعول، به ضرورت بررسی احوال راویان حکم می‌کند.<ref>کشی، ص۲۲۳–۲۲۸؛ محمدجعفر استرآبادی، ص۴۲۶؛ مامقانی، ج۱، ص۶۴–۶۷؛ نیز: سبحانی، ص۲۵–۲۸.</ref>
* حصول ظن و [[امتثال ظنی]]: خوئی افزوده است که حتی بنابر عدم [[حجیت خبر ثقه]] و حجیت [[ظن انسدادی]] یا تنزل به امتثال ظنی، باز هم یکی از روش‌های حصول ظن، اقوال علمای رجال است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰.</ref>
* [[قطعیت صدور روایات کتب اربعه]] حدیثی: سید ابوالقاسم خوئی با اشاره به مبنای برخی از علما که روایات [[کتب اربعه|کتب اربعه حدیثی]] را حجت می‌دانند، این نکته را متذکر می‌شود که استنباط احکام منحصر در روایات کتب اربعه نیست و به سایر منابع حدیثی هم نیاز است و به همین علم رجال اهمیت دارد.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۱.</ref>
* [[تعارض ادله|تعارض روایات]]: به گفته [[جعفر سبحانی]] در برخی روایات برای ترجیح بین روایات متعارض، صفات راوی از جمله عادل‌تر و فقیه‌تر بودن، ملاک قرار داده شده که احراز این صفات نیاز به علم رجال دارد.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref>در روایاتی که برای رفع تعارض احادیث نقل شده‌است، بر صفات و ویژگی‌های راویان تأکید شده است.<ref>کلینی، ج۱، ص۶۷–۶۸، ج۷، ص ۴۱۲؛ طوسی، ج۶، ص۲۱۸، ۳۰۱–۳۰۳.</ref> شناخت این اوصاف موضوع علم رجال است.<ref>مامقانی، ج۱، ص۵۹–۶۲؛ سبحانی، ص۲۵.</ref>
* [[جعل حدیث]]: به عقیده جعفر سبحانی در بین راویان، جاعلان و دروغگویان وجود داشتند که برای تشخیص آنها نیاز به علم رجال است.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۵.</ref>  آگاهی اجمالی درباره وجود اخبار جعلی و نیز روایات در باب اخبار مجعول، به ضرورت بررسی احوال راویان حکم می‌کند.<ref>کشی، ص۲۲۳–۲۲۸؛ محمدجعفر استرآبادی، ص۴۲۶؛ مامقانی، ج۱، ص۶۴–۶۷؛ نیز: سبحانی، ص۲۵–۲۸.</ref>
* وجود افراد غیرامامی در سلسله سند: این امر محتمل است که امام در برابر افراد غیرامامی پاسخ را بر اساس [[تقیه]] داده باشد، از این رو برای شناخت احادیثی که از سر [[تقیه]] صادر شده است، نیازمند به بررسی‌های رجالی است.<ref>سبحانی، ص۲۸.</ref>
* وجود افراد غیرامامی در سلسله سند: این امر محتمل است که امام در برابر افراد غیرامامی پاسخ را بر اساس [[تقیه]] داده باشد، از این رو برای شناخت احادیثی که از سر [[تقیه]] صادر شده است، نیازمند به بررسی‌های رجالی است.<ref>سبحانی، ص۲۸.</ref>
* اشاره به صفات راویان در اخبار علاجیه: در روایاتی که برای رفع تعارض احادیث نقل شده‌است، بر صفات و ویژگی‌های راویان تأکید شده است.<ref>کلینی، ج۱، ص۶۷–۶۸، ج۷، ص ۴۱۲؛ طوسی، ج۶، ص۲۱۸، ۳۰۱–۳۰۳.</ref> شناخت این اوصاف موضوع علم رجال است.<ref>مامقانی، ج۱، ص۵۹–۶۲؛ سبحانی، ص۲۵.</ref>
* اجماع: بنابر گفته جعفر سبحانی، عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] در همه دوران بر ضبط صفات راویان و تالیف کتاب‌های رجالی تاکید داشتند و این نشان از اهمیت علم رجال در فهم علوم دینی دارد.<ref>سبحانی تبریزی، کلیات فی علم الرجال، ۱۳۶۹ش، ص۲۸.</ref> عالمان امامیه و عالمان همه مذاهب اسلامی، بر اهمیت علم رجال اجماع داشته‌اند.<ref>کنی، ص۳۷؛ مامقانی، ج۱، ص۷۴–۷۶؛ سبحانی، ص۲۸–۲۹.</ref>
* اجماع: عالمان امامیه و عالمان همه مذاهب اسلامی، بر اهمیت علم رجال اجماع داشته‌اند.<ref>کنی، ص۳۷؛ مامقانی، ج۱، ص۷۴–۷۶؛ سبحانی، ص۲۸–۲۹.</ref>


== محتوای علم رجال ==
== محتوای علم رجال ==
Automoderated users، confirmed، templateeditor
۵۱۱

ویرایش