توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

توبه همیشه به دنبال [[گناه]] نیست، بلکه گاهی به معنای نگاه و رحمت ویژه خداوند به کسی است؛ ازاین‌رو، [[قرآن|قرآن کریم]] در جایی اعلام می‌کند که [[خدا|خداوند]]، توبه [[پیامبر(ص)]] و [[مهاجرین]] و [[انصار|انصاری]] که از او پیروی کردند را پذیرفت.<ref>توبه/ ۹/۱۱۷</ref>

===توبۀ خدا و توبۀ بنده===

در آیه ۱۱۸ [[سوره توبه]]، «... {{عربی|وَ ظَنُّوا أَنْ لامَلْجَأَ مِنَ اللهِ الاّ اِلَیهِ ثُمَّ تابَ عَلَیهِمْ لِیتُوبُوا اِنَّ اللهَ هُوَ التَّوّابُ الرَّحیم}}»، توبۀ بنده بین دو توبۀ خداوند قرار دارد، به این معنا که ابتدا خدا به سوی بنده باز می‌گردد و توفیق توبه به وی می‌دهد، سپس بنده توبه می‌کند. آنگاه خداوند توبه بنده را می‌پذیرد و او را مورد بخشش قرار می‌دهد.<ref>طوسی‌، التبیان؛ طبرسی‌، ۱۴۱۸ـ۱۴۲۰؛ محمدحسین طباطبائی‌، ذیل آیه‌</ref>

===توبه نصوح===

{{اصلی|توبه نصوح}}

با توجه به ریشه سامی واژه نَصوح و نیز سیاق [[آیه]]، این واژه می‌تواند از ماده «نُصح» و به معنای «پاک و خالص»،<ref>قیاس کنید: عبری و آرامی: گزنیوس، ص۶۶۳</ref> یا به معنای «با دوام، با ثبات»<ref>قیاس کنید: عبری: همانجا</ref><ref>زامیت، ص۴۰۲</ref> باشد. بر این اساس، توبه نصوح توبه‌ای است که همراه با پاکی و خلوص نیت باشد یا توبه‌ای است که با دوام بوده و شکسته نشود که  معنای دوم، مشهورتر است. به همین جهت، توبه نصوح توبه‌ای دانسته شده که توبه‌کننده در آن قصد دوام و پایداری دارد.<ref>مثلاً نگاه کنید‌: طبری،ج۲۸، ص۱۶۸؛ کلینی، ج۲، ص۴۳۲؛ راغب، ذیل نصح؛ طبرسی، ج۱۰، ص۶۲-۶۳؛ قرطبی، ج۸، ص۲۲۷، ج۱۸، ص۱۹۷</ref>  

==توبه در احادیث==

احادیث فراوانی از طریق راویان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] نقل شده که در آنها ماهیت توبه، اهمیت آن، محبوبیت توبه و توبه‌کننده نزد [[خداوند]] و اشتیاق خداوند به توبه بندگان مطرح شده است.<ref>رجوع کنید به کلینی‌، ج۲، ص۴۳۵؛ حرّ عاملی‌، ج۱۶، ص۷۳؛ مجلسی‌، ج۶، ص۱۹، ۲۱، ۲۹، ۴۲</ref> برای نمونه، در یک حدیث آمده است که خداوند سه ویژگی به توبه کنندگان عطا کرده که اگر تنها یکی از آن سه را به همه اهل آسمان و زمین اعطا می‌کرد به واسطه آن نجات می‌یافتند.<ref>رجوع کنید به کلینی‌، ج۲، ص۴۳۲ـ۴۳۳؛ حرّ عاملی‌، همانجا</ref> نکات مهم دیگری که در [[حدیث|احادیث]] مطرح شده عبارت است از: نهی از به تأخیر انداختن توبه، و مذمت تسویف یعنی امروز و فردا کردن در توبه<ref>بحارالانوار‌، ج۶، ص۳۰؛ مفاتیح الجنان، دعای ابوحمزه ثمالی </ref> اشاره به اینکه اصرار بر [[گناه]] در حکم استهزای توبه است،<ref>وسائل الشیعه، حرّ عاملی‌، ج۱۶، ص۷۴</ref> و تأکید بر مداومت بر توبه. روایات متعددی نیز در باب احکام و شرایط توبه از گناهان مختلف وجود دارد.<ref>بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۲۹؛ ج۲، ص۲۹۷؛، ج۶، ص۲۳</ref>

===حق الناس===

هر گناهی جنبه [[حق الله]] دارد، اگر علاوه بر حق‌الله جنبه [[حق الناس]] نیز داشته باشد، در همه آنها باید جنبۀ حق اللهی را با پشیمانی و عزم بر ترک گناه جبران کند و در بخش حق الناسی چند حالت دارد:  

* اگر گناه زبانی باشد (مانند [[قذف|قَذْفْ]]، [[تهمت]] و [[غیبت]]) لازم است از کسی که به او تعرض شده [[حلالیت]] طلبیده شود. برخی معتقدند چنانچه صاحب حق‌، به قذف یا تهمت یا غیبت علم نداشته باشد نیازی به عذرخواهی از او نیست‌، بهتر است از طرف او استغفار کند و به درگاه خداوند تضرع نماید تا توبه‌اش پذیرفته شده و در [[قیامت]] از تبعات گناه در امان بماند.<ref> موسوی بجنوردی‌، القواعد الفقهیه، ج۷، ص۳۲۱ـ۳۲۲</ref>

* در گناهانی که ضرر و زیان بدنی به کسی وارد شده (همچون کتک زدن یا [[قتل]]) احکامی مانند [[قصاص]] و [[دیه]] اجرا خواهد شد، مگر آنکه صاحب حق از حق خود گذشت کند.<ref>رجوع کنید به موسوی بجنوردی‌، القواعد الفقهیه، ج۷، ص۳۲۰</ref>

===توبه از اعتقادات باطل===

در باره توبه از اعتقادات باطل‌، اگر دیگران علم به اعتقاد باطل وی پیدا نکرده باشند، توبه بین او و [[خدا]] کفایت می‌کند. اگر دیگران از اعتقاد باطل وی آگاهی یافته باشند و او دیگران را هم به پذیرفتن عقیده باطل خود دعوت نموده باشد، باید کسانی را که علم به عقیده باطل وی داشته‌اند، از فساد عقیده خود و دست کشیدن از آن باخبر کند. اگر کسانی به واسطه دعوت وی به عقاید باطل گرویده باشند، باید علاوه بر آگاه نمودن آنان از بطلان عقیده‌اش‌، آنان را نیز به رها کردن آن عقیده فراخواند.<ref>رجوع کنید به امام خمینی‌، تحریرالوسیله، ج۱، ص۱۳۱</ref>  

===توبه از ارتداد===

برخی میان توبه و انابه فرق گذاشته و حقیقت «توبه» را رجوع از احکام و تبعات طبیعت به سوی احکام روحانیت و فطرت و حقیقت «انابه» را رجوع از [[فطرت]] و روحانیت به سوی [[خدا]]، و سفر کردن و مهاجرت نمودن از بیت نفس به سوی سر منزل مقصود دانسته‌اند و براین اساس منزل توبه را مقدم بر منزل انابه قرا داده‌اند.<ref>http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_65836/کتاب/شرح_چهل_حدیث_اربعین_حدیث_/فصل_در_بیان_درجات_صبر_اهل_معرفت

</ref>

==جستارهای وابسته==