Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۲۷۶
ویرایش
لیلة المبیت: تفاوت میان نسخه‌ها
←جایگاه و اهمیت
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{امام علی}} | {{امام علی}} | ||
{{درباره ۲| ماجرای لیلة المبیت|آشنایی با آیه‌ای با همین نام، مدخل |آیه لیلة المبیت|}} | {{درباره ۲| ماجرای لیلة المبیت|آشنایی با آیه‌ای با همین نام، مدخل |آیه لیلة المبیت|}} | ||
'''لَیلَةُ‌المَبیت'''، شبی که [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برای حفظ جان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در بستر ایشان خوابید. [[شرک|مشرکان]] قصد داشتند | '''لَیلَةُ‌المَبیت'''، شبی که [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برای حفظ جان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در بستر ایشان خوابید. در این شب، [[شرک|مشرکان]] قصد داشتند دسته‌جمعی به خانه پیامبر حمله کنند و او را به قتل برسانند. به امر الهی و به درخواست پیامبر(ص)، امام علی(ع) در بستر پیامبر خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا(ص) توانست در آن شب به سمت [[مدینه]]، [[هجرت به مدینه|هجرت]] کند. بسیاری از [[تفسیر قرآن|مفسران]]، شأن نزول [[آیه لیلة المبیت|آیه شِراء]] یا آیه لیلة المبیت را این فداکاری امام علی(ع) در لیلة‌المبیت می‌دانند. تاریخ این واقعهْ [[۱ ربیع‌الاول|شب اول ربیع‌الاول]] سال اول قمری ذکر شده است. | ||
== جایگاه و اهمیت== | == جایگاه و اهمیت== | ||
لَیلةُ المَبیت به رویدادی گفته می‌شود که در آن امام علی به‌منظور حفظ جان پیامبر، به جای او در بسترش خوابید. این رویداد از [[فضایل امام علی(ع)]] به شمار می‌رود و امام علی(ع) در [[شورای شش‌نفره]]، برای اثبات حقانیت خود، به آن احتجاج کرده است.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۰.</ref> مفسران نزول [[آیه لیلة المبیت|آیه شِراء]] را مرتبط با این واقعه و در شأن امام علی(ع) می‌دانند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.</ref> | لَیلةُ المَبیت به رویدادی گفته می‌شود که در آن [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به‌منظور حفظ جان پیامبر، به جای او در بسترش خوابید. این رویداد از [[فضایل امام علی(ع)]] به شمار می‌رود و امام علی(ع) در [[شورای شش‌نفره]]، برای اثبات حقانیت خود، به آن احتجاج کرده است.<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۰.</ref> مفسران نزول [[آیه لیلة المبیت|آیه شِراء]] یا آیه لیلة المَبیت را مرتبط با این واقعه و در شأن امام علی(ع) می‌دانند.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.</ref> | ||
به گزارش سید بن طاووس، پیامبر(ص) در [[خطبه غدیر]] به این واقعه اشاره کرد و آن را مأموریتی از جانب خدا به امام علی(ع) دانست.<ref> سید بن طاووس، الیقین، بی‌تا، ص۳۵۰.</ref> همچنین بر پایه روایات، وقتی علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابیده بود، [[جبرئیل]] بالای سر او و [[میکائیل]] پایین پایش آمدند. جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو ای فرزند [[ابوطالب]]، که خدا در برابر [[فرشته|فرشتگان]] به تو [[تفاخر|مباهات]] می‌کند.»<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.</ref> | به گزارش سید بن طاووس، پیامبر(ص) در [[خطبه غدیر]] به این واقعه اشاره کرد و آن را مأموریتی از جانب خدا به امام علی(ع) دانست.<ref> سید بن طاووس، الیقین، بی‌تا، ص۳۵۰.</ref> همچنین بر پایه روایات، وقتی علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابیده بود، [[جبرئیل]] بالای سر او و [[میکائیل]] پایین پایش آمدند. جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو ای فرزند [[ابوطالب]]، که خدا در برابر [[فرشته|فرشتگان]] به تو [[تفاخر|مباهات]] می‌کند.»<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.</ref> | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
[[سید ابن طاووس|سید بن طاووس]] خوابیدن امام علی در بستر پیامبر(ص) را با تسلیم [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]] فرزند [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم نبی]]، در [[ذبح اسماعیل|ماجرای ذبح]] مقایسه کرده است. از نظر او ایثار امام علی از تسلیم اسماعیل برتر است؛ چراکه اسماعیل آماده بود تا به دست پدرش ذبح شود؛ اما امام علی(ع) خود را برای کشته‌شدن به دست دشمنانش آماده کرده بود.<ref>سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۹۵-۵۹۶.</ref> | [[سید ابن طاووس|سید بن طاووس]] خوابیدن امام علی در بستر پیامبر(ص) را با تسلیم [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]] فرزند [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم نبی]]، در [[ذبح اسماعیل|ماجرای ذبح]] مقایسه کرده است. از نظر او ایثار امام علی از تسلیم اسماعیل برتر است؛ چراکه اسماعیل آماده بود تا به دست پدرش ذبح شود؛ اما امام علی(ع) خود را برای کشته‌شدن به دست دشمنانش آماده کرده بود.<ref>سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۹۵-۵۹۶.</ref> | ||
==نقشه قتل پیامبر(ص) == | ==نقشه قتل پیامبر(ص) == | ||
به گزارش منابع تاریخی، جمعی از کفار قریش در [[دارالندوه|دارالنَّدْوه]] جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. در این جلسه تصمیم بر این شد که از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه | به گزارش منابع تاریخی، جمعی از کفار قریش در [[دارالندوه|دارالنَّدْوه]] جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. در این جلسه تصمیم بر این شد که از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه به پیامبر(ص) حمله کنند و دسته‌جمعی او را در خانه‌اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او میان همه قبایل پراکنده می‌شد و [[بنی‌هاشم]] که خاندان و خونخواهان پیامبر بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می‌شدند به گرفتن [[دیه انسان|دیه]] رضایت دهند.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.</ref> | ||
به‌دنبال این تصمیم، [[جبرئیل]] بر پیامبر(ص) نازل شد و او را از نقشه [[شرک|مشرکان]] آگاه کرد.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.</ref> از این‌رو پیامبر(ص) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف [[مدینه]] ترک کند.<ref> حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.</ref> | |||
[[جبرئیل]] بر پیامبر(ص) نازل شد و او را از نقشه [[شرک|مشرکان]] آگاه کرد.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.</ref> از این‌رو پیامبر(ص) تصمیم گرفت قبل از آمدن مشرکان، خانه خود را به طرف [[مدینه]] ترک کند.<ref> حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.</ref> | |||
==خوابیدن علی(ع) در بستر پیامبر(ص)== | ==خوابیدن علی(ع) در بستر پیامبر(ص)== | ||
پیامبر به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی | بر پایه روایت [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]]، پیامبر به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی کرد، [[سجده شکر]] به جا آورد و وقتی سر از سجده برداشت گفت: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد.»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.</ref> پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هردو گریه کردند و از هم جدا شدند.<ref> طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.</ref> | ||
مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر(ص) را محاصره | مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر(ص) را محاصره کرده بودند. قرار بود در نیمه شب حمله کنند؛ اما [[ابولهب]] گفت در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می‌گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.<ref>حلبی، السیرة الحلبیة، دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.</ref> آنان با سنگ به علی(ع) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.</ref> صبح که به خانه هجوم بردند، وقتی علی(ع) را در بستر رسول خدا(ص) مشاهده کردند، گفتند [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]] کجاست؟ علی(ع) پاسخ داد: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می‌خواهید؟! کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند.» در این هنگام، به سوی علی(ع) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیدند و کتک زدند. ساعتی هم در [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] زندانی‌اش کردند و سپس آزادش کردند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.</ref> | ||
در نقل دیگری آمده است که علی(ع) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر [[خالد بن ولید]] را که | در نقل دیگری آمده است که علی(ع) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر [[خالد بن ولید]] را که پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند ما با تو کاری نداریم؛ ولی بگو محمد(ص) کجاست؟ علی پاسخ داد من اطلاعی از وی ندارم. سپس قریشیان به جست‌وجوی پیامبر(ص) پرداختند.<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول | {{جعبه نقل قول | ||
|عنوان= [[آیه لیلة المبیت]] | |عنوان= [[آیه لیلة المبیت]] | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۶: | ||
|منبع=سوره بقره، آیه ۲۰۷. | |منبع=سوره بقره، آیه ۲۰۷. | ||
|عرض=150px}} | |عرض=150px}} | ||
شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المُتَهَجِّد]]، زمان این واقعه را [[۱ ربیع‌الاول|شب اول ربیع‌الاول]] سال اول هجرت پیامبر(ص) گزارش کرده است.<ref>طوسی، المصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۷۹۱.</ref> | |||
شیخ طوسی در [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح | |||
==نزول آیه شراء در شأن علی(ع)== | ==نزول آیه شراء در شأن علی(ع)== | ||
{{اصلی|آیه لیلة المبیت}} | {{اصلی|آیه لیلة المبیت}} | ||
علمای شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲، ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و گروهی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ | علمای شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲، ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و گروهی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.</ref> معتقدند آیه لیلة المبیت یا آیه شِراء (آیه ۲۰۷ [[سوره بقره]]) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است. | ||
[[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با [[تواتر]] ثابت شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده و | [[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با [[تواتر|تَواتُر]] ثابت شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده و هرکس آن را انکار کند یا دیوانه است یا با مسلمانان هیچ‌گونه ارتباطی ندارد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۲۶۲.</ref> | ||
در آیه | در آیه شِراء، خداوند کسانی را ستوده است که حاضرند جان خود را در ازای به‌دست‌آوردن رضایت خداوند فدا کنند.<ref>نگاه کنید به سوره بقره، آیه۲۰۷.</ref> | ||
== آثار هنری == | == آثار هنری == | ||
===شعر=== | ===شعر=== | ||
درباره لیلة المبیت، اشعاری سروده شده | درباره لیلة المبیت، اشعاری سروده شده است. [[حسن بن علی هبل|حسن بن علی هَبَل]]، مشهور به امیرالشعرای یمن، در سال ۱۰۷۶ق شعری با عنوان «نَفْسی فِداءُ الغری» سروده است که در [[دیوان الهبل (کتاب)|دیوان الهَبَل]] نقل شده است. برخی از ابیاتش به این شرح است: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|مَنْ نامَ فی مَرقدِ النبی دُجی | |مَنْ نامَ فی مَرقدِ النبی دُجی | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
|فداه بالنفسَ لمْ یَخَفْ اَبدا | |فداه بالنفسَ لمْ یَخَفْ اَبدا | ||
|ما دَبَّروا من عظیم کیدهم<ref>هبل، دیوان الهبل، ۱۴۰۷ق، ص۱۲۲.</ref> | |ما دَبَّروا من عظیم کیدهم<ref>هبل، دیوان الهبل، ۱۴۰۷ق، ص۱۲۲.</ref> | ||
|ترجمه=[علی] کسی است که در بستر پیامبر [آرام] | |ترجمه=[علی] کسی است که در بستر پیامبر [آرام] خوابید؛ در حالی که مشرکان از شدت ترس خواب به چشمانشان نیامده بود.}} | ||
اشعاری نیز به حضرت علی نیز منسوب است: | اشعاری نیز به حضرت علی نیز منسوب است: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۲: | ||
|وَ بِتُّ أُرَاعِيهِمْ وَ مَا يُثْبِتُونَنِي | |وَ بِتُّ أُرَاعِيهِمْ وَ مَا يُثْبِتُونَنِي | ||
|وَ قَدْ صَبَرَتْ نَفْسِي عَلَى اَلْقَتْلِ وَ اَلْأَسْرِ.<ref>کراجکی، التعجب من أغلاط العامة فی مسألة الإمامة، ۱۴۲۱ق، ص۱۲۳.</ref> | |وَ قَدْ صَبَرَتْ نَفْسِي عَلَى اَلْقَتْلِ وَ اَلْأَسْرِ.<ref>کراجکی، التعجب من أغلاط العامة فی مسألة الإمامة، ۱۴۲۱ق، ص۱۲۳.</ref> | ||
|ترجمه=با جان خودم محافظت کردم از بهترین کسی که بر زمین گام نهاده و از کسی که خانه کعبه و حجر را طواف کرده است. رسول خدای آفریدگان بود که به او نیرنگ زدند. خدای توانای کریم او را از نیرنگ نجات داد. و من در بستر خوابیدم و مواظب آنها | |ترجمه=با جان خودم محافظت کردم از بهترین کسی که بر زمین گام نهاده و از کسی که خانه کعبه و حجر را طواف کرده است. رسول خدای آفریدگان بود که به او نیرنگ زدند. خدای توانای کریم او را از نیرنگ نجات داد. و من در بستر خوابیدم و مواظب آنها بودم؛ ولی آنها مرا به جا نیاوردند و من خود را برای کشته‌شدن و اسیری آماده کردم.}} | ||
[[پرونده:نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین.jpg|بندانگشتی|نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین درباره لیلة المبیت]] | [[پرونده:نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین.jpg|بندانگشتی|نقاشی نفس رسول اثر حسن روح‌الامین درباره لیلة المبیت]] | ||
===مستند لیلة المبیت=== | ===مستند لیلة المبیت=== | ||
مستندی است که در مدح علی(ع) و فداکاری او در شب واقعه لیلة المبیت تولید شده است. این مستند به نمایش اثری از ابتهال شیخ محمد طوخی در مدح و فداکاری امام علی | مستندی است که در مدح علی(ع) و فداکاری او در شب واقعه لیلة المبیت تولید شده است. این مستند که به نمایش اثری از ابتهال شیخ محمد طوخی در مدح و فداکاری امام علی می‌پردازد، در آبان ۱۳۹۶ به تهیه‌کنندگی سید محمد قاسمیان از شبکه‌های تلویزیونی ایران پخش شد. سید حسن سعادت مصطفوی، در این مستند، واقعه لیلة المبیت و نقش علی در آن را تشریح کرده است.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/1905189 «پخش مستند «لیلة المبیت» نخستین بار از تلویزیون»]، خبرگزاری صداوسیما.</ref> | ||
===نقاشی=== | ===نقاشی=== | ||
[[حسن روح‌الامین]] (تولد | [[حسن روح‌الامین]] (تولد ۱۳۶۴ش، هنرمند ایرانی خوابیدن امام علی در بستر پیامبر را در [[نقاشی نفس رسول|نقاشی نَفْس رسول]] به تصویر کشیده است.<ref>[https://shiaarts.ir/gallery/%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84 «نفس رسول»]، کانون هنر شیعی.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||