مستبصر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مُستَبصِر''' به معنی «کسی که بینا شده»، مسلمان غیرشیعی که به [[شیعه|مذهب شیعه اثناعشری]] گرویده است. عباداتی که مستبصر بر طبق مذهب قبلی خود انجام داده است لازم نیست پس از شیعه‌شدن تکرار کند البته [[زکات|زکات مال]] را باید اعاده شود. [[علی بن مهزیار اهوازی]]، [[محمد بن مسعود عیاشی]] (نویسنده [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشی]])، [[اولجایتو|محمد خدابنده]] از حاکم ایلخانی، [[سید محمد تیجانی|سید محمد تیجانی سماوی]] و [[ابراهیم زکزاکی|ابراهیم زَکزاکی]] رهبر شیعیان نیجریه، مستبصر هستند.

[[ویژه:Categories|رده]]</ref> [[حج]]،<ref>برای نمونه نگاه کنید به اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.</ref> [[ارث|میراث]] و [[قصاص]] از احکام مستبصر بحث شده است. بحث از احکام مستبصر در فتاوای [[ابن ابی عقیل عمانی|ابن‌ابی عقیل عمانی]] (درگذشت: ۳۲۹ق) که عصر [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] را درک کرده است<ref>مرکز المعجم الفقهی، حیاة ابن أبی عقیل و فقهه‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۹۸.</ref> و [[ابن‌جنید اسکافی|ابن‌جنید]] از فقهای [[قرن چهارم]] هجری قمری<ref>اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.</ref> ذکر شده است. همچنین در کتاب‌‌های [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه‌، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۲۹.</ref> و [[الکافی (کتاب)|الکافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۱۳۹.</ref> احادیثی مرتبط با مستبصر نقل شده است.   

[[شیخ طوسی]] در کتاب‌های [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]،<ref>شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۵۴.</ref> [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]]<ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۴۵.</ref> و [[المبسوط فی فقه الامامیه (کتاب)|المبسوط]]<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۴۷.</ref> به مسائل مستبصر نظیر زکات و حج پرداخته است. همچنین در منابع فقهی، از عدم قضای عباداتی که مستبصر انجام داده بحث شده است.<ref>ابن‌حمزه، الوسيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱۳، ص۹۷؛ شهید اول، الدروس الشرعية، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۴۳.</ref>

به عقیده [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] احکام استبصار شامل تمام فرقه‌های مسلمان حتی فرقه‌هایی که محکوم به [[کفر]] هستند نظیر [[ناصبی|ناصبی‌ها]] و [[غالیان]] می‌شود.<ref>نجفی، جواهر لکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۷.</ref> البته [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|عروه الوثقی]] احکام استبصار را شامل [[غالیان|غُلات]] نمی‌داند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۵۰.</ref>

 

==آثار استبصار در عبادات و غیر عبادات==

برای افعال عبادی و غیر عبادی مستبصر بعداز استبصار آثاری بیان شده است.

[[نماز]] و [[روزه|روزه‌های]] انجام شده:

به عقیده [[ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس]] در [[السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (کتاب)|السرائر]]<ref>ابن ادریس، السرائر الحاوی لتحرير الفتاوى، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰</ref> صاحب جواهر<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۶-۹.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> [[حسین وحید خراسانی|وحید خراسانی]]<ref>وحید خراسانی، منهاج الصلحین، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۲.</ref> بر مستبصر لازم نیست عباداتی را که قبلا انجام داده اعاده کند، مگر زکات. به شرطی که عبادات انجام داده شده طبق مذهب قبلی مستبصر صحیح بوده باشد.  

نماز و روزه‌های فوت شده:

به عقیده ابن‌حمزه در الوسيلة<ref>ابن‌حمزه، الوسيلة إلى نيل الفضيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶.</ref> و ابن‌ادریس در سرائر <ref>ابن‌ادریس، السرائر الحاوی لتحرير الفتاوى، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰.</ref> [[شیخ عباس قمی|قمی]] در الغاية القصوى،<ref>قمی، الغاية القصوى، المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۳۷۷.</ref> امام خمینی در [[تحریر الوسیله (کتاب)|تحریر الوسیله]]<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> بر مستبصر [[واجب]] است نماز و روزه‌هایی که قبل از استبصار فوت شده یا بر خلاف مذهب خود انجام داده اعاده نماید. [[شیخ حسین آل‌عصفور]] (درگذشت: ۱۲۱۶ق) [[مجتهد|فقیه]] و [[محدث]]، در کتاب سداد العباد قائل به عدم وجوب قضا شده است.<ref>آل‌عصفور، سداد العباد و رشاد العباد، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۰.</ref>

[[حج]]: بر مستبصر لازم نیست حجی را که طبق مذهب خودش انجام داده است اعاده کند<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۴۰۴.</ref> اما برخی از فقها نظیر صاحب جواهر،<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۵.</ref> [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ‌طوسی، المبسوط فی فقه الإمامية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۰۳.</ref> [[علامه حلی]]،<ref>علامه حلی، تذکره الفقهاء، منشورات المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۴۰۰.</ref> معتقدند که نباید به رکنی از [[ارکان حج]] بر طبق مذهب [[شیعه]]<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۴۹۷ق، ج۲، ص۷۶۵؛ علامه حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> اخلال شده باشد.

===احکام غیر عبادات===

* [[علی بن مهزیار اهوازی]]: [[مجتهد|فقیه]]، [[محدث]] و از یاران نزدیک [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] و [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] که در ابتدا مسيحی بوده و سپس به مذهب تشيع در آمده است.<ref>کشی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۸۲۵.</ref>

* [[محمد بن مسعود عیاشی]]: از فقیهان و [[تفسیر قرآن|مفسران]] [[شیعه|شیعی]] در قرن چهارم هجری و صاحب [[تفسیر عیاشی (کتاب)|کتاب تفسیر عیاشی]] وی در آغاز سنی بوده است.<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۲۷ق، ص۳۵۰.</ref>

* [[جلال الدين محمد بن سعد دوانی]]: معروف به محقق دوانی [[فلسفه اسلامی|فیلسوف]] و [[متکلم]] در قرن نهم هجری است که در ابتدا از پيروان اهل سنت بوده که شيعه شد و در کتاب نور الهدايه به تشيع خود تصريح نموده است.<ref>قمی، الكنى والألقاب، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۳۰.</ref>

* [[اولجایتو|غیاث الدین محمد خدابنده]] مشهور به اولْجایتو (درگذشت: [[سال ۷۱۶ هجری قمری|۷۱۶ق]]): از فرمانروایان سلسله [[ایلخانان]] [[ایران]]<ref>کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۲۸-۲۹.</ref> نخستین کسی بود که در دوران حکومتش به مذهب [[شیعه]] در [[ایران]] رسمیت داد<ref>کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹ -۱۰۱.</ref> او ابتدا مسیحی بود<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۵.</ref> و سپس به دین بودا درآمد<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ص۱۹۵.</ref> اما کمی بعد مذهب [[حنفی]]<ref>کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۶.</ref> و بعدا مذهب شافعی<ref>کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۶ - ۹۹.</ref> اختیار کرد. سرانجام اولجایتو تحت تاثیر دانشمندان شیعه قرار گرفت و مذهب شیعه اختیار کرد<ref>کاشانی، تاریخ اولجایتو، ۱۳۴۸ش، ص۹۹ -۱۰۱.</ref> و به گفته [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] (زاده [[سال ۱۳۰۶ هجری شمسی|۱۳۰۶ش]])، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]] تا آخر عمر به مذهب امامیه باقی ماند.<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۳۰۳.</ref>

* [[محمد مرعی الأمين الأنطاكی]] (درگذشت:۱۳۸۳ق): عالم سنی مذهب [[مصر|مصری]] دانش آموخته [[الازهر|الأزهر]] و دارای مقام قاضی القضاة که مذهب شیعه را انتخاب نمود.<ref>[https://rahyafteha.ir/7807/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%88%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B7%D8%A7%DA%A9%DB%8C/ «علامه شیخ محمد و احمد امین انطاکی»]، سایت ره‌ یافته‌ها.</ref> او نویسنده کتاب الشیعة و حججهم فی التشیع است.<ref>[https://rahyafteha.ir/7807/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%88%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B7%D8%A7%DA%A9%DB%8C/ «علامه شیخ محمد و احمد امین انطاکی»]، سایت ره‌ یافته‌ها.</ref>

* [[سید محمد تیجانی|سید محمد تیجانی سماوی]] (زاده ۱۹۳۶م): عالم مشهور [[تونس|تونسی]] و نویسنده کتاب [[آنگاه هدایت شدم (کتاب)|ثُمَّ اهْتَدَیتُ]] (آنگاه هدایت شدم)، ابتدا [[مالکی|مالکی مذهب]] بود<ref>تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۲۸-۲۹.</ref> سپس مذهب شیعه را برگزید.<ref>[https://article.tebyan.net/141814 «مجموعه کتاب‌های دکتر محمد تیجانی»]، وبگاه تبیان.</ref>

* [[ابراهیم زکزاکی|ابراهیم زَکزاکی]] (زاده ۱۳۳۲ش): رهبر [[جنبش اسلامی نیجریه]]. زکزاکی ابتدا مالکی مذهب بود و پس از دیدار با [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] [[شیعه]] شد.<ref>[http://www.shamstoos.ir/fa/news/46853/ «گفت‌وگوی منتشر نشده با شیخ ابراهیم زکزاکی...»]، سایت شمس توس.</ref>

* [[حسن شحاته]] (درگذشت: ۱۳۹۲ش): از عالمان [[حنفیه|حنفی‌مذهب]] [[مصر]] بود که شیعه‌ شدن خود را در سال [[۱۹۹۶م]] ([[سال ۱۳۷۵ هجری شمسی|۱۳۷۵ش]]) اعلام کرد و گفته شده است که از آن پس در زمره مهمترین رهبر شیعیان مصر قرار گرفت.<ref>[https://ahlolbait.com/article/7307 «شیخ حسن شحاته»]، سایت مؤسسه تحقیقات و معارف اهل‌بیت،</ref>