فرشته: تفاوت میان نسخه‌ها

برتری ملائکه بر انسان‌ها، عصمت فرشتگان و جسمانی یا غیرجسمانی بودن آنها از مباحثی است که در کتاب‌های تفسیری و کلامی بیان شده و دیدگاه‌های متفاوتی در این باره ارائه شده است.

[[پرونده:نگاره یک فرشته به سبک ایرانی اسلامی متعلق به قرن شانزدهم.jpg|بندانگشتی|نگاره فرشته‌ای متعلق به قرن ۱۶ میلادی.]]

فرشتگان، موجوداتی که واسطه بین خدا و عالم انسانی هستند و خدا آنها را موکل بر عالم کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۶.</ref> ملائکه جمع ملک است.<ref>طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۹۲.</ref>  

درباره ماهیت فرشتگان اختلاف‌نظر وجود دارد؛ متکلمان، آنها را اجسام لطیف و نورانی دانسته که می‌توانند به صورت‌ها و اشکال مختلف در‌آیند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۶۱.</ref> [[علامه مجلسی]] این نظر را به همه مسلمانان به جز تعدادی از فلاسفه نسبت داده و اضافه کرده که انبیا و اوصیا آنها را می‌دیده‌اند.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۲۰۲-۲۰۳.</ref> البته گروهی از فلاسفه ملائکه را فراتر از جسم و جسمانیات دانسته و معتقدند آنها اوصافی دارند که در جسم نمی‌گنجد.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۶۱.</ref> به گفته [[علامه طباطبایی]]، آنچه در روایات درباره مشاهده ملائکه در شکل‌ها و صورت‌های جسمانی آمده تَمثُّل است.(یعنی چیزی برای کسی در صورتی خاص پدید بیاید.)<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref> همچنین به گفته او اینکه مشهور شده که فرشته و [[جن]] اجسام لطیفی‌اند که به صورت‌ها و اشکال مختلف درمی‌آیند، دلیل معتبری ندارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref> بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)]] ملائکه از نور آفریده شده‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۸، ص۳۰۶، ح۱۵.</ref>

باور به وجود فرشتگان از اعتقادات مسلمانان است<ref>سوره بقره، آیه ۲۸۵.</ref> و ایمان به آنها مانند ایمان به [[نماز]] و [[روزه]] است و از لوازم ایمان به [[نبوت]] به شمار می‌رود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۴۲.</ref>

از ملائکه در ادیان دیگر نیز سخن به میان آمده است؛ در دین [[زرتشت]]، فرشتگان مخلوق اهورامزدا هستند و هر امشاسپند (لقب فرشتگان بلندمرتبه دین زرتشت) مظهر یکی از صفت‌های او است. در دین یهودی، فرشتگان به منزله بندگان خدا هستند که دستورهای او را در زمین اجرا می‌کنند و [[وحی]] را به انسان‌ها می‌رسانند. بنابر کتاب مقدس مسیحیان، فرشتگان پیش از انسان آفریده شده و نگاهبان انسان هستند. درود فرستادن و پرستش برخی فرشتگان مانند میکائیل، در کلیسا‌های مسیحی رایج است.<ref>The Encyclopedia of Religion, volume1, p:2830, Oxford, New York, (1986 به نقل از مطهری‌نیا، بازنمایی فرشتگان الهی در رسانه(۱) جبرائیل و میکائیل، ۱۳۹۰ش، ص۵۹.</ref>

در قرآن وظایفی برای فرشتگان ذکر شده است: واسطه بودن در نزول [[وحی]] (رساندن پیام خدا به [[پیامبران]])،<ref>سوره نحل، آیه ۲ و ۱۰۲؛ سوره عبس، آيه ۱۶.</ref> تدبیر امور عالم، رساندن فیض الهی به مخلوقات،<ref>سوره نازعات، آيه ۵؛ سوره معارج، آيه ۴.</ref> [[استغفار]]<ref>سوره مؤمن، آيه ۷.</ref> [[شفاعت]] برای [[مؤمن|مؤمنان]]<ref>سوره انبیاء، آيه ۲۸.</ref> و امداد آنان،<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۱۲۴ و ۱۲۵.</ref> [[لعن]] [[کفر|کافران]]،<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۱؛ سوره آل‌عمران، آيه ۸۷.</ref> ثبت اعمال بندگان<ref>سوره یونس، آيه ۲۱؛ سوره زخرف، آيه ۸۰؛ سوره انفطار، آیه ۱۱.</ref> و [[قبض روح]] آنان.<ref>سوره انعام، آیه ۶۲؛ سوره نساء، آیه ۹۷.</ref> گروهی از فرشتگان همواره به [[عبادت]] و [[تسبیح]] خدا اشتغال دارند و به کاری دیگر نمی‌پردازند.<ref>سوره انبیاء، آيه ۱۹-۲۰.</ref>

فرشتگان در [[عالم برزخ]]<ref>سوره نحل، آیه ۲۸ و۳۲.</ref> و [[آخرت]] نیز حضور دارند؛ گروهی از آنان در [[بهشت]] مستقرند<ref>سوره زمر، آیه ۷۲؛ سوره انبیاء، آیه ۱۰۳.</ref> و گروهی نیز نگاهبان [[دوزخ]] و دوزخیان‌اند.<ref>سوره مدثر، آيه ۲۰.</ref>  

به‌گفته [[علامه طباطبایی]] فرشتگان دارای مراتب و مقامات مختلفی‌اند. مقام برخی از آنها از برخی دیگر بالاتر یا پایین‌تر است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۲.</ref> بنابر آیات قرآن، گروهی از آنان کارگزار فرشته وحی ([[جبرائیل]])<ref>سوره تکویر، آیه ۲۱.</ref> و گروهی کارگزار فرشته مرگ ([[عزرائیل]]) به شمار می‌آیند.<ref>سوره سجده، آیه ۱۲؛ سوره انعام، آیه ۶۲.</ref>  

[[ملاصدرا]] ملائکه را به فرشتگان مقرب، ارواح مُهَیمِه، فرشتگان موکل بر اجرام آسمانی، فرشتگان عقلی و فرشتگان زمینی،<ref>نگاه کنید به ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ص۳۵۰-۳۵۱.</ref> و [[امام خمینی]] آنان را به فرشتگان غیرمتصرف در اجسام (فرشتگان مهیمه و اهل [[عالم جبروت]]) و فرشتگان موکل بر موجودات جسمانی<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۳۷۸ش، ص۳۳۹-۳۴۲.</ref> تقسیم کرده‌اند.

برخی از ویژگی‌های فرشتگان عبارتند از:

[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است که فرشتگان هر آنچه را خدا اراده کند اراده می‌کنند و هر آنچه خدا امر کند، عمل می‌کنند، و از این رو گناه نمی‌کنند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۲.</ref>

برخی از عالمان دینی با استناد به آیه «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ... وَ فَضَّلْنَاهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلًا؛ به راستی فرزندان آدم را گرامی داشتیم... و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری دادیم.»<ref>سوره اسرا، آیه ۷۰.</ref> فرشتگان را از انسان برتر می‌دانند. برخی دیگر با استناد به ماجرای سجده کردن فرشتگان بر آدم و آموزش آنها توسط حضرت آدم، انسان را برتر از فرشتگان می‌دانند، به شرط اینکه استعدادهای خود را به کار گیرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۱۹۹-۲۰۰.</ref>  

بنابر آیات قرآن،<ref>سوره مریم، آیه ۱۷.</ref> [[روح الامین|روح‌الامین]] در صورت بشری به [[حضرت مریم|مریم]] تمثل یافته است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۳۷۸ش، ص۳۴۲.</ref> همچنین بنا بر روایات جبرئیل بر پیامبر اکرم(ص) به صورت [[دحیه کلبی]] نازل می‌شد.<ref>برای نمونه نگاه کنید: علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۲۱۰.</ref> در روایات آمده که فرشتگان هنگام [[قبض روح]]، متناسب با آن که روح شخص [[مؤمن]] یا [[فاسق]] را قبض کنند، به شکل‌های مختلفی بر آن شخص، تمثّل می‌یابند.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۷۴.</ref> تمثل یعنی فرشتگان با صورتی غیر از صورت اصلی خود ظاهر می‌شوند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref> کسی به غیر از پیامبر ملائکه را در صورت اصلی خودشان ندیده است.<ref>اشقر، عالم الملائکة الابرار، ۱۴۲۱ق، ص۱۱.</ref>

به باور فیلسوفان ملائکه [[مجردات|مجردند]].<ref>نگاه کنید به فیاض لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۷.</ref> نداشتن خواص ماده همچون قوه شهوت و غضب،<ref>علامه حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۰.</ref> تغییر، تحول، تکامل<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۳.</ref> و قابلیت درک شدن با حواس<ref>اشقر، عالم الملائکة الابرار، ۱۴۲۱ق، ص۵.</ref> از دلایل تجرد آنان است. با این حال [[ملاصدرا]] برخلاف تعدادی از مفسران که فرشتگان را دارای مقام ثابتی می‌دانند،<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۷۶؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۶، ص۳۶۲.</ref> علم و کمال گروهی از آنان را قابل افزایش می‌داند.<ref>ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۳۷۱.</ref> [[امام علی(ع)]] گروهی از فرشتگان را داناترین و نزدیک‌ترین خلق به خدا معرفی کرده که نه خواب بر دیدگان‌شان مسلط می‌شود، نه سهو بر عقل، و نه خستگی بر بدن‌های‌شان.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref>

و روایات، فرشتگان بال دارند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۶۲۵.</ref> درباره اینکه منظور از بال فرشتگان چیست نظرات مختلفی ارائه شده است:

همچنین تعداد بال‌های فرشتگان نشانه سرعت آنها در انجام دستورات خدا،<ref>سبزواری، ارشاد الاذهان، ۱۴۱۹ق، ص۴۴۰.</ref> نشانه قدرت انتقال و انجام فعل،<ref>مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۴، ص۱۳.</ref> و نشانه تفاوت مراتب فرشتگان<ref>حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ص۲۵۹.</ref> دانسته شده است.

درباره ملائکه آثاری به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی نوشته شده است. برخی از آنها عبارتند از:

همچنین کتاب‌های الایمان بالملائکه، اثر عبدالله سراج‌الدین، الملائکه، اثر بیلی گرام، سیمای فرشتگان در قرآن و نهج البلاغه، اثر لیلا حمداللهی، فرشتگان، علیرضا رجالی تهرانی و ملائکه، نوشته محمد شجاعی، از دیگر آثاری است که در این زمینه نوشته شده است.<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۴۶.</ref>

{{ستون-شروع|۳}}

* [[جبرئیل]]

{{پایان}}

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}