Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۱۲۷
ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←اهمیت: اصلاح مختصر) |
جز (ویرایش مدخل اخلاق و اضافه کردن پانویس و منبع) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اخلاق-عمودی}} | {{اخلاق-عمودی}} | ||
'''اخلاق'''، بخشی از دین که به فضایل و رذایل اعمال انسان میپردازد. اخلاق | '''اخلاق'''، بخشی از دین است که به فضایل و رذایل اعمال انسان میپردازد. اخلاق به صفات درونی انسان گفته میشود که در او به صورت عادت در آمده است. اخلاق به خُلقهای خوب و بد و اخلاق اجتماعی و فردی را تقسیم میشود. [[قرآن]] هدف بعثت [[پیامبر (ص)]] را اصلاح اخلاق انسانها معرفی کرده است و در [[حدیث|روایات]] از مهمترین صفات نیک اخلاقی، با عنوان مکارم الأخلاق یاد شده است. کتابهای ''[[جامع السعادات]]''، ''[[معراج السعاده]]''، ''[[اخلاق شبر|اخلاق شُبّر]]'' و ''[[اخلاق ناصری]]'' از کتابهای مشهور [[شیعه]] در زمینه اخلاق است. | ||
==تعریف== | ==تعریف== | ||
اخلاق | اخلاق به صفات درونی انسان گفته میشود که در او به صورت عادت در آمده است. این واژه، هم خویهای نيكو و پسنديده مانند جوانمردی و دليری را شامل میشود و هم خویهای زشت و ناپسند همچون فرومايگی و بزدلی را؛<ref>مصباح يزدى، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۴ش، ص۱۹، ۲۰؛ معلمی، فلسفه اخلاق، ص۱۳و۱۴.</ref> همچنین اخلاق فردی چون [[صبر]] و [[شجاعت]] و اخلاق اجتماعی مثل [[تواضع]] و [[ایثار]] را دربرمیگیرد.<ref>مکارم شیرازی،اخلاق در قرآن، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۶.</ref> | ||
اخلاق اسلامی به بخشی از آموزههای دین [[اسلام]] گفته میشود که از فضایل و رذایل اعمال انسان سخن میگوید.<ref>موسوی بجنوردی، «بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق(۱)و(۲)»، ص۱۲۸۵.</ref> | اخلاق اسلامی به بخشی از آموزههای دین [[اسلام]] گفته میشود که از فضایل و رذایل اعمال انسان سخن میگوید.<ref>موسوی بجنوردی، «بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق(۱)و(۲)»، ص۱۲۸۵.</ref> | ||
خط ۹: | خط ۹: | ||
دین [[اسلام]] برای اخلاق، اهمیت فراوان قائل شده است. [[قرآن]] به مفاهیم اخلاقی چون خير و شرّ، [[عدل (کلام)|عدل]] و ظلم، [[صبر]] و احسان توجه فراوان داشته<ref>غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۲۰.</ref> و هدف مهم [[نبوت|رسالت]] پیامبر(ص) را اصلاح اخلاق انسانها بیان کرده است.<ref>بقره، ۱۵۱؛ آل عمران، ۱۶۴؛ جمعه، ۲. </ref> | دین [[اسلام]] برای اخلاق، اهمیت فراوان قائل شده است. [[قرآن]] به مفاهیم اخلاقی چون خير و شرّ، [[عدل (کلام)|عدل]] و ظلم، [[صبر]] و احسان توجه فراوان داشته<ref>غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۲۰.</ref> و هدف مهم [[نبوت|رسالت]] پیامبر(ص) را اصلاح اخلاق انسانها بیان کرده است.<ref>بقره، ۱۵۱؛ آل عمران، ۱۶۴؛ جمعه، ۲. </ref> | ||
بر طبق [[روایت|حدیثی]] از [[مستدرک الوسائل]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر اسلام(ص)]] هدف از [[نبوت|نبوتش]] را تکمیل فضایل اخلاقی معرفی کرده است.<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۷۵؛ نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق ج۱۱، ص۱۸۷.</ref> | بر طبق [[روایت|حدیثی]] از [[مستدرک الوسائل]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم|پیامبر اسلام(ص)]] هدف از [[نبوت|نبوتش]] را تکمیل فضایل اخلاقی معرفی کرده است.<ref>علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۷۵؛ نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق ج۱۱، ص۱۸۷.</ref> | ||
[[محمدتقی مصباح یزدی ]] نوشته است: اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان که از اهداف دين است، تنها در پرتو مجموعهٔ خاصی از دستورهای اخلاقی، تأمين میشود. به همين دليل میتوان گفت: دين، بدون اخلاق، نمیتواند به اهداف خود برسد و سعادت دنيا و آخرت انسان را تأمين كند.<ref>مصباح يزدى، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۴ش، ص۲۲۳.</ref> | [[محمدتقی مصباح یزدی ]] نوشته است: اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان که از اهداف دين است، تنها در پرتو مجموعهٔ خاصی از دستورهای اخلاقی، تأمين میشود. به همين دليل میتوان گفت: دين، بدون اخلاق، نمیتواند به اهداف خود برسد و سعادت دنيا و آخرت انسان را تأمين كند.<ref>مصباح يزدى، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۴ش، ص۲۲۳.</ref> | ||
==اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی== | ==اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی== | ||
برخی از کتابهای اخلاقی، اخلاق را به دو دستهٔ فردی و اجتماعی تقسیم کردهاند. در کتاب اخلاق در قرآن آمده است: | برخی از کتابهای اخلاقی، اخلاق را به دو دستهٔ فردی و اجتماعی تقسیم کردهاند. در کتاب اخلاق در قرآن آمده است: «برخی از خویهای اخلاقی، تنها جنبهٔ فردی دارند و بدون درنظرگرفتن اجتماع، مطرحاند. به اینگونه از خویها، اخلاق فردی میگویند. برخی دیگر از آنها، در رابطهٔ فرد با انسانهای دیگر، شکل میگیرند؛ بهگونهای که اگر یک انسان، تنها زندگی کند، برای او مطرح نخواهند بود. به این خویها اخلاق اجتماعی گفته میشود.»<ref>مکارم شیرازی،اخلاق در قرآن، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۶.</ref><br /> به نوشتهٔ این کتاب، بخش عمدهٔ مفاهیم اخلاقی در حوزه اخلاق اجتماعی است؛ برخی از آنها عبارت است از: | ||
به نوشتهٔ این کتاب، بخش عمدهٔ مفاهیم اخلاقی در حوزه اخلاق اجتماعی است؛ برخی از آنها عبارت است از: | |||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||
*[[غبطه]] | *[[غبطه]] | ||
خط ۷۱: | خط ۶۹: | ||
== اخلاق در قرآن == | == اخلاق در قرآن == | ||
[[قرآن]] بر رشد اخلاقی انسانها تأکید بسیار داشته و آن را از اهداف [[رسالت]] پیامبر(ص) شمرده است.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۷.</ref> | [[قرآن]] بر رشد اخلاقی انسانها تأکید بسیار داشته و آن را از اهداف [[رسالت]] پیامبر(ص) شمرده است.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۷.</ref> در نظام اخلاقی قرآن، دو مفهوم «بِرّ»(نیکوکاری) و «[[تقوا]]» از بیشترین اهمیت برخوردارند.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۸.</ref> از منظر قرآن «بِرّ» همه فضایل دینی چون [[اصول عقاید|عقاید]]، فرایض دینی و صفات پسندیده را شامل میشود.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۸، ۲۱۹.</ref> تقوا نیز خصلتی است که افزون بر دور ساختن انسان از زشتکاری، وی را به نیکوکاری (برّ) فرا میخواند.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۹.</ref> | ||
در نظام اخلاقی قرآن، دو مفهوم «بِرّ»(نیکوکاری) و «[[تقوا]]» از بیشترین اهمیت برخوردارند.<ref>پاکتچی، «اخلاق دینی»، ص۲۱۸.</ref> از منظر قرآن «بِرّ» همه فضایل دینی | |||
برخی دیگر از ارزشهای اخلاقیِ مورد تأکید قرآن، عبارت است از: | برخی دیگر از ارزشهای اخلاقیِ مورد تأکید قرآن، عبارت است از: | ||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||
خط ۸۸: | خط ۸۴: | ||
==مکارم اخلاق در کلام اهل بیت(ع)== | ==مکارم اخلاق در کلام اهل بیت(ع)== | ||
پیامبر (ص) در احادیثی، | پیامبر (ص) در احادیثی، خود را مامور به '''مکارم اخلاق'''، معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۹۸.</ref> و در روایات اهل بیت (ع) نیز از '''مکارم الأخلاق'''، سخن به میان آمده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۰۴۷ق، ج۲، ص۵۵.</ref> از این رو این مفهوم در مباحث اخلاقی، اهمیت یافته و کتابهایی با این نام نوشته شده است. برخی معتقدند که منظور از مکارم اخلاق، ارزشمندترین صفات اخلاقی است.<ref>هادی، «مکارم الاخلاق»، ص۲۴۱.</ref> | ||
برخی معتقدند که منظور از مکارم اخلاق، ارزشمندترین صفات اخلاقی است.<ref>هادی، «مکارم الاخلاق»، ص۲۴۱.</ref> | |||
[[امام صادق (ع)]] در پاسخ به پرسشی، نمونههایی از مکارم اخلاق اینگونه برشمرده است: گذشت از كسى كه به تو ظلم كرده، رابطه با كسى كه با تو قطع رابطه كرده، عطا به آن كس كه از تو دريغ داشته است و گفتن حق، اگر چه بر ضد خودت باشد.<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۸۰،۲۸۱.</ref> او در حدیث دیگری، استقامت در سختىها، [[صداقت|راستگويى]]، امانتدارى، [[صله رحم|صلهٔ رحم]]، ميهماننوازى، اطعام نيازمند، جبرانكردن نيكىها، رعايت حق و حُرمت همسايه، مراعات حق و حُرمت رفيق را مصداقهای مکارم اخلاق به شمار آورده و [[حیا]] را مهمترینِ آنها معرفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۱۰ق، ص۴۳۱.</ref> | [[امام صادق (ع)]] در پاسخ به پرسشی، نمونههایی از مکارم اخلاق اینگونه برشمرده است: گذشت از كسى كه به تو ظلم كرده، رابطه با كسى كه با تو قطع رابطه كرده، عطا به آن كس كه از تو دريغ داشته است و گفتن حق، اگر چه بر ضد خودت باشد.<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۸۰،۲۸۱.</ref> او در حدیث دیگری، استقامت در سختىها، [[صداقت|راستگويى]]، امانتدارى، [[صله رحم|صلهٔ رحم]]، ميهماننوازى، اطعام نيازمند، جبرانكردن نيكىها، رعايت حق و حُرمت همسايه، مراعات حق و حُرمت رفيق را مصداقهای مکارم اخلاق به شمار آورده و [[حیا]] را مهمترینِ آنها معرفی کرده است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۱۰ق، ص۴۳۱.</ref> | ||
[[امام علی (ع)]] دوریکردن از [[محرمات|محرّمات]] را راه رسیدن به مکارم اخلاق دانسته است.<ref>تميمى آمدى، تصنیف غررالحکم و درالکلم، ۱۳۶۶ش، ص۳۱۷، ح۷۳۱۷.</ref> | [[امام علی (ع)]] دوریکردن از [[محرمات|محرّمات]] را راه رسیدن به مکارم اخلاق دانسته است.<ref>تميمى آمدى، تصنیف غررالحکم و درالکلم، ۱۳۶۶ش، ص۳۱۷، ح۷۳۱۷.</ref> | ||
خط ۱۱۷: | خط ۱۱۰: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*پاکتچی، احمد، «اخلاق دینی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۷، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مؤسسه فرهنگیانتشاراتی حیان، ۱۳۷۵ش. | * پاکتچی، احمد، «اخلاق دینی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۷، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مؤسسه فرهنگیانتشاراتی حیان، ۱۳۷۵ش. | ||
*تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، تصحیح . تحقیق مصطفی درايتى، قم: دفتر تبليغات اسلامی، ۱۳۶۶ش. | * تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، تصحیح . تحقیق مصطفی درايتى، قم: دفتر تبليغات اسلامی، ۱۳۶۶ش. | ||
*جمعی از نویسندگان، کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۵ش. | * جمعی از نویسندگان، کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۵ش. | ||
*صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران: كتابچى،۱۳۷۶ش. | * صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران: كتابچى،۱۳۷۶ش. | ||
*صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م. | * صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م. | ||
*غرویان، محسن، فلسفه اخلاق، قم: مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، ۱۳۷۹ش. | * غرویان، محسن، فلسفه اخلاق، قم: مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، ۱۳۷۹ش. | ||
*مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ١٤٠٣ق. | * کلینی،محمد بن يعقوب، الکافی، مصحح على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۳ق. | ||
*مصباح يزدى، محمدتقى، فلسفه اخلاق، تحقيق و نگارش: احمدحسين شريفی، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى، چاپ سوم، ۱۳۹۴ش. | * مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، ١٤٠٣ق. | ||
*معلمی، حسن، فلسفه اخلاق، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش، | * مصباح يزدى، محمدتقى، فلسفه اخلاق، تحقيق و نگارش: احمدحسين شريفی، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى، چاپ سوم، ۱۳۹۴ش. | ||
*مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، ج۱، قم: امام علی بن ابیطالب (ع)، ۱۳۸۷ش. | * معلمی، حسن، فلسفه اخلاق، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش، | ||
*موسوی بجنوردی، سیدمحمود، بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق(۱)و(۲)»، بازتاب اندیشه، ش۸۳، ۱۳۸۵ش. | * مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، ج۱، قم: امام علی بن ابیطالب (ع)، ۱۳۸۷ش. | ||
*نوری طبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: آل البیت(ع)، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | * موسوی بجنوردی، سیدمحمود، بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق(۱)و(۲)»، بازتاب اندیشه، ش۸۳، ۱۳۸۵ش. | ||
*هادی،اصغر، «مکارم الاخلاق(پژوهش پیرامون روایت تتمیم مکارم اخلاق و روایات همانند)»، اخلاق، ش۵و۶، ۱۳۸۵ش. | * نوری طبرسی، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: آل البیت(ع)، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق. | ||
* هادی،اصغر، «مکارم الاخلاق(پژوهش پیرامون روایت تتمیم مکارم اخلاق و روایات همانند)»، اخلاق، ش۵و۶، ۱۳۸۵ش. | |||
{{اخلاق}} | {{اخلاق}} | ||