عذاب ابدی: تفاوت میان نسخه‌ها

مخالفت با عذاب ابدی در بین عالمان مذاهب مختلف وجود دارد. این مخالفان نظر واحدی ندارند. بنا بر پژوهش‌های انجام شده مخالفان عذاب ابدی را می‌توان در شش گروه جای داد<ref>قدردان قراملکی،‌ «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۲»، ص۱۲۵.</ref> که عبارتند از؛  

به جز جهم بن صفوان و برخی از پیروان وی نیز چون قائل به فنای جهنم و بهشت بوده‌اند و طبعاً به خلود اعتقاد نداشته‌اند،<ref>اشعری،اشعری، ۱۴۰۰، ص۴۷۴؛ بغدادی، همانجاها</ref> [[ابن‌عربی|محیی الدین ابن عربی]] را برجسته‌ترین مخالف خلود دوزخیان دانسته‌اند.<ref>ساطع و رفیعا، «مقایسه دیدگاه امام خمینی در باب خلود با سایر آرا مخالف و موافق»، ص۷۹.</ref> به نوشته ابن عربی در الفتوحات المکیة، اهل آتش پس از اینکه به قدر اعمالشان عذاب چشیدند، در جهنم مشمول فضل و رحمت حق می‌گردند، به گونه‌ای که دیگر آتش را احساس نمی‌کنند.<ref>ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۱۱۴، ۳۰۳.</ref> او در فصوص الحکم تصریح می‌کند که صورت آتش بعد از پایان‌یافتن مدت عقاب، سرد و سلام خواهد گشت و عذاب جهنم برایشان شیرین و گوارا خواهد شد، چرا که عذاب از «عَذب» (گوارا و دلپذیر) مشتق شده و این نعیم دوزخیان است.<ref>ابن عربی، فصوص الحکم، ج۱۷ ص۱۶۹</ref> [[عبدالرزاق کاشی]] از پیروان مکتب عرفانی ابن عربی در شرح فصوص الحکم،<ref>عبدالرزاق کاشی، شرح فصوص الحکم، ص۱۲۳</ref> و داوود قیصری از دیگر شارحان فصوص الحکم ابن عربی نیز همین نظریه را تبیین کرده‌اند.<ref>شرح فصوص الحکم، ص۷۲۶</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] را نیز در همین دسته از عالمان قرار داده‌اند که به نجات از عذاب و بهره‌مندی دوزخیان از شفاعت باور دارد.<ref>ساطع و رفیعا، «مقایسه دیدگاه امام خمینی در باب خلود با سایر آرا مخالف و موافق»، ص۹۵.</ref>

==عذاب ابدی و حکمت الهی==

==ناسازگاری خلود با برخی آیات قرآن==

ناسازگاری خلود با برخی آیات قرآن مثل [[آیه ۵۳ سوره زمر]]،  [[آیه ۱۰۷ سوره هود|آیه ۱۰۷]] و [[آیه ۱۰۸ سوره هود|۱۰۸ سوره هود]] که دلالت بر امکان بخشش عموم افراد دارند، یا عذاب را مشروط به خواست خداوند کرده‌اند، زمینه‌ساز مباحثی تفسیری شده است.<ref>قدردان قراملکی، «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۱»، ص۱۳۶-۱۳۷.</ref> در این دو آیه با عبارت «ما دامت السموات و الارض الا ماشاء ربک» باقی‌ماندن دوزخیان و بهشتیان محدود به زمان باقی‌ماندن آسمان و زمین شده است.