تروریسم: تفاوت میان نسخه‌ها

تروریسم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۳ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۷

۴۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۳ اوت ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Salar

confirmed، protected، templateeditor

۱٬۸۸۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''تروریسم''' از مفاهیم مدرن است که در مورد تعریف آن اتفاق نظر وجود ندارد. اقدامی که با هدف ایجاد رعب و وحشت در جامعه، برهم‌زدن نظم و امنیت عمومی، کشتار غیر نظامیان، با استفاده اسلحه و یا تهدید به استفاده از آن در راستای دستیابی به‌مقاصد سیاسی، صورت گیرد، عمل تروریستی خوانده می‌شود. با اینکه اصطلاح تروریسم در متون [[فقه|فقهی]] و ادبیات دینی در [[صدر اسلام]] کاربرد نداشته است، اما مفاهیمی از قبیل [[محاربه]]، [[بغی]]، [[اغتیال]] و [[ارهاب]] که به‌لحاظ محتوایی نزدیک و بعضا معادل تروریسم فهم شده‌اند، مورد استفاده قرار گرفته و نوعا ممنوع و [[حرام]] دانسته شده‌اند. از این رو کارشناسان [[فقه سیاسی]] معقتدند که تروریسم در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] جایگاهی ندارد و به‌عنوان عمل حرام و ممنوع شناخته می‌شود. [[شیعه|شیعیان]] یکی از قربانیان حملات تروریستی است. بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[مسلمان|مسلمانان]] شیعه تشکیل داده‌اند.
+'''تروریسم''' از مفاهیم مدرن است که در مورد تعریف آن اتفاق نظر وجود ندارد. اقدامی که با هدف ایجاد رعب و وحشت در جامعه، برهم‌زدن نظم و امنیت عمومی، کشتار غیر نظامیان با استفاده اسلحه و یا تهدید به استفاده از آن در راستای دستیابی به‌مقاصد سیاسی صورت گیرد عمل تروریستی خوانده می‌شود.
-تروریسم بعد از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م/[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] در [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، یکی از تهدیدهای اصلی علیه صلح و امنیت بین المللی ارزیابابی شده است. برای مقابله با تروریسم کمیته‌های در سطح بین المللی ایجاد شده است که یکی از آن‌ها «کمیته مبارزه با تروریسم» [[شورای امنیت سازمان ملل]] است که در ۲۰۰۱م تأسیس گردید. دامنه حملات تروریستی نقاط مختلف جهان را در بر گرفته و احتمال دستیابی تروریست‌ها به‌تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی، موجب نگرانی کارشناسان و صاحب‌نظران گردیده است.[[افغانستان]]، [[عراق]]، [[سومالی]]، [[بورکینافاسو]]، [[سوریه]]، [[نیجریه]]، [[مالی]]، [[نیجر]] و [[پاکستان]] به ترتیب ده کشوری هستند که در معرض بیشترین حملات تروریستی طی سال‌های ۲۰۱۱ - ۲۰۲۱م/۱۳۹۰-۱۴۰۰ش، قرار داشته‌اند.
+با اینکه اصطلاح تروریسم در متون [[فقه|فقهی]] و ادبیات دینی در [[صدر اسلام]] کاربرد نداشته است، اما مفاهیمی از قبیل [[محاربه]]، [[بغی]]، [[اغتیال]] و [[ارهاب]] که به‌لحاظ محتوایی نزدیک و بعضا معادل تروریسم فهم شده‌اند، مورد استفاده قرار گرفته و نوعا ممنوع و [[حرام]] دانسته شده‌اند. از این رو کارشناسان [[فقه سیاسی]] معقتدند که تروریسم در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] جایگاهی ندارد و به‌عنوان عمل حرام و ممنوع شناخته می‌شود. [[شیعه|شیعیان]] یکی از قربانیان حملات تروریستی هستند. بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[مسلمان|مسلمانان]] شیعه تشکیل داده‌اند.
-[[داعش]] و شاخه‌های منطقه‌ای آن مرگ‌بارترین گروه تروریستی در طی سال‌های ۲۰۱۴ - ۲۰۲۲م/۱۳۹۳-۱۴۰۱ش، شناخته شده است. الشباب، [[ارتش آزادی‌بخش بلوچستان]] (‌BLA)، جماعت نصرت الاسلام و المسلمین (JNIM)، [[طالبان]]، [[بوکوحرام]]، [[تحریک طالبان پاکستان]] (TTP)، حزب کارگران کردستان (PKK) در جایگاه‌های بعدی خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی از سوی موسسه اقتصاد و صلح معرفی شده‌اند. اشکال مختلف تروریسم از همدیگر تفکیک شده است که تروریسم داخلی، دولتی، بین المللی و نوین از شناخته‌شده‌ترین انواع به‌ شمار می‌رود و تروریسم مذهبی ذیل نوین و بین المللی تعریف می‌شود.
+تروریسم بعد از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م/[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] در [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، یکی از تهدیدهای اصلی علیه صلح و امنیت بین‌المللی ارزیابابی شده است. برای مقابله با تروریسم کمیته‌های در سطح بین‌المللی ایجاد شده است که یکی از آن‌ها «کمیته مبارزه با تروریسم» [[شورای امنیت سازمان ملل]] است که در ۲۰۰۱م تأسیس گردید. دامنه حملات تروریستی نقاط مختلف جهان را در بر گرفته و احتمال دستیابی تروریست‌ها به‌تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی، موجب نگرانی کارشناسان و صاحب‌نظران گردیده است. [[افغانستان]]، [[عراق]]، [[سومالی]]، [[بورکینافاسو]]، [[سوریه]]، [[نیجریه]]، [[مالی]]، [[نیجر]] و [[پاکستان]] به ترتیب ده کشوری هستند که در معرض بیشترین حملات تروریستی طی سال‌های ۲۰۱۱ - ۲۰۲۱م/۱۳۹۰-۱۴۰۰ش، قرار داشته‌اند.
+[[داعش]] و شاخه‌های منطقه‌ای آن مرگ‌بارترین گروه تروریستی در طی سال‌های ۲۰۱۴ - ۲۰۲۲م/۱۳۹۳-۱۴۰۱ش، شناخته شده است. الشباب، [[ارتش آزادی‌بخش بلوچستان]] (‌BLA)، جماعت نصرت الاسلام و المسلمین (JNIM)، [[طالبان]]، [[بوکوحرام]]، [[تحریک طالبان پاکستان]] (TTP)، حزب کارگران کردستان (PKK) در جایگاه‌های بعدی خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی از سوی موسسه اقتصاد و صلح معرفی شده‌اند. اشکال مختلف تروریسم از همدیگر تفکیک شده است که تروریسم داخلی، دولتی، بین‌المللی و نوین از شناخته‌شده‌ترین انواع به‌ شمار می‌رود و تروریسم مذهبی ذیل نوین و بین‌المللی تعریف می‌شود.
 == مفهوم‌شناسی و پیشینه ==
 {{ببینید|ترور}}
-تروریسم یکی از مفاهیم پیچیده در ادبیات سیاسی و حقوق بین الملل است که تعریف جامع و مورد اتفاق از آن ارائه نشده است.<ref>کارگری، «مفهوم تروریسم»، ۱۳۹۶ش، ص۳۲۰.</ref> با وجود تلاش‌‌های سازمان ملل، دولت‌ها در مورد تعریف واحد از تروریسم توافق ندارند.
+تروریسم یکی از مفاهیم پیچیده در ادبیات سیاسی و حقوق بین‌الملل است که تعریف جامع و مورد اتفاق از آن ارائه نشده است.<ref>کارگری، «مفهوم تروریسم»، ۱۳۹۶ش، ص۳۲۰.</ref> با وجود تلاش‌‌های سازمان ملل، دولت‌ها در مورد تعریف واحد از تروریسم توافق ندارند.
 <ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> جفری سیمون یک پژوهشگر حوزه تروریسم ۲۱۲ تعریف مختلف از تروریسم را شناسایی کرده است که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۷.</ref>.
-کنوانسیون بین المللی مبارزه با تأمین مالی تروریسم در دسامبر ۱۹۹۹م تروریسم را این گونه تعریف کرده است: «هر ...اقدامی که با هدف کشتن و یا وارد کردن آسیب بدنی جدی به فردی غیر نظامی یا هر کس دیگری که مشارکت فعال در خصومت‌ها با شرایط درگیری مسلحانه نداشته باشد و زمانی که چنین عملی با توجه با ماهیت و یا زمینه‌اش ارعاب یک جمعیت و یا وادار کردن یک دولت و یا یک سازمان بین المللی به انجام و یا خودداری از انجام عملی محسوب شود.»<ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۴م در تعریف دیگری از تروریسم چنین آورده است: «تروریسم عبارت است از تهدید و یا استفاده از خشونت اغلب بر ضد شهروندان برای برای دستیابی به اهداف سیاسی برای ترساندن مخالفان یا ایجاد نارضایتی عمومی.»<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۸.</ref>
+کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با تأمین مالی تروریسم در دسامبر ۱۹۹۹م تروریسم را این گونه تعریف کرده است: «هر ...اقدامی که با هدف کشتن و یا وارد کردن آسیب بدنی جدی به فردی غیر نظامی یا هر کس دیگری که مشارکت فعال در خصومت‌ها با شرایط درگیری مسلحانه نداشته باشد و زمانی که چنین عملی با توجه با ماهیت و یا زمینه‌اش ارعاب یک جمعیت و یا وادار کردن یک دولت و یا یک سازمان بین‌المللی به انجام و یا خودداری از انجام عملی محسوب شود.»<ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۴م در تعریف دیگری از تروریسم چنین آورده است: «تروریسم عبارت است از تهدید و یا استفاده از خشونت اغلب بر ضد شهروندان برای برای دستیابی به اهداف سیاسی برای ترساندن مخالفان یا ایجاد نارضایتی عمومی.»<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۸.</ref>
 عدم توافق در مورد تعریف از تروریسم به تضاد منافع قدرت‌ها و دولت‌ها ارجاع داده شده است.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> به‌عنوان مثال اقدامات پارتیزانی تعدادی از نهضت‌ها و جنبش‌های اسلامی مثل حماس و یا جهاد اسلامی [[فلسطین]] از سوی قدرت‌های غربی اقدامات تروریستی خوانده می‌شود ولی از جانب [[جهان اسلام|کشورهای اسلامی]] مبارزه مشروع آزادی‌بخش تلقی می‌گردد.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> همچنین در حالی‌که اقدامات دولت اسرائیل برای هدف قرار دادن و نابودی رهبران جریان‌های اسلامی از سوی کشورهای اسلامی به‌عنوان تروریسم دولتی شناخته می‌شود، حامیان اسرائیل آن را دفاع مشروع می‌دانند.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref>
@@ خط ۲۴: / خط ۲۷: @@
 با اینکه اصطلاح تروریسم برای نخستین بار در سال ۱۷۹۸م وارد فرهنگ لغات انگلیسی زبان گردید، اما پیشینه اقدامات تروریستی به درازای تاریخ بشر دانسته شده است.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> قدیمی‌ترین اقدامات با ماهیتی تروریستی به متعصبان یهودی نسبت داده شده است که در تبانی با مقامات رومی خشونت‌های مداوم را علیه هم‌وطنان عبری خود انجام می‌داند.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> در دوران مدرن اقدامات خشونت‌بار روبسپیر از انقلابیون [[فرانسه]] در بازه زمانی مارس ۱۷۹۳ تا ژوئیه ۱۷۹۴م که منجر به قتل بیش از بیست هزار نفر گردید، به‌عنوان نخستین اقدام تروریستی شناخته شده است<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۷.</ref> و در تاریخ انقلاب فرانسه از آن مقطع زمانی با عنوان دوره [[ترور]] و وحشت یاد می‌شود. <ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref>
-==تروریسم و صلح و امنیت بین المللی==
+==تروریسم و صلح و امنیت بین‌المللی==
-پیش از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] اقدامات تروریستی به‌عنوان تهدیدی آشکار علیه صلح و امنیت بین المللی تلقی نشده بود. [[شورای امنیت سازمان ملل]]، بلافاصله پس از حملات [[یازده سپتامبر]] در قطع‌نامه‌های ۱۳۶۸ (۲۰۰۱م) و ۱۳۷۳ (۲۰۰۱م) که در روزهای ۱۲ و ۲۸ سپتامبر، تصویب کرد، رویکرد جدیدی را در قبال تروریسم اتخاذ کرد. بر بنیاد این متون حملات یازده سپتامبر بر [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و هر عمل تروریستی دیگر به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی معرفی گردید.<ref>Giles Carnero, TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND
+پیش از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] اقدامات تروریستی به‌عنوان تهدیدی آشکار علیه صلح و امنیت بین‌المللی تلقی نشده بود. [[شورای امنیت سازمان ملل]]، بلافاصله پس از حملات [[یازده سپتامبر]] در قطع‌نامه‌های ۱۳۶۸ (۲۰۰۱م) و ۱۳۷۳ (۲۰۰۱م) که در روزهای ۱۲ و ۲۸ سپتامبر، تصویب کرد، رویکرد جدیدی را در قبال تروریسم اتخاذ کرد. بر بنیاد این متون حملات یازده سپتامبر بر [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و هر عمل تروریستی دیگر به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی معرفی گردید.<ref>Giles Carnero, TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND
 SECURITY, uhu.es website.</ref> در قطع‌نامه ۱۳۷۳ از تمامی دولت‌ها خواسته شد که با پناه‌گاه و منابع مالی گروه‌های تروریستی مبارزه کنند. به‌منظور نظارت و تهسیل تطبیق محتوای قطع‌نامه، «کمیته مبارزه با تروریسم» (CTC) شورای امنیت در همان سال ۲۰۰۱م۱۳۸۰ش ایجاد گردید و در سال ۲۰۰۴م۱۳۸۳ش نیز در راستای حمایت از برنامه‌های کمیته مبارزه با تروریسم «اداره اجرایی مبارزه با تروریسم» (CTED) تأسیس شد.<ref>Global Terrorism
 , 2009, P8</ref> همچنین گروه جی ۸ «گروه اقدام مبارزه با تروریسم» را ایجاد کردند.<ref>Global Terrorism , 2009, P8</ref> امکان دست‌یابی گروه‌های تروریستی به تسلیحات کشتار جمعی و افزیش دامنه حملات تروریستی، باعث شده است که این پدیده به‌عنوان تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت جهانی ارزیابی شود.
@@ خط ۵۰: / خط ۵۳: @@
 ==گونه‌شناسی==
-از ۱۹۳۷م که اولین کنسوانسیون بین المللی به‌نام «کنوانسیون ممانعت و مجازات تروریسم»، در خصوص تروریسم تصویب گردید، تا اکنون هم مفهوم و هم مکانیسم‌های مقابله با تروریسم دچار تحولات گسترده و بنیادی گردیده .<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.</ref> و دسته‌بندی‌های مختلفی از تروریسم ارائه گردیده است که اینجا به گونه‌های مشهور تروریسم اشاره می‌شود.
+از ۱۹۳۷م که اولین کنسوانسیون بین‌المللی به‌نام «کنوانسیون ممانعت و مجازات تروریسم»، در خصوص تروریسم تصویب گردید، تا اکنون هم مفهوم و هم مکانیسم‌های مقابله با تروریسم دچار تحولات گسترده و بنیادی گردیده .<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۳.</ref> و دسته‌بندی‌های مختلفی از تروریسم ارائه گردیده است که اینجا به گونه‌های مشهور تروریسم اشاره می‌شود.
 ===تروریسم داخلی===
 تروریسم داخلی به اقدامات خشونت‌آمیز علیه شهروندان مدنی و یا زیر ساخت‌های یک کشور اشاره دارد. در این نوع از تروریسم الزاما شهروندان کشور خاصی هدف قرار نمی‌گیرند بلکه خشونت‌ها و اقدامات تروریستی به هدف ارعاب، اجبار و یا به چالش کشیدن سیاست‌های یک کشور صورت می‌گیرد.<ref>Rand Corporation, Domestic Terrorism, Rand website.</ref>
 ===تروریسم دولتی===
 تروریسم دولتی به گونه‌ای از تروریسم اطلاق شده است که یک دولت یا مجموعه‌ای از دولت‌ها به صورت مستقیم برای سرکوب و ترساندن مخالفان خود آنها را ترور کنند. همچنین دخالت یک کشور یا مجموعه‌ای از کشورها در امور داخلی دیگران به منظور تضعیف، زوال و براندازی مصداق تروریسم دولتی خوانده شده است. حمایت مادی و معنوی از گروه‌های مخالف یک نظام سیاسی که اقدام به‌بمب‌گذاری، آدم ربایی، هواپیما ربایی و [[ترور]] مقامات عالی رتبه یک کشور می‌کنند، نیز نوعی تروریسم دولتی دانسته شده است.<ref>حاتمی، «تروريسم از ديدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۰.</ref>
-===تروریسم بین المللی===
+===تروریسم بین‌المللی===
-تروریسم بین المللی از دهه ۱۹۷۰م به بعد مورد استفاده قرار گرفته است و اشاره به نوعی از تروریسم دارد که اقدامات خشونت‌آمیز توسط گروه‌های سیاسی در خارج از مرزهای کشور متبوع‌شان صورت گیرد.<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹.</ref> قاضي شريف بسيوني حقوق‌دان [[مصر|مصری]] تروریسم بین المللی را این گونه تعریف کرده است: «رفتار اجبار آفرین فردی یا دسته‌جمعی همراه با اعمال استراتژی خشونت و ترور که یک عنصر بین المللی را در بر گیرد و یا علیه یک هدف تحت حمایت بین المللی باشد و منظور از ارتکاب آن نیز ایجاد نتیجه قدرت‌طلبانه باشد.» <ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹</ref> دیوید راپوپورت محقق انگلیسی مسایل تروریسم، چهار موج یا مرحله را برای تروریسم بین المللی در دنیای پساوستفالیا از همدیگر تفکیک کرده است.
+تروریسم بین‌المللی از دهه ۱۹۷۰م به بعد مورد استفاده قرار گرفته است و اشاره به نوعی از تروریسم دارد که اقدامات خشونت‌آمیز توسط گروه‌های سیاسی در خارج از مرزهای کشور متبوع‌شان صورت گیرد.<ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹.</ref> قاضي شريف بسيوني حقوق‌دان [[مصر|مصری]] تروریسم بین‌المللی را این گونه تعریف کرده است: «رفتار اجبار آفرین فردی یا دسته‌جمعی همراه با اعمال استراتژی خشونت و ترور که یک عنصر بین‌المللی را در بر گیرد و یا علیه یک هدف تحت حمایت بین‌المللی باشد و منظور از ارتکاب آن نیز ایجاد نتیجه قدرت‌طلبانه باشد.» <ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹</ref> دیوید راپوپورت محقق انگلیسی مسایل تروریسم، چهار موج یا مرحله را برای تروریسم بین‌المللی در دنیای پساوستفالیا از همدیگر تفکیک کرده است.
 *موج نخست؛ آنارشیستی
-اولین موج بین المللی تروریسم در دهه ۱۸۸۰م شروع و به مدت چهار دهه تا ۱۹۲۰م ادامه داشت. کنش غالب در موج اول قتل و یا [[ترور]] شخصی گزارش شده است.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref>
+اولین موج بین‌المللی تروریسم در دهه ۱۸۸۰م شروع و به مدت چهار دهه تا ۱۹۲۰م ادامه داشت. کنش غالب در موج اول قتل و یا [[ترور]] شخصی گزارش شده است.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref>
 *موج دوم؛ ضد استعماری و یا قومی
 از دهه ۱۹۲۰م شروع و در دهه ۱۹۶۰م میلادی رو به افول گذارد. گفته شده که در موج دوم اهداف نظامی مشخص مورد حمله قرار می‌گرفتند.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref>
@@ خط ۶۴: / خط ۶۷: @@
 از اواخر دهه ۱۹۶۰م ظهور کرد و تا دهه ۱۹۹۰م ادامه داشت. مشخصه بارز موج سوم هواپیما ربایی یا آدم ربایی و گروگانگیری دانسته شده است. ناظران معتقدند جهانی شدن تروریسم از دیگر ویژگی‌های این موج است.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto. </ref>
 *موج چهارم؛ مذهبی
-از اواخره دهه ۱۹۹۷م شروع گردید و بر اساس پیش‌بینی محقق نامبرده ممکن است تا ۲۰۲۵م ادامه یابد. خصوصیت برجسته موج چهارم را عملیات [[انتحاری]] تشکیل می‌دهد. <ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۱.</ref> بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[شیعه|مسلمانان شیعه]] تشکیل داده‌اند.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, p3, University of Toronto.</ref> بر اساس آمار دیگر نزدیک به نیمی از تروریست‌های فعال بین المللی در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۳م مذهبی بوده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۴.</ref> از این جهت برخی کارشناسان، [[تروریسم مذهبی]] را به‌عنوان گونه مستقل معرفی کرده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۳</ref>
+از اواخره دهه ۱۹۹۷م شروع گردید و بر اساس پیش‌بینی محقق نامبرده ممکن است تا ۲۰۲۵م ادامه یابد. خصوصیت برجسته موج چهارم را عملیات [[انتحاری]] تشکیل می‌دهد. <ref>پور سعید، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۱.</ref> بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[شیعه|مسلمانان شیعه]] تشکیل داده‌اند.<ref>Coker‌, Globalisation and Terrorism, p3, University of Toronto.</ref> بر اساس آمار دیگر نزدیک به نیمی از تروریست‌های فعال بین‌المللی در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۳م مذهبی بوده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۴.</ref> از این جهت برخی کارشناسان، [[تروریسم مذهبی]] را به‌عنوان گونه مستقل معرفی کرده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۳</ref>
 ===تروریسم نوین===
@@ خط ۷۴: / خط ۷۷: @@
 ==منابع==
 *پور سعید، فرزاد، «تحول تروريسم در روابط بين الملل»، مندرج در فصلنامه مطالعات راهبردي، سال دوازدهم، شماره چهارم، ۱۳۸۸ش.
-*حاتمی، محمدرضا، [https://pir.shahreza.iau.ir/article_558438_caf4a1e7de04f7e5e6b93948d62de862.pdf «تروريسم از ديدگاه اسلام»]، مندرج در فصلنامه تحقیقت سیاسی و بین المللی، شماره ششم، بهار ۱۳۹۰ش.
+*حاتمی، محمدرضا، [https://pir.shahreza.iau.ir/article_558438_caf4a1e7de04f7e5e6b93948d62de862.pdf «تروريسم از ديدگاه اسلام»]، مندرج در فصلنامه تحقیقت سیاسی و بین‌المللی، شماره ششم، بهار ۱۳۹۰ش.
 *حاتمی، امید، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7408/92221/کنکاشی-در-مبانی-و-تعاریف-ترور-و-تروریسم «کنکاشی در مبانی و تعاریف ترور و تروریسم»]، مندرج در مجله پگاه حوزه، شماره ۲۳، مهر ماه ۱۳۸۰ش.
-*خبیری، کابک و مارال دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، مندرج در فصلنامه علمی- پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین الملل، ۱۳۹۰ش.
+*خبیری، کابک و مارال دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، مندرج در فصلنامه علمی- پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، ۱۳۹۰ش.
 *عالی‌پور، حسن، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، مندرج در فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، زمستان ۱۳۸۹ش، شماره مسلسل ۵۰.
-*کارگری، نوروز، «مفهوم تروریسم»، مندرج در فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل، سال دهم، شماره سی و هفتم، ۱۳۹۶ش.
+*کارگری، نوروز، «مفهوم تروریسم»، مندرج در فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، سال دهم، شماره سی و هفتم، ۱۳۹۶ش.
 *مطلبی، مسعود، حسین آرایش و سید رضا رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسالمی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، مندرج در فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۵ش.
 {{چپ‌چین}}