confirmed، templateeditor
۱۱٬۵۵۷
ویرایش
مصطفی چمران: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی) |
|||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
|محل زندگی = | |محل زندگی = | ||
|وفات = | |وفات = | ||
|شهادت = [[۳۱ خرداد]] | |شهادت = [[۳۱ خرداد]] [[۱۳۶۰ش]]، جبهه سوسنگرد ـ دهلاویه | ||
|محل دفن = [[بهشت زهرا]] | |محل دفن = [[بهشت زهرا]] | ||
|تحصیلات = الکترومکانیک • مهندسی برق • الکترونیک • فیزیک پلاسما | |تحصیلات = الکترومکانیک • مهندسی برق • الکترونیک • فیزیک پلاسما | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
|مرتبط = | |مرتبط = | ||
}} | }} | ||
'''مصطفی چمران''' ([[۱۳۱۱ش]]-[[۱۳۶۰ش]]) وزیر دفاع [[دولت موقت]] [[جمهوری اسلامی ایران]] و بنیانگذار ستاد جنگهای نامنظم در [[جنگ ایران و عراق]]. وی پیش از [[انقلاب اسلامی]] با دعوت [[امام موسی صدر]] به [[لبنان]] رفت و هشت سال آنجا ماند. بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] وزیر دفاع دولت موقت جمهوری اسلامی، نماینده مجلس و فرمانده ستاد جنگهای نامنظم در جنگ [[عراق]] با [[ایران]] بود. مصطفی چمران در [[دهلاویه]] در [[۳۱ خرداد]] ۱۳۶۰ش به [[شهادت]] رسید. [[لبنان(کتاب)| لبنان]]، [[کردستان(کتاب) | کردستان]]؛ حاوی خاطرات او از لبنان و کردستان، [[علی زیباترین سرودۀ هستی(کتاب)|علی زیباترین سرودۀ هستی ]] و ترجمه فارسی [[دعای کمیل]] از جمله آثار اوست. | '''مصطفی چمران''' ([[۱۳۱۱ش]]-[[۱۳۶۰ش]]) وزیر دفاع [[دولت موقت]] [[جمهوری اسلامی ایران]] و بنیانگذار ستاد جنگهای نامنظم در [[جنگ ایران و عراق]]. وی پیش از [[انقلاب اسلامی]] با دعوت [[امام موسی صدر]] به [[لبنان]] رفت و هشت سال آنجا ماند. بعد از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] وزیر دفاع دولت موقت جمهوری اسلامی، نماینده مجلس و فرمانده ستاد جنگهای نامنظم در جنگ [[عراق]] با [[ایران]] بود. مصطفی چمران در [[دهلاویه]] در [[۳۱ خرداد]] [[۱۳۶۰ش]] به [[شهادت]] رسید. [[لبنان(کتاب)| لبنان]]، [[کردستان(کتاب) | کردستان]]؛ حاوی خاطرات او از لبنان و کردستان، [[علی زیباترین سرودۀ هستی(کتاب)|علی زیباترین سرودۀ هستی ]] و ترجمه فارسی [[دعای کمیل]] از جمله آثار اوست. | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
===ولادت=== | ===ولادت=== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==شهادت== | ==شهادت== | ||
چمران در اردیبهشت | چمران در [[اردیبهشت]] [[۱۳۶۰ش]] در آزادسازی [[سوسنگرد]] و تپه‌های الله اکبر شرکت داشت.<ref>چمران، رقصی چنین میانه میدانم آرزوست، مقدمه مهدی چمران، ص۱۲ـ۱۳</ref> پس از فتح ارتفاعات الله اکبر، چمران طرح تسخیر [[دِهْلاویه]] را به کمک رزمندگان ستاد جنگهای نامنظم به مرحله اجرا درآورد و در [[۳۱ خرداد]] ۱۳۶۰ش براثر اصابت ترکش خمپاره دشمن در جبهه سوسنگرد ـ دهلاویه به [[شهادت]] رسید.<ref>چگونگی شهادت دکتر مصطفی چمران، ص۲؛ یادنامه، ص۲۰ـ۲۲</ref> و در [[بهشت زهرا]] به خاک سپرده شد. | ||
===پیام تسلیت امام خمینی=== | ===پیام تسلیت امام خمینی=== | ||
[[امام خمینی]] به مناسبت [[شهادت]] دکتر مصطفی چمران در [[۱ تیر]] ۱۳۶۰ش پیامی خطاب به ملت ایران، [[لبنان]] و خانوادۀ شهید چمران صادر کرد.<ref>صحیفه امام ج ۱۴ ص۴۷۸</ref> | [[امام خمینی]] به مناسبت [[شهادت]] دکتر مصطفی چمران در [[۱ تیر]] [[۱۳۶۰ش]] پیامی خطاب به ملت ایران، [[لبنان]] و خانوادۀ شهید چمران صادر کرد.<ref>صحیفه امام ج ۱۴ ص۴۷۸</ref> | ||
===خانواده=== | ===خانواده=== | ||
چمران دو بار [[ازدواج]] کرد. همسر اولش | چمران دو بار [[ازدواج]] کرد. همسر اولش [[امریکا]]یی بود که از او صاحب سه پسر و یک دختر گشت. خانواده‌اش هنگام اقامت چمران در [[لبنان]]، به سبب ناسازگاری با محیط، به [[امریکا]] بازگشتند و او خود در لبنان ماند و این امر موجب جدایی همسرش از او شد. پس از جدایی، وی با زنی لبنانی ازدواج کرد ولی از او صاحب فرزندی نشد. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
'''عضویت در کمیته نهضت مقاومت ملی''' | '''عضویت در کمیته نهضت مقاومت ملی''' | ||
پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] ۱۳۳۲ش و سقوط دولت [[محمد | پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] ۱۳۳۲ش و سقوط دولت [[محمد مصدق]]، چمران به [[کمیته نهضت مقاومت ملی]] دانشکده فنی پیوست. | ||
'''مصدومیت در ۱۶ آذر ۱۳۳۲''' | '''مصدومیت در ۱۶ آذر ۱۳۳۲''' | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
===در آمریکا=== | ===در آمریکا=== | ||
'''مبارزه سیاسی ـ اعتقادی در آمریکا''' | '''مبارزه سیاسی ـ اعتقادی در آمریکا''' | ||
وی در طی تحصیل به مبارزه سیاسی ـ اعتقادی خود ادامه داد و به سبب این فعالیتها بورس تحصیلی‌اش قطع شد.<ref>یزدی، ص۲۷؛ر.ک: به شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۶؛ یادنامه، ص۱۱ـ۱۲</ref> | وی در طی تحصیل به مبارزه سیاسی ـ اعتقادی خود ادامه داد و به سبب این فعالیتها بورس تحصیلی‌اش قطع شد.<ref>یزدی، ص۲۷؛ر.ک: به شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۶؛ یادنامه، ص۱۱ـ۱۲</ref> | ||
'''تأسیس جبهه ملی ایران در امریکا''' | '''تأسیس جبهه ملی ایران در امریکا''' | ||
در دوران تحصیل در امریکا، وی و چند تن از دانشجویان، شاخه‌ای از [[جبهه ملی]] را با عنوان «جبهه ملی ایران در امریکا» تأسیس کردند و او به عضویت شورای مرکزی و هیئت اجرایی آن انتخاب شد.<ref>بازرگان، ج ۲، ص۱۵۹ـ۱۶۰؛ یزدی، ص۲۹</ref> وی، همچنین به سبب تلاش فراوان در راه پیشبرد جنبش دانشجویی، در نهمین مجمع عمومی سازمان دانشجویان ایرانی در امریکا، که در دانشگاه برکلی در خرداد ۱۳۴۱ش/ ژوئن ۱۹۶۲ برگزار گردید، به عنوان نخستین عضو افتخاری و دائم سازمان برگزیده شد.<ref>شوکت، ص۱۴۵ـ۱۴۶</ref> | در دوران تحصیل در امریکا، وی و چند تن از دانشجویان، شاخه‌ای از [[جبهه ملی]] را با عنوان «جبهه ملی ایران در امریکا» تأسیس کردند و او به عضویت شورای مرکزی و هیئت اجرایی آن انتخاب شد.<ref>بازرگان، ج ۲، ص۱۵۹ـ۱۶۰؛ یزدی، ص۲۹</ref> وی، همچنین به سبب تلاش فراوان در راه پیشبرد جنبش دانشجویی، در نهمین مجمع عمومی سازمان دانشجویان ایرانی در امریکا، که در دانشگاه برکلی در خرداد [[۱۳۴۱ش]]/ ژوئن ۱۹۶۲ برگزار گردید، به عنوان نخستین عضو افتخاری و دائم سازمان برگزیده شد.<ref>شوکت، ص۱۴۵ـ۱۴۶</ref> | ||
'''تاسیس انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا و کانادا''' | '''تاسیس انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا و کانادا''' | ||
{{اصلی|انجمن دانشجویان مسلمان آمریکای شمالی}} | {{اصلی|انجمن دانشجویان مسلمان آمریکای شمالی}} | ||
در اوایل دهه | در اوایل دهه [[۱۳۴۰ش]]، چمران به همراه دانشجویان ایرانی و نیز دانشجویان مسلمان سایر کشورهای اسلامی، «انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا و کانادا» را پایه‌گذاری کرد که به یکی از فعال‌ترین سازمان‌های اسلامی در امریکا تبدیل شد. از درون این انجمن، «گروه فارسی زبان» انجمن اسلامی دانشجویان شکل گرفت.<ref>یزدی، ص۳۷</ref> | ||
==آموزش نظامی== | ==آموزش نظامی== | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۹: | ||
پس از [[قیام ۱۵ خرداد]]، چمران و دیگر اعضای اصلی شاخه نهضت آزادی ایران در خارج از کشور، مبارزه مسلحانه را راه حل مناسبی برای مبارزه با حکومت شاه دانستند و تصمیم گرفتند با تشکیل پایگاهی در کشورهای عربی ([[الجزایر]] و [[مصر]])، گروهی از اعضا را برای آموزش مبارزه مسلحانه به این کشورها اعزام کنند. در پی این تصمیم، چمران و [[ابراهیم یزدی]] در ملاقاتی با سرکنسول مصر در واشنگتن، از دعوت وی برای سفر به مصر استقبال نمودند و با سفیر مصر در [[سوئیس]] نیز مذاکراتی کردند. در ۱۳۴۳ش/۱۹۶۴ نخستین هیئت اعزامی با عنوان «سازمان مخصوص اتحاد و عمل» (سماع) برای آموزش راهی مصر شد.<ref>بازرگان، ج ۲، ص۱۷۵ـ۱۷۸؛ یزدی، ص۳۹ـ۴۰؛ متین، ص۱۹۹ـ۲۰۰</ref> | پس از [[قیام ۱۵ خرداد]]، چمران و دیگر اعضای اصلی شاخه نهضت آزادی ایران در خارج از کشور، مبارزه مسلحانه را راه حل مناسبی برای مبارزه با حکومت شاه دانستند و تصمیم گرفتند با تشکیل پایگاهی در کشورهای عربی ([[الجزایر]] و [[مصر]])، گروهی از اعضا را برای آموزش مبارزه مسلحانه به این کشورها اعزام کنند. در پی این تصمیم، چمران و [[ابراهیم یزدی]] در ملاقاتی با سرکنسول مصر در واشنگتن، از دعوت وی برای سفر به مصر استقبال نمودند و با سفیر مصر در [[سوئیس]] نیز مذاکراتی کردند. در ۱۳۴۳ش/۱۹۶۴ نخستین هیئت اعزامی با عنوان «سازمان مخصوص اتحاد و عمل» (سماع) برای آموزش راهی مصر شد.<ref>بازرگان، ج ۲، ص۱۷۵ـ۱۷۸؛ یزدی، ص۳۹ـ۴۰؛ متین، ص۱۹۹ـ۲۰۰</ref> | ||
===در لبنان=== | ===در لبنان=== | ||
برنامه‌های آموزشی در مصر تا ۱۳۴۵ش ادامه یافت ولی به دلیل جنگِ تبلیغاتی [[مصر]] علیه تمامیت ارضی [[ایران]]، روابط «سماع» با دولت مصر تیره شد و ستاد عملیات به [[لبنان]] منتقل گشت. استقرار در لبنان نیز طولی نکشید، زیرا [[جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل]] (۱۹۶۷) اوضاع لبنان را آشفته کرد و افزون بر آن تیرگی روابط ایران و لبنان در [[۱۳۴۶ش]]، که به قطع رابطه دو کشور انجامید، ادامه فعالیت اعضای نهضت را غیرممکن ساخت و در نتیجه فشارِ دولت لبنان، آنان مجبور به ترک این کشور شدند. | برنامه‌های آموزشی در [[مصر]] تا [[۱۳۴۵ش]] ادامه یافت ولی به دلیل جنگِ تبلیغاتی [[مصر]] علیه تمامیت ارضی [[ایران]]، روابط «سماع» با دولت مصر تیره شد و ستاد عملیات به [[لبنان]] منتقل گشت. استقرار در لبنان نیز طولی نکشید، زیرا [[جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل]] (۱۹۶۷) اوضاع لبنان را آشفته کرد و افزون بر آن تیرگی روابط ایران و لبنان در [[۱۳۴۶ش]]، که به قطع رابطه دو کشور انجامید، ادامه فعالیت اعضای نهضت را غیرممکن ساخت و در نتیجه فشارِ دولت لبنان، آنان مجبور به ترک این کشور شدند. | ||
==حضور در لبنان== | ==حضور در لبنان== | ||
چمران به [[امریکا]] بازگشت، ولی در اواخر ۱۳۴۹ش بار دیگر برای ادامه مبارزه سیاسی و به دعوت [[امام موسی صدر]]، رهبر [[شیعیان]] [[لبنان]]، راهی [[لبنان]] شد و در جنوب آن اقامت گزید و از همانجا با [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] در ارتباط بود. | چمران به [[امریکا]] بازگشت، ولی در اواخر [[۱۳۴۹ش]] بار دیگر برای ادامه مبارزه سیاسی و به دعوت [[امام موسی صدر]]، رهبر [[شیعیان]] [[لبنان]]، راهی [[لبنان]] شد و در جنوب آن اقامت گزید و از همانجا با [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] در ارتباط بود. | ||
===تاسیس حرکة المحرومین=== | ===تاسیس حرکة المحرومین=== | ||
او با همکاری [[امام موسی صدر]] «[[حرکة المحرومین]]» و شاخه نظامی آن، [[جنبش امل|اَمَل]]، را پایه ریزی کرد و مدیریت مدرسه صنعتی [[جبل عامل]] را در [[صور]] به عهده گرفت. پس از ربوده شدن امام موسی صدر، چمران به عنوان یکی از اعضای اصلی رهبری حرکةالمحرومین برگزیده شد.<ref>چمران، لبنان: گزیده‌ای از...، ص۸۴، ۹۱؛ چمران، من جنگهای چریکی را ...، ص۳، ۱۶؛ بازرگان، ج ۲، ص۱۸۰ـ۱۸۲؛ یادنامه، ص۱۳</ref> | او با همکاری [[امام موسی صدر]] «[[حرکة المحرومین]]» و شاخه نظامی آن، [[جنبش امل|اَمَل]]، را پایه ریزی کرد و مدیریت مدرسه صنعتی [[جبل عامل]] را در [[صور]] به عهده گرفت. پس از ربوده شدن امام موسی صدر، چمران به عنوان یکی از اعضای اصلی رهبری حرکةالمحرومین برگزیده شد.<ref>چمران، لبنان: گزیده‌ای از...، ص۸۴، ۹۱؛ چمران، من جنگهای چریکی را ...، ص۳، ۱۶؛ بازرگان، ج ۲، ص۱۸۰ـ۱۸۲؛ یادنامه، ص۱۳</ref> | ||
| خط ۹۰: | خط ۸۹: | ||
==حضور در ایران== | ==حضور در ایران== | ||
پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] (بهمن | پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] ([[بهمن]] [[۱۳۵۷ش]])، چمران پس از ۲۳ سال دوری از وطن به [[ایران]] بازگشت. نخستین اقدام او راه‌اندازی اولین دوره آموزش [[سپاه پاسداران]] بود که خود تربیت اعضا را به عهده گرفت و پس از انتصاب به سمت معاونت نخست وزیر، به حل و فصل مسائل مناطق بحرانی کشور پرداخت.<ref>شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۱۸</ref> | ||
===در کردستان=== | ===در کردستان=== | ||
با گذشت هشت روز از پیروزی انقلاب اسلامی، آشوب و جنگ مسلحانه در [[کردستان]] آغاز شد و چمران به همراه [[سرتیپ فلاحی]]، فرمانده نیروی زمینی، مأموریت یافت تا با شیوه‌های مسالمت آمیز بحران را رفع نماید. او پس از حل وفصل قضیه [[مریوان]]، مأمور آرام سازی [[پاوه]] و دیگر شهرهای کردستان شد. غائله کردستان سرانجام با ورود ارتش به منطقه و استقامت چمران و نیروهای محلی فروکش کرد.<ref>ر.ک:چمران، ۱۳۸۱ش، ص۳۰</ref> | با گذشت هشت روز از پیروزی انقلاب اسلامی، آشوب و جنگ مسلحانه در [[کردستان]] آغاز شد و چمران به همراه [[سرتیپ فلاحی]]، فرمانده نیروی زمینی، مأموریت یافت تا با شیوه‌های مسالمت آمیز بحران را رفع نماید. او پس از حل وفصل قضیه [[مریوان]]، مأمور آرام سازی [[پاوه]] و دیگر شهرهای کردستان شد. غائله کردستان سرانجام با ورود ارتش به منطقه و استقامت چمران و نیروهای محلی فروکش کرد.<ref>ر.ک:چمران، ۱۳۸۱ش، ص۳۰</ref> | ||
===وزیر دفاع=== | ===وزیر دفاع=== | ||
چمران پس از بازگشت به [[تهران]] به پیشنهاد شورای انقلاب و به فرمان [[امام خمینی]] در آبان | چمران پس از بازگشت به [[تهران]] به پیشنهاد شورای انقلاب و به فرمان [[امام خمینی]] در [[آبان]] [[۱۳۵۸ش]] به وزارت دفاع منصوب شد. او برنامه‌هایی را برای دگرگونی و اصلاح در ارتش پی ریزی کرد که یکی از مهم‌ترین آنها توجه به صنایع و تحقیقات دفاعی بود.<ref>شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۲۵</ref> وی همچنین یکی از سه عضو هیئتی بود که پس از برقراری آرامش نسبی در [[کردستان]]، برای اصلاحات و سازندگی و مذاکرات سیاسی با گروهها و مردم کردستان راهی منطقه شدند.<ref>بازرگان، ج ۲، ص۱۳۰</ref> | ||
===نماینده مجلس=== | ===نماینده مجلس=== | ||
چمران، در نخستین دور انتخابات مجلس شورای اسلامی، با بیش از یک میلیون رأی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و براساس حکم [[امام خمینی]] در اردیبهشت | چمران، در نخستین دور انتخابات مجلس شورای اسلامی، با بیش از یک میلیون رأی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و براساس حکم [[امام خمینی]] در اردیبهشت [[۱۳۵۹ش]]، نماینده و مشاور رهبر انقلاب در شورای عالی دفاع شد.<ref>شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۲۵ـ۲۶</ref> چمران براساس تجارب نظامی‌اش پیش از شروع جنگ [[عراق]] با [[ایران]]، با توجه به ناامنی مرزها به ویژه مرزهای غربی، پیشنهاد تشکیل لشکرهایی ده هزار نفری از نیروهای مردمی را داد که به تصویب شورای انقلاب رسید و ارتش نیز موظف به همکاری شد، ولی به سبب موافق نبودن رئیس ستاد مشترک وقت، این طرح به تعویق افتاد.<ref>شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، ص۲۸</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =قسمتی از پیام امام خمینی به مناسبت شهادت دکتر چمران:| نقل‌قول ={{سخ}}چمران عزیز با عقیده پاک خالص غیر وابسته به دستجات و گروههای سیاسی، و عقیده به هدف بزرگ الهی، جهاد را در راه آن از آغاز زندگی شروع و به آن ختم کرد. '''او در حیات، با نور معرفت و پیوستگی به خدا قدم نهاد و در راه آن به جهاد برخاست و جان خود را نثار کرد. او با سرافرازی زیست، و با سرافرازی شهید شد و به حق رسید. | {{جعبه نقل قول| عنوان =قسمتی از پیام امام خمینی به مناسبت شهادت دکتر چمران:| نقل‌قول ={{سخ}}چمران عزیز با عقیده پاک خالص غیر وابسته به دستجات و گروههای سیاسی، و عقیده به هدف بزرگ الهی، جهاد را در راه آن از آغاز زندگی شروع و به آن ختم کرد. '''او در حیات، با نور معرفت و پیوستگی به خدا قدم نهاد و در راه آن به جهاد برخاست و جان خود را نثار کرد. او با سرافرازی زیست، و با سرافرازی شهید شد و به حق رسید. | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۱: | ||
# مجموعه بینش و نیایش و چهارگفتار پیرامون شناخت انسان و خدا. | # مجموعه بینش و نیایش و چهارگفتار پیرامون شناخت انسان و خدا. | ||
# دو کتاب [[لبنان]] و [[کردستان]] حاوی خاطرات او از لبنان و کردستان است. | # دو کتاب [[لبنان]] و [[کردستان]] حاوی خاطرات او از لبنان و کردستان است. | ||
# همچنین انتشارات به نشر وابسته به [[آستان قدس رضوی]]، متن عربی [[دعای کمیل]] را همراه با ترجمه شهید مصطفی چمران در سال | # همچنین انتشارات به نشر وابسته به [[آستان قدس رضوی]]، متن عربی [[دعای کمیل]] را همراه با ترجمه شهید مصطفی چمران در [[سال ۱۳۹۵ شمسی]]. در ٦٤ص. منتشر کرده است. <ref>[https://bookroom.ir/book/70405 دعای کمیل (ترجمه شهید دکتر مصطفی چمران)]</ref> | ||
[[پرونده:چ.jpg|بندانگشتی|200px]] | [[پرونده:چ.jpg|بندانگشتی|200px]] | ||
| خط ۱۳۷: | خط ۱۳۶: | ||
* شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش. | * شهید سرافراز دکتر مصطفی چمران، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ش. | ||
* متین، افشین، کنفدراسیون: تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۵۷ـ ۱۳۳۲، ترجمه ارسطو آذری، تهران ۱۳۷۸ش. | * متین، افشین، کنفدراسیون: تاریخ جنبش دانشجویان ایرانی در خارج از کشور ۵۷ـ ۱۳۳۲، ترجمه ارسطو آذری، تهران ۱۳۷۸ش. | ||
* هاشمی | * [[هاشمی رفسنجانی]]، اکبر، هاشمی رفسنجانی: دوران مبارزه، زیرنظر محسن هاشمی، تهران ۱۳۷۶ش. | ||
* یادنامه اولین سالگرد شهادت سردار پرافتخار اسلام شهید دکتر مصطفی چمران، تهران، بنیاد شهید چمران، ۱۳۶۱ش. | * یادنامه اولین سالگرد شهادت سردار پرافتخار اسلام شهید دکتر مصطفی چمران، تهران، بنیاد شهید چمران، ۱۳۶۱ش. | ||
* یزدی، ابراهیم، «چمران عشق بود و صفا و وفا و صدق و وارستگی»، در یادنامه شهید دکتر مصطفی چمران، تهران، بنیاد شهید چمران، ۱۳۶۱ش. | * یزدی، ابراهیم، «چمران عشق بود و صفا و وفا و صدق و وارستگی»، در یادنامه شهید دکتر مصطفی چمران، تهران، بنیاد شهید چمران، ۱۳۶۱ش. | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۴۲: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*[https://hw13.cdn.asset.aparat.com/aparat-video/4eb180ec46a94afa0999659b7eb7559115861742-144p.mp4 مستند شهید مصطفی چمران] | * [https://hw13.cdn.asset.aparat.com/aparat-video/4eb180ec46a94afa0999659b7eb7559115861742-144p.mp4 مستند شهید مصطفی چمران] | ||
*[http://rch.ac.ir/article/Details/8168 دانشنامه جهان اسلام] | * [http://rch.ac.ir/article/Details/8168 دانشنامه جهان اسلام] | ||
{{جمهوری اسلامی ایران}} | {{جمهوری اسلامی ایران}} | ||
{{حزب‌الله}} | {{حزب‌الله}} | ||