جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جمهوری اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۶ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۴۸

۴۸ بایت حذف‌شده ، ۶ آوریل

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۶٬۱۹۵

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{اشتباه نشود|حزب جمهوری اسلامی|روزنامه جمهوری اسلامی}}
 {{درباره ۲|نسبت جمهوریت و اسلام|آشنایی با نظام سیاسی حاکم بر کشور ایران|نظام جمهوری اسلامی ایران}}
-'''جمهوری اسلامی''' نوعی نظام حکومتی مبتنی بر دو عنصر مردم و [[اسلام]] است. به عقیده [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و [[مرتضی مطهری]]، در این نوع حکومت، مراد از «جمهوری» شکل حکومت و «اسلامی» محتوای آن است. جمهوری اسلامی به‌معنای دخالت دادن خواست و اراده مردم در چارچوب قوانین اسلام در حکومت‌داری است. این ساختار سیاسی را اولین تجربه حکمرانی بر اساس [[ولایت فقیه|نظریه ولایت فقیه]] دانسته‌اند. ولی فقیه دارای مشروعیت الهی است، اما به‌صورت غیرمستقیم، منتخب مردم بوده و بر شرایط آن نظارت می‌شود.
+'''جمهوری اسلامی''' نوعی نظام حکومتی مبتنی بر دو عنصر مردم و [[اسلام]] است. به عقیده [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و [[مرتضی مطهری]]، در این نوع حکومت مراد از «جمهوری» شکل حکومت و «اسلامی» محتوای آن است. جمهوری اسلامی به معنای دخالت دادن خواست و اراده مردم در چارچوب قوانین اسلام در حکومت‌داری است. این ساختار سیاسی را اولین تجربه حکمرانی بر اساس نظریه ولایت فقیه دانسته‌اند. ولی فقیه دارای مشروعیت الهی است، اما به صورت غیر مستقیم منتخب مردم بوده و بر شرایط آن نظارت می‌شود.
-به‌عقیده برخی، جمهوری بودن و اسلامی بودن با یکدیگر سازگار نیستند. اما مرتضی مطهری بر این عقیده است که جمهوریت به این معنا نیست که مردم نمی‌توانند خواستار اجرای قوانین ایدئولوژی مورد قبول خودشان در جامعه باشند. [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح‌ یزدی]] نیز اسلامی بودن را به‌معنای مشروعیت الهی داشتن حاکمان حکومت با جمهوری به معنای مقبولیت مردمی حاکمان قابل جمع می‌داند. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] در تحلیل جمهوری اسلامی از عبارت [[مردم‌سالاری دینی]] بهره می‌برد که به‌معنای دخالت و تأثیر مردم در تمام شئون حاکمیت در چارچوب ضوابط اسلامی است.
+به عقیده برخی جمهوری بودن و اسلامی بودن با یکدیگر سازگار نیستند. اما مرتضی مطهری بر این عقیده است که جمهوریت به این معنا نیست که مردم نمی‌توانند خواستار اجرای قوانین ایدئولوژی مورد قبول خودشان در جامعه باشند. [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح‌ یزدی]] نیز اسلامی بودن را به معنای مشروعیت الهی داشتن حاکمان حکومت با جمهوری به معنای مقبولیت مردمی حاکمان قابل جمع می‌داند. [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] در تحلیل جمهوری اسلامی از عبارت [[مردم‌سالاری دینی]] بهره می‌برد که به معنای دخالت و تاثیر مردم در تمام شئون حاکمیت در چارچوب ضوابط اسلامی است.
-جمهوری اسلامی به‌عنوان نوعی حکومت برای نخستین بار در تاریخ سیاسی جهان در ترکستان شرقی مطرح شده است. تر‌ک‌های اویغور مسلمان این منطقه در سال ۱۹۳۳م قیامی را علیه حکومت مرکزی چین ترتیب داده و جمهوری اسلامی ترکستان شرقی را بنا نهادند که یک سال بیشتر دوام نداشت. همچنین در [[موریتانی|کشور آفریقایی موریتانی]] پس از استقلال از [[فرانسه]] در سال ۱۹۶۰م جمهوری اسلامی به‌عنوان نظام حاکم مستقر است. [[پاکستان]] نیز در سال ۱۹۷۳م با تصویب قانون اساسی خود نظام سیاسی جمهوری اسلامی را برای حکومت خود اعلام کرد. [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ش با برگزاری همه‌پرسی از مردم ایران تاسیس شد. جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۳۸۰ش پس از سقوط حکومت طالبان شکل گرفت و در سال ۱۴۰۰ش با بازگشت دوباره طالبان به قدرت و تشکیل امارت اسلامی از میان رفت. رئیس جمهور [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]] در سال ۱۳۹۴ش حکومت این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد. حدود یک‌سال بعد رئیس‌جمهور بعدی این کشور قید اسلامی را حذف کرده و به این عنوان پایان داد.
+جمهوری اسلامی به عنوان نوعی حکومت برای نخستین بار در تاریخ سیاسی جهان در ترکستان شرقی مطرح شده است. تر‌ک‌های اویغور مسلمان این منطقه در سال ۱۹۳۳م قیامی را علیه حکومت مرکزی چین ترتیب داده و جمهوری اسلامی ترکستان شرقی را بنا نهادند که یک سال بیشتر دوام نداشت. همچنین در [[موریتانی|کشور آفریقایی موریتانی]] پس از استقلال از [[فرانسه]] در سال ۱۹۶۰م جمهوری اسلامی به عنوان نظام حاکم مستقر است. [[پاکستان]] نیز در سال ۱۹۷۳م با تصویب قانون اساسی خود نظام سیاسی جمهوری اسلامی را برای حکومت خود اعلام کرد. [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ش با برگزاری همه‌پرسی از مردم ایران تاسیس شد. جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۳۸۰ش پس از سقوط حکومت طالبان شکل گرفت و در سال ۱۴۰۰ش با بازگشت دوباره طالبان به قدرت و تشکیل امارت اسلامی از میان رفت. رئیس جمهور [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]] در سال ۱۳۹۴ش حکومت این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد. حدود یک‌سال بعد رئیس جمهور بعدی این کشور قید اسلامی را حذف کرده و به این عنوان پایان داد.
 ==معرفی و جایگاه==
@@ خط ۲۳: / خط ۲۳: @@
 ==تاریخچه==
-اصطلاح «جمهوری» اولین‌ بار در روم باستان تحت تاثیر تعالیم فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو شکل گرفت.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> اولین حکومت‌های جمهوری نیز در [[ایتالیا]] (قرن دوازدهم میلادی)، [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[فرانسه]] (قرن هجدهم میلادی) شکل گرفتند.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> جمهوری اسلامی، به عنوان یکی از انواع حکومت جمهوری در ادبیات سیاسی جهان در قرن بیستم میلادی مطرح گردیده و به عنوان نظام حاکم بر چند کشور معرفی شده است:
+اصطلاح «جمهوری» اولین‌ بار در روم باستان تحت تاثیر تعالیم فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو شکل گرفت.<ref>مکتبی، «جمهوری اسلامی، نظامی سیاسی مبتنی بر آرای مردم و در چارچوب قوانین اسلامی.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> اولین حکومت‌های جمهوری نیز در [[ایتالیا]] (قرن دوازدهم میلادی)، [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[فرانسه]] (قرن هجدهم میلادی) شکل گرفتند.<ref>مکتبی، «جمهوری اسلامی، نظامی سیاسی مبتنی بر آرای مردم و در چارچوب قوانین اسلامی.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> جمهوری اسلامی، به عنوان یکی از انواع حکومت جمهوری در ادبیات سیاسی جهان در قرن بیستم میلادی مطرح گردیده و به عنوان نظام حاکم بر چند کشور معرفی شده است:
 *'''جمهوری اسلامی ترکستان شرقی (۱۹۳۳-۱۹۳۴م)'''
@@ خط ۴۱: / خط ۴۱: @@
 {{اصلی|نظام جمهوری اسلامی ایران}}
-جمهوری اسلامی پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، به پیشنهاد [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و با همه‌پرسی عمومی از مردم در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ش به عنوان نظام سیاسی حاکم بر ایران تعیین گردید.<ref>امام خمینی‌، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج‌۳، ص‌۴۸۶؛ روزها و رویدادها،  ۱۳۷۸ش، ج‌۱، ص‌۸۱</ref> متن پیشنهادی [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] از سوی [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] در اختیار صاحب‌نظران و علاقه‌مندان قرار گرفت (خرداد ۱۳۵۸) و در ۱۳۵۸ش [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] برای بررسی نهایی آن‌، از طریق انتخابات عمومی تشکیل شد و صورت نهایی قانون اساسی در[[۱۲ آذر]] همان سال در یک همه‌پرسی به تصویب ملت رسید.<ref>[https://psri.ir/?id=rstoc38q «تاریخچه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref>
+جمهوری اسلامی پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، به پیشنهاد [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] و با همه‌پرسی عمومی از مردم در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ش به عنوان نظام سیاسی حاکم بر ایران تعیین گردید.<ref>امام خمینی‌، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج‌۳، ص‌۴۸۶؛ روزها و رویدادها، ۱۳۷۸ش، ج‌۱، ص‌۸۱</ref> متن پیشنهادی [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] از سوی [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] در اختیار صاحب‌نظران و علاقه‌مندان قرار گرفت (خرداد ۱۳۵۸) و در ۱۳۵۸ش [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] برای بررسی نهایی آن‌، از طریق انتخابات عمومی تشکیل شد و صورت نهایی قانون اساسی در[[۱۲ آذر]] همان سال در یک همه‌پرسی به تصویب ملت رسید.<ref>[https://psri.ir/?id=rstoc38q «تاریخچه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref>
 *'''جمهوری اسلامی افغانستان (۱۳۸۰-۱۴۰۰ش)'''
@@ خط ۴۸: / خط ۴۸: @@
 *'''جمهوری اسلامی گامبیا (۱۳۹۴-۱۳۹۵ش)'''
-{{اصلی|گامبیا}}آذر ماه ۱۳۹۴ش، یحیی جامه رئیس جمهور وقت [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]]، نظام این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبيا، جمهوري اسلامي شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> وی هدف خود از این اقدام را دور کردن این کشور از گذشته استعماریش اعلام کرده بود.<ref>[https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبيا، جمهوري اسلامي شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> در بهمن ماه ۱۳۹۵ش آدام بارو رئیس جمهور بعدی این کشور، نام جمهوری اسلامی گامبیا را به جمهوری گامبیا تغییر داد.<ref>[https://farsi.iranpress.com/%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7 «حذف واژه «اسلامی» از نام جمهوری اسلامی گامبیا»]، خبرگزاری ایران پرس.</ref>
+{{اصلی|گامبیا}}آذر ماه ۱۳۹۴ش، یحیی جامه رئیس جمهور وقت [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]]، نظام این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبیا، جمهوری اسلامی شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> وی هدف خود از این اقدام را دور کردن این کشور از گذشته استعماریش اعلام کرده بود.<ref>[https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبیا، جمهوری اسلامی شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> در بهمن ماه ۱۳۹۵ش آدام بارو رئیس جمهور بعدی این کشور، نام جمهوری اسلامی گامبیا را به جمهوری گامبیا تغییر داد.<ref>[https://farsi.iranpress.com/%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7 «حذف واژه «اسلامی» از نام جمهوری اسلامی گامبیا»]، خبرگزاری ایران پرس.</ref>
 ==جستارهای وابسته==
 *[[نظام جمهوری اسلامی ایران]]
@@ خط ۶۷: / خط ۶۶: @@
 * بهمنی قاجار، محمدعلی، جایگاه سیاسی و اجتماعی شیعیان در افغانستان، تهران، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۲ش.
 * [https://psri.ir/?id=rstoc38q «تاریخچه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید ۴ فروردین ۱۴۰۳ش.
-* حسینی بهشتی، سید محمد، [https://www.shora-gc.ir/files/fa/news/1399/11/5/10917_246.pdf صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]، تهران، اداره امور فرهنگی و روابط عمومی  مجلش شورای اسلامی، ۱۳۶۴ش.
+* حسینی بهشتی، سید محمد، [https://www.shora-gc.ir/files/fa/news/1399/11/5/10917_246.pdf صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]، تهران، اداره امور فرهنگی و روابط عمومی مجلش شورای اسلامی، ۱۳۶۴ش.
 * خامنه‌ای، سیدعلی، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19232 «بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری»]، تاریخ درج مطلب ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید ۱۷ فروردین ۱۴۰۳ش.
 * خامنه‌ای، سیدعلی، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47991 «سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)»]؛ تاریخ درج مطلب ۱۴ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۱۷ فروردین ۱۴۰۳ش.
@@ خط ۷۵: / خط ۷۴: @@
 * شبان‌نیا، قاسم، فلسفه سیاست، قم، موسسه آموزشی‌پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۸ش.
 * [https://parsi.euronews.com/2021/08/16/taliban-enters-afghanistan-presidential-palace-chaos-at-kabul-airport-as-trump-slams-biden «کابل بدست طالبان سقوط کرد؛ طالبان در ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان، اغتشاش در فرودگاه پایتخت»]، یورو نیوز، تاریخ انتشار ۱۶ آگوست ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید ۲۵ مارس ۲۰۲۴م.
-* [https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبيا، جمهوري اسلامي شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب ۲۱ آذر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید ۴ فروردین ۱۴۰۳ش.
+* [https://www.irna.ir/news/81874432/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D8%AF «گامبیا، جمهوری اسلامی شد»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب ۲۱ آذر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید ۴ فروردین ۱۴۰۳ش.
 * گلادنی، دروسی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/277613/%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D9%86?q=%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%20%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&score=17.0&rownumber=4 «کاشغر، دروازه غربی چین»]، ترجمه محسن جعفری مذهب، مجله فرهنگی هنری بخارا، شماره۳۶، خرداد۱۳۸۳ش.
 * مصباح یزدی، محمدتقی، حکیمانه‌ترین حکومت کاوشی در نظریه ولایت فقیه، قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۹۴ش.
 * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۸۴ش.
 * [https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/detail/106551?title=%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «معنی "جمهوری" در "لغت‌نامۀ دهخدا"»]، موسسه لغت‌نامه دهخدا، تاریخ بازدید ۴ فروردین ۱۴۰۳ش.
-* مکتبی، سید محمد، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، دانشنامه امام خمینی،‌ گردآوری سید ضیاء مرتضوی،‌ تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ش.
+* مکتبی، سید محمد، «جمهوری اسلامی، نظامی سیاسی مبتنی بر آرای مردم و در چارچوب قوانین اسلامی.»، دانشنامه امام خمینی،‌ گردآوری سید ضیاء مرتضوی،‌ تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ش.
 * [https://www.aa.com.tr/fa/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C/2110783 «نگاهی به تاریخ تمدن و فرهنگ اویغورها و ترکستان شرقی»]، خبرگزاری آناتولی، تاریخ درج مطلب ۱۶ ژانویه ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید ۱۹ مارس ۲۰۲۴م.
 {{پایان}}