متکلم: تفاوت میان نسخه‌ها
←متکلمان شیعه
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==وظایف متکلم== | ==وظایف متکلم== | ||
استنباط عقاید و آموزه‌های دینی از متون مقدس و دفاع از این آموزه‌ها را مهم‌ترین وظیفه متکلم برشمرده‌اند.<ref>برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۲.</ref> پس از استنباط آموزه‌های دینی توسط متکلم، دفاع از آنها در قالب فعالیت‌های زیر امکان‌پذیر است: | استنباط عقاید و آموزه‌های دینی از متون مقدس و دفاع از این آموزه‌ها را مهم‌ترین وظیفه متکلم برشمرده‌اند.<ref>برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۲.</ref> پس از استنباط آموزه‌های دینی توسط متکلم، دفاع از آنها در قالب فعالیت‌های زیر امکان‌پذیر است: | ||
# دسته‌بندی و نظام‌مند کردن آموزه‌های استنباط شده از متون دینی؛ | #دسته‌بندی و نظام‌مند کردن آموزه‌های استنباط شده از متون دینی؛ | ||
# تبیین و توضیح آن آموزه‌ها و تحلیل مبانی و لوازم آنها در صورت نیاز؛ | #تبیین و توضیح آن آموزه‌ها و تحلیل مبانی و لوازم آنها در صورت نیاز؛ | ||
# اثبات و مستدل کردن آن آموزه‌ها؛ | #اثبات و مستدل کردن آن آموزه‌ها؛ | ||
# رد شبهاتی که به این آموزه‌ها یا عقاید وارد شده؛ | #رد شبهاتی که به این آموزه‌ها یا عقاید وارد شده؛ | ||
# رد عقاید معارض دین حتی اگر به صورت شبهه مطرح نشده باشد.<ref>نگاه کنید به: برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۲-۲۳؛ [http://pebr.faslnameh.org/content/20/سخنرانی-مصطفی-ملکیان-در-رونمایی-از-کتاب-%C2«ÙÙسÙÙ-اÙدÛØ´Ù-دÛÙÛ%C2» «سخنرانی مصطفی ملکیان در رونمایی از کتاب «فلسفه اندیشه دینی»»، سایت فصلنامه نقد کتاب: فلسفه و اخلاق.]</ref> | #رد عقاید معارض دین حتی اگر به صورت شبهه مطرح نشده باشد.<ref>نگاه کنید به: برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۲-۲۳؛ [http://pebr.faslnameh.org/content/20/سخنرانی-مصطفی-ملکیان-در-رونمایی-از-کتاب-%C2«ÙÙسÙÙ-اÙدÛØ´Ù-دÛÙÛ%C2» «سخنرانی مصطفی ملکیان در رونمایی از کتاب «فلسفه اندیشه دینی»»، سایت فصلنامه نقد کتاب: فلسفه و اخلاق.]</ref> | ||
براین اساس متکلم کسی است که در دو مقام استنباط آموزه‌های دینی و دفاع از آنها با روش عقلی-نقلی نقش‌‌آفرینی می‌کند. ازاین‌رو، اگر کسی تنها به استنباط آموزه‌های دینی اکتفا کند و به دفاع از آنها نپردازد، متکلم گفته نمی‌شود.<ref>برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۳.</ref> | براین اساس متکلم کسی است که در دو مقام استنباط آموزه‌های دینی و دفاع از آنها با روش عقلی-نقلی نقش‌‌آفرینی می‌کند. ازاین‌رو، اگر کسی تنها به استنباط آموزه‌های دینی اکتفا کند و به دفاع از آنها نپردازد، متکلم گفته نمی‌شود.<ref>برنجکار، روش‌شناسی علم کلام، ۱۳۹۱ش، ص۲۳.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
===اصول اعتقادی متکلمان شیعه=== | ===اصول اعتقادی متکلمان شیعه=== | ||
برخی از اصول اعتقادی متکلمان شیعه و تفاوت آن با متکلمان اهل سنت به قرار زیر است: | برخی از اصول اعتقادی متکلمان شیعه و تفاوت آن با متکلمان اهل سنت به قرار زیر است: | ||
*متکلمان شیعه با پذیرش [[حسن و قبح|حسن و قبح عقلی]]، معرفت به | *متکلمان شیعه با پذیرش [[حسن و قبح|حسن و قبح عقلی]]، معرفت به خدا را به دلیل [[وجوب شکر منعم]] و [[دفع ضرر محتمل]] واجب عقلی می‌دانند؛ حال آن که [[اشاعره]] (از فرقه‌های کلامی اهل سنت) با انکار حسن و قبح عقلی، معرفت به خدا را واجب شرعی دانسته‌اند.<ref>سبحانی، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، ج۳، ص۳۴.</ref> | ||
*متکلمان شیعه در [[توحید صفاتی]] به عینیت صفات با ذات الهی قائلند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۱.</ref> در حالی که اشاعره به زائد بودن صفات ذات الهی اعتقاد دارند. | *متکلمان شیعه در [[توحید صفاتی]] به عینیت صفات با ذات الهی قائلند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۱.</ref> در حالی که اشاعره به زائد بودن صفات ذات الهی اعتقاد دارند. | ||
*در مسئله [[جبر و اختیار]]، بر خلاف معتزله که قائل به [[تفویض]] هستند و بر خلاف اشاعره که قائل به [[کسب]] هستند، متکلمان شیعه با استفاده از روایات [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]]، نظریه [[امر بین الامرین]] را پذیرفته‌اند.<ref>علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، دار الکتاب، ص۱۰۱.</ref> | *در مسئله [[جبر و اختیار]]، بر خلاف معتزله که قائل به [[تفویض]] هستند و بر خلاف اشاعره که قائل به [[کسب]] هستند، متکلمان شیعه با استفاده از روایات [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]]، نظریه [[امر بین الامرین]] را پذیرفته‌اند.<ref>علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، دار الکتاب، ص۱۰۱.</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
برخی از متکلمان معروف شیعه عبارتند از: | برخی از متکلمان معروف شیعه عبارتند از: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|+ | |+ | ||
|- | |- | ||
! ردیف !! نام متکلم !! ولادت !! وفات !! مهم‌ترین اثر کلامی !! رویکرد کلامی !! مکتب کلامی | !ردیف!!نام متکلم!!ولادت!!وفات!!مهم‌ترین اثر کلامی!!رویکرد کلامی!!مکتب کلامی | ||
|- | |- | ||
| ۱ || | |۱||[[هشام بن حکم]]||اوایل قرن دوم قمری||۱۷۹ق||[[التوحید]]، [[الامامة]]|| || | ||
|- | |- | ||
| ۲ || [[ابوسهل نوبختی]] || ۲۳۷ق || ۳۱۱ق || [[التنبیة فی الامامة]] || عقل‌گرا || [[مکتب کلامی بغداد| بغداد]] | |۲||[[ابوسهل نوبختی]]||۲۳۷ق||۳۱۱ق||[[التنبیة فی الامامة]]||عقل‌گرا||[[مکتب کلامی بغداد| بغداد]] | ||
|- | |- | ||
| ۳ || [[شیخ صدوق]] || ۳۰۵ق || ۳۸۱ق || [[التوحید (کتاب)| التوحید]]، [[الاعتقادات (کتاب)| الاعتقادات]] || نص‌گرا || [[مکتب کلامی قم| قم]] | |۳||[[شیخ صدوق]]||۳۰۵ق||۳۸۱ق||[[التوحید (کتاب)| التوحید]]، [[الاعتقادات (کتاب)| الاعتقادات]]||نص‌گرا||[[مکتب کلامی قم| قم]] | ||
|- | |- | ||
| ۳ || [[شیخ مفید]] || ۳۳۶ یا ۳۳۸ق || ۴۱۳ق || [[اوائل المقالات (کتاب)| اوائل المقالات]]، [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)| تصحیح الاعتقادات]] || عقل‌گرا || بغداد | |۳||[[شیخ مفید]]||۳۳۶ یا ۳۳۸ق||۴۱۳ق||[[اوائل المقالات (کتاب)| اوائل المقالات]]، [[تصحیح الاعتقادات (کتاب)| تصحیح الاعتقادات]]||عقل‌گرا||بغداد | ||
|- | |- | ||
| ۴ || [[سید مرتضی]] || ۳۵۵ق || ۴۳۶ق || [[الشافی]]، [[تنزیه الانبیاء (کتاب)| تنزیه الانبیاء]] || عقل‌گرا || بغداد | |۴||[[سید مرتضی]]||۳۵۵ق||۴۳۶ق||[[الشافی]]، [[تنزیه الانبیاء (کتاب)| تنزیه الانبیاء]]||عقل‌گرا||بغداد | ||
|- | |- | ||
| ۵ || [[شیخ طوسی]] || ۳۸۵ق || ۴۶۰ق || [[تمهید الاصول فی علم الکلام (کتاب)|تمهید الاصول فی علم الکلام]]، [[ کتاب الغیبة (شیخ طوسی)| کتاب الغیبة]] || عقل‌گرا || بغداد | |۵||[[شیخ طوسی]]||۳۸۵ق||۴۶۰ق||[[تمهید الاصول فی علم الکلام (کتاب)|تمهید الاصول فی علم الکلام]]، [[ کتاب الغیبة (شیخ طوسی)| کتاب الغیبة]]||عقل‌گرا||بغداد | ||
|- | |- | ||
| ۶ || [[سدیدالدین حمصی رازی]] || ۴۸۵ق || ۵۸۵ق || [[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید]] || عقل‌گرا || [[مکتب کلامی حله| حله]] | |۶||[[سدیدالدین حمصی رازی]]||۴۸۵ق||۵۸۵ق||[[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید]]||عقل‌گرا||[[مکتب کلامی حله| حله]] | ||
|- | |- | ||
| ۷ || [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]]|| ۶۳۶ق || ۶۷۹ یا ۶۹۹ق || [[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)| قواعد المرام فی علم الکلام]] || عقل‌گرا || حله | |۷||[[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]]||۶۳۶ق||۶۷۹ یا ۶۹۹ق||[[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)| قواعد المرام فی علم الکلام]]||عقل‌گرا||حله | ||
|- | |- | ||
| ۸ || [[خواجه نصیرالدین طوسی]] || ۵۹۷ق || ۶۷۲ق || [[تجرید الاعتقاد (کتاب)| تجرید الاعتقاد]]، [[قواعد العقائد]] || عقل‌گرا || | |۸||[[خواجه نصیرالدین طوسی]]||۵۹۷ق||۶۷۲ق||[[تجرید الاعتقاد (کتاب)| تجرید الاعتقاد]]، [[قواعد العقائد]]||عقل‌گرا|| | ||
|- | |- | ||
| ۹ || [[علامه حلی]] || ۶۴۸ق || ۷۲۶ق || [[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (کتاب)| کشف المراد]]، [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)| نهج الحق و کشف الصدق]] || عقل‌گرا || حله | |۹||[[علامه حلی]]||۶۴۸ق||۷۲۶ق||[[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (کتاب)| کشف المراد]]، [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)| نهج الحق و کشف الصدق]]||عقل‌گرا||حله | ||
|- | |- | ||
| ۱۰ || [[عبدالرزاق لاهیجی]] || | |۱۰||[[عبدالرزاق لاهیجی]]|| ||۱۰۷۲ق||[[گوهر مراد (کتاب)| گوهر مراد]]، [[شوارق الالهام (کتاب)| شوارق الالهام]]||عقل‌گرا|| | ||
|- | |- | ||
| ۱۱ || [[سید نورالله حسینی شوشتری]] || ۹۵۶ق || ۱۰۱۹ق || [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|احقاق الحق و ازهاق الباطل]]|| || | |۱۱||[[سید نورالله حسینی شوشتری]]||۹۵۶ق||۱۰۱۹ق||[[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|احقاق الحق و ازهاق الباطل]]|| || | ||
|- | |- | ||
| ۱۲ || [[محمدحسن مظفر|محمد حسن مظفر]] || ۱۳۰۱ق || ۱۳۷۵ق || [[دلائل الصدق لنهج الحق (کتاب)|دلائل الصدق لنهج الحق]] || | |۱۲||[[محمدحسن مظفر|محمد حسن مظفر]]||۱۳۰۱ق||۱۳۷۵ق||[[دلائل الصدق لنهج الحق (کتاب)|دلائل الصدق لنهج الحق]]|| || | ||
|- | |- | ||
| ۱۳ || [[جعفر سبحانی]] || ۱۳۰۸ش || زنده ||[[محاضرات فی الالهیات]]|| عقل‌گرا || | |۱۳||[[جعفر سبحانی]]||۱۳۰۸ش||زنده||[[محاضرات فی الالهیات]]||عقل‌گرا|| | ||
|} | |} | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||