حضرت‌بال: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حضرت بال'''، مهم‌ترین مرکز عبادی و زیارتگاه [[مسلمانان]] در [[کشمیر]] و محل نگهداری تار مویی منسوب به [[حضرت محمد]] (ص) است.

بنابر نقل، اوایل قرن یازدهم، این تار مو توسط یکی از خادمان حضرت رسول (ص)، به [[هند]] انتقال یافته است. این تار مو هر ساله در سالروز میلاد پیامبر (ص) و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و زیارت جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد. درگاه حضرت بال در کرانه غربی دریاچه دل در سرینگر واقع است.

==تقدس==

تقدس متعلقات اولیا و بزرگان دینی در کشمیر سابقه‌ای دیرین دارد.<ref>رجوع کنید به اسحاق خان، ص۱۷۶، پانویس ۱۶.</ref> پیشینه انتقال تار موی منسوب به پیامبر از مدینه به هند به اوایل قرن یازدهم می‌رسد، چنان که به گفته فرشته<ref>فرشته، ج ۲، ص۸۹ـ۹۰.</ref> در ۱۰۰۵ در دوره ابراهیم عادلشاه دوم، میرمحمد صالح همدانی چند رشته موی پیامبر (ص) را از [[مدینه]] به بیجاپور آورد که بسیار مورد توجه سلطان قرار گرفت.

==انتقال به هند==

در دوران شاه جهان (حک: ۱۰۳۷ـ۱۰۶۸ق) نیز یکی از خادمان حرم پیامبر(ص)، به نام سید عبداللّه بیجاپوری، تار مویی منسوب به آن حضرت را از [[عربستان]] به شهر بیجاپور هند بُرد. درباره صحت انتساب این تار مو به پیامبر(ص) و تاریخ دقیق ورود آن به بیجاپور، اطلاعات متناقضی در دست است.

در ۱۱۱۱ق، در زمان حکومت اورنگ زیب، بازرگانی کشمیری به نام خواجه نورالدین ایشباری این تار مو (معروف به موی مقدّس) را خرید، اما هنگام بازگشت به زادگاهش درگذشت و موی مقدّس به همراه جسد وی به سرینگر برده شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲؛ اسحاق خان، ص۱۷۴.</ref>

تار مو ابتدا در خانقاه [[نقشبندیه]] در سرینگر به نمایش عموم گذاشته شد، اما چون خانقاه گنجایش جمعیت زیادِ بازدیدکننده را نداشت به دستور حاکم مغول کشمیر، فاضل خان، و به توصیه اعیان شهر، تار مو را به باغ صادق آباد منتقل کردند و عمارت این باغ برای زیارت «‌موی شریف‌» وقف شد و حضرت بال نام گرفت.

بال در زبان کشمیری به معنای «‌کنار آب‌» است و چون این مکان بر کرانه دریاچه دل قرار گرفته است،<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲، ۱۷۴.</ref> شاید وجه تسمیه آن ازاین رو باشد. از طرفی، بال در این زبان به معنای مو نیز هست.<ref>رجوع کنید به کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲ـ۳۰۳ و پانویس ۹۷۵؛ اسحاق خان، همانجا؛ گوهر، ص۲۴، ۲۷، ۳۵؛ اسکوفیلد، ص۲۲؛ برای دیگر معانی بال رجوع کنید به گوهر، ص۱۵.</ref>

معماری اولیه عمارت صادق خان معروف به صادق آباد ــ که به گفته کهویهامی<ref>حصه ۱، ص۳۰۳ و پانویس ۹۷۷.</ref> در ۱۰۳۳ق ساخته شده است ــ ترکیبی از معماری مغولی و کشمیری بود<ref>گوهر، ص۲۲۹.</ref> که با آوردن موی مقدّس به این مکان، وسعت پیدا کرد و در مغرب آن مسجد و در مشرق آن [[خانقاه]] بزرگی ساخته شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۱ـ۳۰۲.</ref> حضرت بال از ۱۳۲۲ش/۱۹۴۳ تحت نظارت اوقاف اسلامیه قرار دارد.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۱ و پانویس ۳۳؛ گوهر، ص۲۵۵.</ref> بنای کنونی تماماً از سنگ مرمر سفید ساخته شده و طرحی از [[مسجد النبی|مسجد پیامبر]](ص) در مدینه است.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref> به دستور شیخ عبداللّه، نخست وزیر وقت، در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸ اوقاف اسلامیه ساخت این بنا را در مکان ساختمان پیشین آغاز کرد.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref>

==نمایش عمومی==

موی منسوب به [[رسول اکرم]] (ص) در صندوقی شیشه‌ای نگهداری می‌شود و هر ساله در سالروز میلاد پیامبر(ص) و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و [[زیارت]] جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد که از سراسر کشمیر با این هدف به سرینگر می‌آیند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲ـ۱۷۳؛ گوهر، ص۵۳.</ref> شخصی با منصب «‌نشان ده‌» مسئولیت به نمایش گذاشتن موی مقدّس را برعهده دارد.<ref>رجوع کنید به گوهر، ص۲۷.</ref>

مراسم نشان دادن مو، که باشکوه تمام برپا می‌شود، مناسبات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای میان روستانشینان و شهرنشینان مسلمان کشمیری و نیز مردم شهرها با یکدیگر ایجاد کرده است. به هنگام برپایی این مراسم و در بیرون حضرت بال، بازارهای دوره‌ای تشکیل می‌شود و برای بازرگانان و صنعت گران فرصتی فراهم می‌گردد تا کالاهای خویش را عرضه کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۰.</ref>

زیارت کنندگان حضرت بال و موی مقدّس، رفع حوائج گوناگون خویش (چون درمان بیماری‌ها، بچه دار شدن، طول عمر، و محافظت در برابر سیل و قحطی و بلایای دیگر) را خواستارند و نذرها و هدایایی نیز برای تحقق خواستهایشان به این درگاه تقدیم می‌کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۸.</ref> امروزه مردم برای تبرک، به دست و بدن و حتی لباس کسانی که موی مقدّس را به نمایش می‌گذارند دست می‌کشند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۹.</ref>

حضرت بال از منظر مسلمانان کشمیری حلقه اتصال حیات روحانی پیامبر با پیروان اوست.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۵.</ref> ارج و اهمیت این یادگار در میان مسلمانان کشمیر در اشعار و ترانه‌های محلی آنها هویداست و زیارت حضرت بال با زیارت مسجدالنبی در مدینه قابل قیاس دانسته شده است. این درگاه را مدینه ثانی نیز خوانده‌اند.<ref>رجوع کنید به دیدمری، ص۴۲۳؛ اسحاق خان، ص۱۷۵، ۱۷۷؛ گوهر، ص۲۷ـ۳۱، ۲۳۷ـ۲۴۶.</ref>

موی مقدّس در ۶ [[دی]] ۱۳۴۲ق/ ۲۶ [[دسامبر]] ۱۹۶۳م مفقود گردید و نُه روز بعد ادعا شد که تار مو به حضرت بال بازگردانده شده است. به گفته اسحاق خان<ref>اسحاق خان، ص ۱۸۴ـ۱۸۵.</ref> کسی از اسرار این حادثه به درستی آگاهی ندارد. اغتشاش‌ها و ناآرامی هایی که در آن چند روز، همه کشمیر و برخی شهرهای هند را فراگرفت، نشان دهنده اهمیت موی مقدّس در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان کشمیر است.<ref>برای آگاهی بیشتر درباره جزئیات این حادثه و پیامدهای آن رجوع کنید به اسحاق خان، ص ۱۸۴ـ۱۸۵؛ اکبر، ص۱۵۷، ۱۶۳ـ۱۶۴؛ نیز رجوع کنید به کشمیر.</ref>

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}