کمال الدین و تمام النعمة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''كمال الدين و تمام النعمة''' یا '''اكمال الدين و اتمام النعمة'''، تاليف عالم بزرگ و برجسته [[شیعه]] محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به [[شیخ صدوق]] (متوفای 381ق)به موضوع [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] و ظهور [[امام زمان]](عج) مى پردازد. شيخ صدوق در اين كتاب نمونه های فراوانی از غيبت پيامبران الهی را آورده و به بررسي كامل [[امامت]] حضرت مهدي(ع)، تولد ايشان، روايات [[پیامبر اکرم|پيامبر]] و [[امامان|ائمه]](ع)، درباره ظهور آن حضرت، كسانی كه به خدمت آن حضرت رسيده‏ اند و شرايط دوران ظهور ايشان پرداخته است.

نام كتاب كمال الدين و تمام النعمه از اين آيه شريفه [[آیه اکمال|اكمال]] در سوره مائده اتحاذ شده كه در آن آمده است: «'''اليوم اكملت لكم دينكم و اتمت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام ديناً'''»<ref>مائده / 3.</ref>. يعنى امروز دين شما را برايتان كامل ساختم و نعمتم را بر شما تمام كردم و از اسلام به عنوان دين براى شما خشنودم.<ref>مقدمه کتاب.</ref>

نام های مختلفی برای کتاب ذکر شده است مانند «اکمال الدین و اتمام النعمة»،<ref>الذریعة، ج 2، ص 283. امل الآمل، ج 2، ص 284.</ref> «اتمام النعمة فی الغیبة»،<ref>بحارالانوار، ج 1، ص 6.</ref> و «اکمال الدین»؛ اما بنا بر آن چه در مقدمه کتاب آمده است بسیاری نام «کمال الدین و تمام النعمعة» را ترجیح داده اند.

شيخ صدوق انگيزه خود را از نگارش اين كتاب، دفاع از مسأله غیبت بیان می کند. او می نویسد:

::''بعد از سفر به [[مشهد مقدس]] و [[زيارت]] [[امام رضا(ع)|علی بن موسي الرضا]](ع) به [[نيشابور]] رفتم. در آنجا شيعيانی كه به ديدن من مي آمدند و شبهاتی را درباره امام زمان(ع)مطرح كردند كه من هم سعی فراوانی در حل آن شبهات نمودم, تا آنكه به [[قم]] آمدم. در آنجا نيز شيخ نجم الدين ابو سعيد محمد بن حسن بن محمد بن احمد بن علي بن صلت قمي به ديدارم آمد. او نيز از من درخواست نگارش كتابی در اين باره داشت و من هم به ايشان وعده اجابت دادم, تا آنكه شبي [[امام زمان]](ع) را درخواب ديدم. آن حضرت به من فرمود: «چرا كتابی درباره غيبت نمي نويسی تا خداوند به وسيله آن حوائجت را برآورده سازد؟». عرض كردم: «ای فرزند رسول خدا! من در اين باره چند كتاب نوشته ‏ام». آن حضرت فرمود: «اينک كتابی بنويس و در آن به غيبت های پيامبران الهی اشاره كن». پس از آن از خواب بيدار شدم و بر آن شدم تا اين كتاب را به نگارش درآورم.''<ref>مقدمه کتاب.</ref>

== ساختار كتاب ==

اين كتاب مشتمل بر 63 باب است كه برخى موضوعات مورد بحث در اين ابواب عبارت اند از:

* آفرينش حجت خدا قبل از آفرينش ديگر انسانها بوده است.

* فقط خداوند حق انتخاب خليفه و جانشين خود را دارد.

* اثبات غيبت و حكمت آن.

* جواب های [[ابن قبه]].

* غيبت [[حضرت نوح]]، [[حضرت صالح|صالح]]، [[حضرت ابراهيم|ابراهيم]] و [[حضرت يوسف|يوسف]](ع).

* روايات [[اهل بیت(ع)|اهل بيت]](ع) درباره غيبت.

* كسانی كه امام زمان(عج) را مشاهده كرده اند.

* نامه هاي آن حضرت.

* ثواب [[انتظار فرج|انتظار]]، و موضوعات فراوان ديگر.

== ويژگى ها ==

اهميت ويژه اين كتاب در نقل اقوال عالم بزرگ شيعى دوره [[غیبت صغری|غيبت صغرى]]؛ يعنى ابو جعفر محمد بن عبد الرحمن [[ابن قبه رازی]] (متوفاى قبل از 319 ق) است. دانسته هاى ما درباره اين عالم شيعى محدود به نكاتى است كه [[ابن ندیم|ابن نديم]] و [[نجاشی|نجاشى]] آورده‏ اند. ديگر عالمان رجالى نكته چندانى به نكات ايشان نيفزوده‏ اند. به گفته نجاشى ابن قبه نخست از [[معتزله (اصول مذهب)|معتزليان]] بوده و سپس به تشيع گرويده است.

از ديگر ويژگى هاى اين كتاب نقل برخى از توقيعات صادر شده از ناحيه مقدسه است. شيخ صدوق برخى از مطالب اين بخش را از متون كهن تر و گاه به نحو شفاهى از برخى مرتبطان با [[نواب اربعه]] نقل كرده است.<ref>محمد کاظم رحمتی، چند نکته درباره کتاب کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق.</ref>

با اینکه مؤلف در ابتدای کتاب، انگیزه خویش و سبک نگارش کتاب در زمره مطالب کلامی قرار می گیرد اما با توجه به فراوانی مطالب تاریخی همچون تاریخ پیامبران، تاریخ جاهلیت، تاریخ [[پیامبر اسلام]] و تاریخ [[تشیع]] آن راکتابی تاریخی دانست.<ref>نعمت الله صفری فروشانی، بررسی دو اثر تاریخ نگاری شیخ صدوق (ره).</ref>

== نسخه شناسى ==

# نسخه خطى كتابخانه مركزى دانشگاه كه در تاريخ 1060ق با خط نسخ نوشته و تصحيح و مقابله شده است.

# نسخه خطى مصحح ديگر كه در تاريخ 1077 هجرى به امضاى أبو طالب الحسينى نوشته و با دقت تصحيح و مقابله شده است .اين نسخه در كتابخانه [[آیت الله مرعشی نجفی|آيت الله سيد شهاب الدين مرعشى نجفی]] نگهدارى مى شود. كتابت اين نسخه در سال 1081ق پايان يافته است .

# نسخه خطى كه در تاريخ 1051 ق نوشته شده و در كتابخانه شخصى ثقة الاسلام آقاى سيد محمّد على صدر الحفاظ [[آستانه حضرت عبدالعظيم|آستانه حضرت عبد العظيم]](ع) موجود است.

كمال الدين به زبان عربی در دو جلد با تحقيق استاد علي اكبر غفاری توسط انتشارات دارالكتب الاسلاميه [[قم]] در سال 1395ق چاپ شده است.

این کتاب توسط [[محمدباقر کمره ای|محمد باقر كمره اى]] به فارسى ترجمه و در دو جلد (ج اول 452 صفحه و ج دوم 400 صفحه) توسط انتشارات اسلاميه تهران منتشر شده است. ترجمه دیگری نیز از این کتاب توسط منصور پهلوان توسط انتشارات دارالحدیث قم منتشر شده است.

[http://alkafeel.net/islamiclibrary/hadith/kamal/kamal/index.html مشاهده فهرست و متن کتاب]