ایلخانان: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقابل برخی نویسندگان شیعه، این اقدامات را همچون واکنش طبیعی شیعیان در برابر محدودیت‌ها و ظلم و ستم عباسیان ارزیابی کرده‌اند. بر اساس این نظر، شیعیان همه جا با مغولان همکاری کرده‌اند و در عوض از آزادی مذهبی که نتیجه عدم تعصب مغولان نسبت به اسلام بود برای تقویت تشیع بهره بردند. به همین دلیل بود که شیعیان [[حله]] در هنگام محاصره بغداد به تسلیم مغولان درآمدند و برخی علمای شیعه مانند خواجه نصیر الدین و رضی‌الدین علی بن طاووس حلی (۵۸۹-۶۶۴ق.) برای بهبود وضعیت شیعه به همکاری با مغولان پرداخته و مناصب حکومتی را پذیرا شدند.<ref>ترکمنی آذر، تاریخ سیاسی شیعیان اثنا عشری، ص۲۶۴-۲۷۸</ref>

از آنجا که نخستین فرمانروایان ایلخان، مسلمان نبودند، در مقابل اختلاف [[شیعه]] و [[سنی]] نیز موضعی نداشتند. این شرایط به آزادی مذهب شیعیان انجامید که پیشتر در معرض تهدید دائم [[خلافت عباسی]] و حکومت‌های سنی مذهب بودند. از همان آغاز حمله مغول، بسیاری از مناطق شیعه نشین، وقتی ایستادگی در برابر لشکر مغول را بی‌فایده دیدند، به قدرت مغولان تسلیم شدند. برخی از صاحب منصبان بزرگ در تشکیلات حکومتی ایلخانان نیز شخصیت‌های شیعی بودند. حمایت این افراد از شیعیان و علمای شیعه به گسترش [[تشیع]] در این دوران یاری رساند.

[[غازان‌خان]] با رسیدن به قدرت اعلام مسلمانی کرد و دستور داد همه مغولان نیز مسلمان شوند. با اینکه او از اختلاف شیعه و [[سنی]] دوری می‌کرد، بر اساس گزارش‌ها و شواهدی تمایل به اهل بیت و تفکر شیعی داشت<ref>القاشانی، عبدالله بن محمد، تاریخ اولجایتو، ص۹۹؛ نطنزی، منتخب التواریخ معینی، ص۱۲۲</ref> اما برای جلوگیری از بروز اختلاف، از اظهار آن خودداری می‌کرد. بنابر گزارش‌های تاریخی او به مقبره [[امامان شیعه]] علیهم‌السلام رسیدگی می‌کرد و به [[زیارت]] [[مشهد]] [[امام رضا(ع)]] می‌رفت.<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ص۲۴۵</ref> وی همچنین دستور داد نهری حفر کنند که آب [[فرات]] را به [[کربلا]] برساند. این نهر باعث آبادانی این منطقه که پیشتر بیابانی بود شد و زراعت در آن رونق گرفت.<ref>فضل الله همدانی، تاریخ مبارک غازانی، ص۲۰۳</ref> او همچنین مدعی بود در خوابی [[پیامبر]] (ص)‌او را به رعایت احترام و دوستی [[اهل بیت(ع)]] سفارش کرده است.<ref>میرخواند، تاریخ حبیب السیر، ج۳، ص۱۵۹</ref> غازان همچنین در دوره حکومت خود به وضعیت [[سادات]] رسیدگی کرد و دستور داد دارالسیاده‌ها در شهرهای مختلف ایجاد شود.<ref>القاشانی، تاریخ اولجایتو، ص۹۳</ref> دارالسیاده‌ها مکان‌هایی برای پذیرایی و اسکان سادات بودند و موقوفاتی داشتند که عواید آن را به سادات می‌دادند.

===تشیع اولجایتو===

پسر غازان خان، محمد خربنده یا خدابنده ملقب به [[الجایتو]]، که بعد از پدر جانشین او شد، رسما [[شیعه]] شد و مدتی برای گسترش تشیع در ایران تلاش کرد. هر چند تلاش او برای شیعه کردن عوامل حکومت با شکست و مخالفت اهل سنت مواجه شد. اولجایتو در آغاز سلطنت خود مذهب [[حنفی]] داشت. در زمان او بازار اختلافات مذهبی گرم بود و در دربار او گروه‌های مختلف مذهبی حنفی، [[شافعی]] و شیعه حضور داشتند. از جمله یکی از وزیران او خواجه رشیدالدین شافعی بود و وزیر دیگرش [[سعدالدین ساوجی]] مذهب تشیع داشت. در این دوران برخی از علمای شیعه از جمله [[تاج الدین آوجی]] به سلطان نزدیک شدند. خواجه [[اصیل الدین طوسی]] فرزند خواجه نصیر الدین و نیز یکی از عوامل شیعه دربار به نام [[ترمتاز]] از افرادی بودند که در شیعه کردن سلطان نقش داشتند.<ref>القاشانی، تاریخ اولجایتو، ص۹۴؛ ترکمنی آذر،تاریخ سیاسی تشیع اثنا عشری در ایران، ص۲۹۰-۲۹۴</ref> سلطان در سال ۷۰۹ به بغداد و سپس به [[حله]] و [[کوفه]] رفت و مشهد [[امیر المؤمنین]] (ع) را [[زیارت]] کرد. وی در حله با [[علامه حلی]] دیدار کرد و تحت تاثیر دیدار با او به شکل رسمی [[شیعه]] شد.<ref>القاشانی، تاریخ اولجایتو، ص۹۹-۱۰۰</ref>

پذیرش تشیع در شهرهای مختلف با مخالفت‌هایی از سوی مردم روبرو شد و برخی از علمای [[اهل سنت]] و قضات شهر نیز از فرمان اولجایتو خودداری کردند. مخالفان سعد الدین ساوجی نیز به بدگویی از او نزد سلطان پرداختند که دست آخر به کشته شدن او انجامید. چندی بعد [[تاج الدین آوجی]] نیز مورد خشم سلطان قرار گرفت. بدینسان هنگامی که سلطان با مخالفت [[اهل سنت]] روبرو شد از سختگیری برای رواج تشیع دست برداشت و دوباره دستور داد نام خلفا را در خطبه ببرند.<ref>اقبال آشتیانی، تاریخ مغول در ایران، ص۳۱۸؛ ترکمنی آذر، تاریخ سیاسی شیعیان اثنا عشری در ایران، ص۲۹۶-۳۰۳</ref> با این حال خود او شیعه باقی ماند اما فرزندش ابو سعید به مذهب [[اهل سنت]] بود.

{{پانوشت}}

{{پایان}}

{{حکومت‌های شیعی}}

{{علامه حلی}}