انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Khoshnoudi (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
|نام‌های دیگر = حادثه هفت تیر | |نام‌های دیگر = حادثه هفت تیر | ||
|شرح ماجرا = انفجار تروریستی دفتر حزب جمهوری اسلامی توسط سازمان مجاهدین خلق | |شرح ماجرا = انفجار تروریستی دفتر حزب جمهوری اسلامی توسط سازمان مجاهدین خلق | ||
|طرفین = | |طرفین = | ||
|زمان = [[۷ تیر]] سال [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|۱۳۶۰ش]]. | |زمان = [[۷ تیر]] سال [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|۱۳۶۰ش]]. | ||
|دوره = | |دوره = | ||
|مکان = | |مکان = | ||
|علت = | |علت = | ||
|اهداف = ضربه زدن به [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] | |اهداف = ضربه زدن به[[نظام جمهوری اسلامی ایران]] | ||
|عاملان = سازمان مجاهدین خلق | |عاملان = سازمان مجاهدین خلق | ||
|نتایج = | |نتایج = | ||
|پیامدها = | |پیامدها = | ||
|تلفات = شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی]] و ۷۲ نفر از مقامات سیاسی | |تلفات = شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی]] و ۷۲ نفر از مقامات سیاسی | ||
|واکنش‌ها = | |واکنش‌ها = | ||
|مرتبط = | |مرتبط = | ||
}} | }} | ||
'''انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی''' در [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|سال ۱۳۶۰ش]] یا حادثه هفت تیر بزرگترین اقدام [[تروریسم|تروریستی]] علیه [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] است. این حادثه شش روز پس از عزل [[سید ابوالحسن بنی‌صدر|بنی‌صدر]] از ریاست جمهوری و یک روز پس از ترور نافرجام [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] به وقوع پیوست و بر اثر آن [[سید محمد حسینی بهشتی]] رئیس دیوان عالی کشور، | '''انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی''' در [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|سال ۱۳۶۰ش]] یا حادثه هفت تیر بزرگترین اقدام [[تروریسم|تروریستی]] علیه [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] است. این حادثه شش روز پس از عزل [[سید ابوالحسن بنی‌صدر|بنی‌صدر]] از ریاست جمهوری و یک روز پس از ترور نافرجام [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] به وقوع پیوست و بر اثر آن [[سید محمد حسینی بهشتی]] رئیس دیوان عالی کشور، دبیرکل [[حزب جمهوری اسلامی]] و هفتاد و دو نفر از چهره‌های سیاسی از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر و ۲۷ نماینده مجلس به[[شهادت]] رسیدند. | ||
محمدرضا کلاهی، یکی از اعضای سازمان تروریستی [[سازمان مجاهدین خلق|مجاهدین خلق]] بود که در ساختار حفاظتی حزب جمهوری اسلامی نفوذ کرده و به عنوان عامل این انفجار معرفی شد. سازمان مجاهدین خلق | محمدرضا کلاهی، یکی از اعضای سازمان تروریستی [[سازمان مجاهدین خلق|مجاهدین خلق]] بود که در ساختار حفاظتی حزب جمهوری اسلامی نفوذ کرده و به عنوان عامل این انفجار معرفی شد. سازمان مجاهدین خلق مستقیماً مسئولیت آن را به عهده نگرفت؛ اما به صورت تلویحی و با کنایه آن را به خود نسبت داد. وزارت خارجه آمریکا سال‌ها بعد به صراحت این سازمان را عامل حادثه هفت تیر معرفی کرد. طبق اعترافات اعضای سازمان مجاهدین، یکی از اهداف سازمان، نابودی یا حداقل ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی با از کار انداختن قوای سه‌گانه بود. | ||
==اهمیت حادثه هفت تیر== | == اهمیت حادثه هفت تیر == | ||
[[پرونده:تمبر یادبود شهدای هفت تیر.jpg|بندانگشتی|۲۷۰px|تمبر یادبود شهدای هفت تیر]] | [[پرونده:تمبر یادبود شهدای هفت تیر.jpg|بندانگشتی|۲۷۰px|تمبر یادبود شهدای هفت تیر]] | ||
انفجار دفتر [[حزب جمهوری اسلامی]] معروف به فاجعه هفتم تیر، به عنوان یکی از بزرگترین و بی‌سابقه‌ترین اقدامات [[ترور|تروریستی]]<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5012 «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> بعد از [[انقلاب اسلامی ایران]]<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | انفجار دفتر [[حزب جمهوری اسلامی]] معروف به فاجعه هفتم تیر، به عنوان یکی از بزرگترین و بی‌سابقه‌ترین اقدامات [[ترور|تروریستی]]<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5012 «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> بعد از [[انقلاب اسلامی ایران]]<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> شناخته می‌شود. این انفجار شش روز پس از عزل [[سید ابوالحسن بنی‌صدر|بنی‌صدر]] رئیس‌جمهور وقت<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی.</ref> و یک روز پس از ترور نافرجام [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] امام جمعه تهران و یکی از ارکان اصلی حزب جمهوری در مسجد ابوذر تهران رخ داد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84804748 «امدادرسانی ضعیف در انفجار ۷ تیر»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ [https://nahad.sanru.ac.ir/بازخوانی-فاجعه-انفجار-۷-تیر-۱۳۶۰/ «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»]، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری؛ [https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> موضوع جلسه هفتگی<ref>[https://nahad.sanru.ac.ir/بازخوانی-فاجعه-انفجار-۷-تیر-۱۳۶۰/ «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»]، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.</ref> [[حزب جمهوری اسلامی]] تورم و همچنین انتخابات آینده ریاست جمهوری<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5017 «روایت لحظه به لحظه از انفجار دفتر حزب جمهوری/ آخرین جمله شهید بهشتی قبل از شهادت چه بود؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ [https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین.</ref> بود. | ||
این حادثه که در شبانگاه هفت تیر [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|۱۳۶۰ش]] به وقوع پیوست، منجر به شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]] | این حادثه که در شبانگاه هفت تیر [[سال ۱۳۶۰ هجری شمسی|۱۳۶۰ش]] به وقوع پیوست، منجر به شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]] دبیرکل حزب و رئیس دیوان عالی کشور و همچنین هفتاد و دو نفر از مقامات و چهره‌های برجسته سیاسی شد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی. [https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی.</ref> در این حادثه ۲۶ نفر نیز زخمی شدند.<ref>[https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، پیامی صادر کرد و این حادثه را فاجعه‌ای بزرگ برای ملت ایران دانست.<ref>امام خمینی، صحیفه امام خمینی، ج۱۵، ص۱–۳.</ref> | ||
===شهدای حادثه=== | |||
علاوه بر شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، ۷۲ نفر از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر، ۲۷ نماینده مجلس و جمعی از اعضای [[حزب جمهوری اسلامی]] در جریان انفجار مقر اصلی این حزب به [[شهادت]] رسیدند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی.</ref> | === شهدای حادثه === | ||
===تشییع شهدا و تظاهرات در محکومیت حادثه تروریستی=== | علاوه بر شهادت [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، ۷۲ نفر از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر، ۲۷ نماینده مجلس و جمعی از اعضای [[حزب جمهوری اسلامی]] در جریان انفجار مقر اصلی این حزب به[[شهادت]] رسیدند.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی.</ref> [[محمد منتظری]]، محمدعلی حیدری، [[سید رضا پاک‌نژاد]]، [[غلامحسین حقانی]] و [[عبدالحمید دیالمه]] از دیگر اعضای نام‌دار حزب بودند که در این حادثه کشته شدند. برخی دیگر از اعضای حزب همچون [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]]، [[محمدجواد باهنر|محمد جواد باهنر]]، [[محمدعلی رجایی]]، بهزاد نبوی<ref>[https://www.irna.ir/news/84804748 «امدادرسانی ضعیف در انفجار ۷ تیر»]، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> و دیگران به دلایل مختلف، نتوانستند در جلسه حزب شرکت کنند و دقایقی قبل از انفجار از ساختمان حزب خارج شدند.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1646622 «هاشمی رفسنجانی روز انفجار مرگبار هفتم تیر چرا به جلسه حزب نرفت؟»]، خبرآنلاین.</ref> | ||
=== تشییع شهدا و تظاهرات در محکومیت حادثه تروریستی === | |||
[[پرونده:تشییع شهدای هفت تیر.jpg|بندانگشتی|۲۷۰px|تشییع پیکر شهدای هفت تیر]] | [[پرونده:تشییع شهدای هفت تیر.jpg|بندانگشتی|۲۷۰px|تشییع پیکر شهدای هفت تیر]] | ||
طبق اطلاعات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مراسم تشییع پیکر سید محمد بهشتی به همراه شهدای دیگر این حادثه علی‌رقم تبلیغات گسترده بر علیه [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، با حضور گسترده مردم صورت گرفت که این امر باعث تعجب همگان گردید.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5004 «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> گستردگی جمعیت به‌اندازه‌ای بود که امکان دفن پیکر شهدا فراهم نشد و خاکسپاری به روز بعد موکول شد.<ref>تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، | طبق اطلاعات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مراسم تشییع پیکر سید محمد بهشتی به همراه شهدای دیگر این حادثه علی‌رقم تبلیغات گسترده بر علیه [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، با حضور گسترده مردم صورت گرفت که این امر باعث تعجب همگان گردید.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5004 «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> گستردگی جمعیت به‌اندازه‌ای بود که امکان دفن پیکر شهدا فراهم نشد و خاکسپاری به روز بعد موکول شد.<ref>تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، [https://irdc.ir/fa/news/5019 «خروش ملت در مراسم تشییع پیکر شهدای هفتم تیر»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> | ||
در هشتم تیرماه در محکومیت اقدام تروریستی تظاهراتی برگزار شد که برخی معتقدند یکی از بی‌نظیرترین تظاهرات کشور ایران بود و خیابان‌ها و کوچه‌های شهرها مملو از جمعیت شد.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5005 «چگونگی نفوذ کلاهی در حزب جمهوری/ موارد مشکوک از فعالیت‌های کلاهی در حزب»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درح مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش.</ref> | در هشتم تیرماه در محکومیت اقدام تروریستی تظاهراتی برگزار شد که برخی معتقدند یکی از بی‌نظیرترین تظاهرات کشور ایران بود و خیابان‌ها و کوچه‌های شهرها مملو از جمعیت شد.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5005 «چگونگی نفوذ کلاهی در حزب جمهوری/ موارد مشکوک از فعالیت‌های کلاهی در حزب»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درح مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش.</ref> | ||
مدفن تعدادی از شهدای حادثه در قطعه ۲۴ [[بهشت زهرا]] است که به مزار شهدای هفتم تیر شهرت دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> در محل سابق دفتر مرکزی حزب جمهوری که در انفجار ویران شد، مجموعه فرهنگی به نام شهدای انقلاب اسلامی بنا شده است و زیر نظر [[سازمان تبلیغات اسلامی]] اداره می‌شود.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> هر سال مراسم بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب برگزار می‌شود.<ref>[https://www.farsnews.ir/photo/13910409000255 «بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»]، خبرگزاری فارس.</ref> | مدفن تعدادی از شهدای حادثه در قطعه ۲۴ [[بهشت زهرا]] است که به مزار شهدای هفتم تیر شهرت دارد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> در محل سابق دفتر مرکزی حزب جمهوری که در انفجار ویران شد، مجموعه فرهنگی به نام شهدای انقلاب اسلامی بنا شده است و زیر نظر [[سازمان تبلیغات اسلامی]] اداره می‌شود.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه]؛ [https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> هر سال مراسم بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب برگزار می‌شود.<ref>[https://www.farsnews.ir/photo/13910409000255 «بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»]، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
== نقش سازمان مجاهدین خلق در انفجار == | == نقش سازمان مجاهدین خلق در انفجار == | ||
گفته شده است عامل انفجار هفتم تیر یکی از عناصر نفوذی [[سازمان مجاهدین خلق]] به نام محمدرضا کلاهی<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> ملقب به نام سازمانی کریم رادیو بود.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین.</ref> کلاهی با هدایت سازمان مجاهدین و نفوذ به داخل [[حزب جمهوری اسلامی]] توانست مسئولیت حفاظت حزب را به عهده بگیرد<ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.</ref> گفته شده است که او قبل از انفجار برای حضور حداکثری همه اعضای شورای مرکزی اصرار زیادی داشت.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/1027 «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> وی پس از جاسازی بمب‌ها زیر تریبون و کنار یکی از ستون‌های سالن،<ref>[https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> | گفته شده است عامل انفجار هفتم تیر یکی از عناصر نفوذی [[سازمان مجاهدین خلق]] به نام محمدرضا کلاهی<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> ملقب به نام سازمانی کریم رادیو بود.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین.</ref> کلاهی با هدایت سازمان مجاهدین و نفوذ به داخل [[حزب جمهوری اسلامی]] توانست مسئولیت حفاظت حزب را به عهده بگیرد<ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.</ref> گفته شده است که او قبل از انفجار برای حضور حداکثری همه اعضای شورای مرکزی اصرار زیادی داشت.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/1027 «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> وی پس از جاسازی بمب‌ها زیر تریبون و کنار یکی از ستون‌های سالن،<ref>[https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> دقایقی قبل از انفجار از ساختمان حزب خارج شد.<ref>دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.</ref> وی سرانجام در سال [[سال ۱۳۹۴ هجری شمسی|۱۳۹۴ش]] در هلند ترور شد.<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین؛ [https://www.beytoote.com/art/decorum/blast-party2-beheshti.html «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»]، بیتوته.</ref> عامل حذف کلاهی را نیز سازمان مجاهدین خلق دانسته‌اند.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/tag/1717/ «خوشکوشک: حذف کلاهی کار منافقین بود»، تاریخ ایران].</ref> یکی از اعضای کادر مرکزی سازمان مجاهدین خبر از یکسره شدن کار [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی]] در روز هفتم تیر داد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c17_22698 «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»،] پرتال امام خمینی؛ [https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛[https://nahad.sanru.ac.ir/بازخوانی-فاجعه-انفجار-۷-تیر-۱۳۶۰/ «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»]، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.</ref> موسی خیابانی نفر دوم سازمان، انفجار را سیلی محکم سازمان به جمهوری اسلامی توصیف کرد و معتقد بود که این حادثه سبب نابودی جمهوری اسلامی خواهد شد؛<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | ||
گزارش وزارت خارجه [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] دربارهٔ سازمان مجاهدین خلق که در سال [[سال ۱۳۷۳ هجری شمسی|۱۳۷۳ش]] انتشار یافت، صراحتاً این سازمان را مسئول انفجار هفتم تیر عنوان کرد.<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> [[سازمان مجاهدین خلق]] به علت برخی از ملاحظات<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین.</ref> ازجمله جلوگیری از تبعات حقوقی<ref>[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3842474-عوامل-انفجار-هفتم-تیر-چه-کسانی-بودند «عوامل انفجار هفتم تیر ۱۳۶۰ چه کسانی بودند؟»، دنیای اقتصاد].</ref> و ابعاد و آثار گسترده داخلی و بین‌المللی، مسئولیت انفجار را صریحاً به عهده نگرفت؛ اما به صورت تلویحی و با کنایه آن را به خود نسبت می‌داد.<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> اعترافات گوناگونی از اعضای اصلی سازمان وجود دارد؛<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> چنانکه طبق اعتراف سعید شاهسوندی عضو سابق کمیته مرکزی سازمان مجاهدین، این انفجار اولین و بزرگترین عمل مسلحانه‌ای بود که توسط سازمان طراحی و اجرا شد.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/1032067/۷ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»]، خبرگزاری رسمی حوزه؛ [https://www.khabaronline.ir/news/1645772 «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»]، خبر آنلاین.</ref> گفته شده است مدیریت ستاد عملیات ترور توسط بنی‌صدر، رجوی و تعدادی از اعضای رده بالای منافقین اداره شد.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/5012 «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> علی فراستی از اعضای قدیمی و جدا شده سازمان در بیان چگونگی اقدام سازمان به انفجار هفتم تیر، [[شوروی]] را پشتیبانی این عملیات معرفی کرد.<ref>[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.</ref> | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/04/08/1448937 «ابهاماتی از حادثه هفت تیر که هرگز پاسخ داده نشد!»]، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ تیر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/04/08/1448937 «ابهاماتی از حادثه هفت تیر که هرگز پاسخ داده نشد!»]، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ تیر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
* [https://irdc.ir/fa/news/5004 «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://irdc.ir/fa/news/5004 «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
* دارابی، علی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۸۹ش. | * دارابی، علی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۸۹ش. | ||
* صادقی، زهرا، تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، | * صادقی، زهرا، تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش. | ||
* [https://irdc.ir/fa/news/5013 «تعبیر شهید رجایی از فاجعه هفتم تیر/ نقش بی‌بدیل امام در مدیریت بحران»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://irdc.ir/fa/news/5013 «تعبیر شهید رجایی از فاجعه هفتم تیر/ نقش بی‌بدیل امام در مدیریت بحران»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
* [https://irdc.ir/fa/news/5019 «خروش ملت در مراسم تشییع پیکر شهدای هفتم تیر»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://irdc.ir/fa/news/5019 «خروش ملت در مراسم تشییع پیکر شهدای هفتم تیر»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۹: | ||
*[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | *[https://psri.ir/?id=gqx6fmp2lq «فاجعه هفتم تیر»]، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3842474-عوامل-انفجار-هفتم-تیر-چه-کسانی-بودند «عوامل انفجار هفتم تیر ۱۳۶۰ چه کسانی بودند؟»،] دنیای اقتصاد. تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | *[https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3842474-عوامل-انفجار-هفتم-تیر-چه-کسانی-بودند «عوامل انفجار هفتم تیر ۱۳۶۰ چه کسانی بودند؟»،] دنیای اقتصاد. تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*[https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی. | *[https://www.isna.ir/news/1401040704330 «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»]، ایسنا آذربایجان غربی. تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*[https://www.khabaronline.ir/news/1646622 «هاشمی رفسنجانی روز انفجار مرگبار هفتم تیر چرا به جلسه حزب نرفت؟»]، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | *[https://www.khabaronline.ir/news/1646622 «هاشمی رفسنجانی روز انفجار مرگبار هفتم تیر چرا به جلسه حزب نرفت؟»]، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*[https://www.masjed.ir/fa/newsagency/28884 «هفتم تیر شروع یک تاریخ / بهشتی مظلوم زیست»]، پایگاه تخصصی مسجد، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | *[https://www.masjed.ir/fa/newsagency/28884 «هفتم تیر شروع یک تاریخ / بهشتی مظلوم زیست»]، پایگاه تخصصی مسجد، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
*«هفتم تیر انقلاب را بیمه کرد»، پاسدار اسلام، شماره ۱۱۵، تیر ۱۳۷۰ش. | * «هفتم تیر انقلاب را بیمه کرد»، پاسدار اسلام، شماره ۱۱۵، تیر ۱۳۷۰ش. | ||
* [https://irdc.ir/fa/news/1027 «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://irdc.ir/fa/news/1027 «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
* [https://irdc.ir/fa/news/5012 «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | * [https://irdc.ir/fa/news/5012 «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش. | ||
نسخهٔ ۷ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۱۸
 انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی | |
| نام‌های دیگر | حادثه هفت تیر |
|---|---|
| شرح ماجرا | انفجار تروریستی دفتر حزب جمهوری اسلامی توسط سازمان مجاهدین خلق |
| زمان | ۷ تیر سال ۱۳۶۰ش. |
| اهداف | ضربه زدن بهنظام جمهوری اسلامی ایران |
| عاملان | سازمان مجاهدین خلق |
| تلفات | شهادت سید محمد حسینی بهشتی و ۷۲ نفر از مقامات سیاسی |
انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۰ش یا حادثه هفت تیر بزرگترین اقدام تروریستی علیه جمهوری اسلامی ایران است. این حادثه شش روز پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و یک روز پس از ترور نافرجام سید علی خامنه‌ای به وقوع پیوست و بر اثر آن سید محمد حسینی بهشتی رئیس دیوان عالی کشور، دبیرکل حزب جمهوری اسلامی و هفتاد و دو نفر از چهره‌های سیاسی از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر و ۲۷ نماینده مجلس بهشهادت رسیدند.
محمدرضا کلاهی، یکی از اعضای سازمان تروریستی مجاهدین خلق بود که در ساختار حفاظتی حزب جمهوری اسلامی نفوذ کرده و به عنوان عامل این انفجار معرفی شد. سازمان مجاهدین خلق مستقیماً مسئولیت آن را به عهده نگرفت؛ اما به صورت تلویحی و با کنایه آن را به خود نسبت داد. وزارت خارجه آمریکا سال‌ها بعد به صراحت این سازمان را عامل حادثه هفت تیر معرفی کرد. طبق اعترافات اعضای سازمان مجاهدین، یکی از اهداف سازمان، نابودی یا حداقل ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی با از کار انداختن قوای سه‌گانه بود.
اهمیت حادثه هفت تیر
انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی معروف به فاجعه هفتم تیر، به عنوان یکی از بزرگترین و بی‌سابقه‌ترین اقدامات تروریستی[۱] بعد از انقلاب اسلامی ایران[۲] شناخته می‌شود. این انفجار شش روز پس از عزل بنی‌صدر رئیس‌جمهور وقت[۳] و یک روز پس از ترور نافرجام سید علی خامنه‌ای امام جمعه تهران و یکی از ارکان اصلی حزب جمهوری در مسجد ابوذر تهران رخ داد.[۴] موضوع جلسه هفتگی[۵] حزب جمهوری اسلامی تورم و همچنین انتخابات آینده ریاست جمهوری[۶] بود.
این حادثه که در شبانگاه هفت تیر ۱۳۶۰ش به وقوع پیوست، منجر به شهادت سید محمد بهشتی دبیرکل حزب و رئیس دیوان عالی کشور و همچنین هفتاد و دو نفر از مقامات و چهره‌های برجسته سیاسی شد.[۷] در این حادثه ۲۶ نفر نیز زخمی شدند.[۸] امام خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، پیامی صادر کرد و این حادثه را فاجعه‌ای بزرگ برای ملت ایران دانست.[۹]
شهدای حادثه
علاوه بر شهادت سید محمد بهشتی، ۷۲ نفر از جمله چهار وزیر، چند معاون وزیر، ۲۷ نماینده مجلس و جمعی از اعضای حزب جمهوری اسلامی در جریان انفجار مقر اصلی این حزب بهشهادت رسیدند.[۱۰] محمد منتظری، محمدعلی حیدری، سید رضا پاک‌نژاد، غلامحسین حقانی و عبدالحمید دیالمه از دیگر اعضای نام‌دار حزب بودند که در این حادثه کشته شدند. برخی دیگر از اعضای حزب همچون هاشمی رفسنجانی، محمد جواد باهنر، محمدعلی رجایی، بهزاد نبوی[۱۱] و دیگران به دلایل مختلف، نتوانستند در جلسه حزب شرکت کنند و دقایقی قبل از انفجار از ساختمان حزب خارج شدند.[۱۲]
تشییع شهدا و تظاهرات در محکومیت حادثه تروریستی
طبق اطلاعات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مراسم تشییع پیکر سید محمد بهشتی به همراه شهدای دیگر این حادثه علی‌رقم تبلیغات گسترده بر علیه سید محمد بهشتی، با حضور گسترده مردم صورت گرفت که این امر باعث تعجب همگان گردید.[۱۳] گستردگی جمعیت به‌اندازه‌ای بود که امکان دفن پیکر شهدا فراهم نشد و خاکسپاری به روز بعد موکول شد.[۱۴]
در هشتم تیرماه در محکومیت اقدام تروریستی تظاهراتی برگزار شد که برخی معتقدند یکی از بی‌نظیرترین تظاهرات کشور ایران بود و خیابان‌ها و کوچه‌های شهرها مملو از جمعیت شد.[۱۵]
مدفن تعدادی از شهدای حادثه در قطعه ۲۴ بهشت زهرا است که به مزار شهدای هفتم تیر شهرت دارد.[۱۶] در محل سابق دفتر مرکزی حزب جمهوری که در انفجار ویران شد، مجموعه فرهنگی به نام شهدای انقلاب اسلامی بنا شده است و زیر نظر سازمان تبلیغات اسلامی اداره می‌شود.[۱۷] هر سال مراسم بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب برگزار می‌شود.[۱۸]
نقش سازمان مجاهدین خلق در انفجار
گفته شده است عامل انفجار هفتم تیر یکی از عناصر نفوذی سازمان مجاهدین خلق به نام محمدرضا کلاهی[۱۹] ملقب به نام سازمانی کریم رادیو بود.[۲۰] کلاهی با هدایت سازمان مجاهدین و نفوذ به داخل حزب جمهوری اسلامی توانست مسئولیت حفاظت حزب را به عهده بگیرد[۲۱] گفته شده است که او قبل از انفجار برای حضور حداکثری همه اعضای شورای مرکزی اصرار زیادی داشت.[۲۲] وی پس از جاسازی بمب‌ها زیر تریبون و کنار یکی از ستون‌های سالن،[۲۳] دقایقی قبل از انفجار از ساختمان حزب خارج شد.[۲۴] وی سرانجام در سال ۱۳۹۴ش در هلند ترور شد.[۲۵] عامل حذف کلاهی را نیز سازمان مجاهدین خلق دانسته‌اند.[۲۶] یکی از اعضای کادر مرکزی سازمان مجاهدین خبر از یکسره شدن کار جمهوری اسلامی در روز هفتم تیر داد.[۲۷] موسی خیابانی نفر دوم سازمان، انفجار را سیلی محکم سازمان به جمهوری اسلامی توصیف کرد و معتقد بود که این حادثه سبب نابودی جمهوری اسلامی خواهد شد؛[۲۸]
گزارش وزارت خارجه آمریکا دربارهٔ سازمان مجاهدین خلق که در سال ۱۳۷۳ش انتشار یافت، صراحتاً این سازمان را مسئول انفجار هفتم تیر عنوان کرد.[۲۹] سازمان مجاهدین خلق به علت برخی از ملاحظات[۳۰] ازجمله جلوگیری از تبعات حقوقی[۳۱] و ابعاد و آثار گسترده داخلی و بین‌المللی، مسئولیت انفجار را صریحاً به عهده نگرفت؛ اما به صورت تلویحی و با کنایه آن را به خود نسبت می‌داد.[۳۲] اعترافات گوناگونی از اعضای اصلی سازمان وجود دارد؛[۳۳] چنانکه طبق اعتراف سعید شاهسوندی عضو سابق کمیته مرکزی سازمان مجاهدین، این انفجار اولین و بزرگترین عمل مسلحانه‌ای بود که توسط سازمان طراحی و اجرا شد.[۳۴] گفته شده است مدیریت ستاد عملیات ترور توسط بنی‌صدر، رجوی و تعدادی از اعضای رده بالای منافقین اداره شد.[۳۵] علی فراستی از اعضای قدیمی و جدا شده سازمان در بیان چگونگی اقدام سازمان به انفجار هفتم تیر، شوروی را پشتیبانی این عملیات معرفی کرد.[۳۶]
پانویس
- ↑ «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی؛ «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»، ایسنا آذربایجان غربی.
- ↑ «امدادرسانی ضعیف در انفجار ۷ تیر»، خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری؛ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
- ↑ «روایت لحظه به لحظه از انفجار دفتر حزب جمهوری/ آخرین جمله شهید بهشتی قبل از شهادت چه بود؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین.
- ↑ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی. «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»، ایسنا آذربایجان غربی.
- ↑ «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام خمینی، ج۱۵، ص۱–۳.
- ↑ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی؛ «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»، ایسنا آذربایجان غربی.
- ↑ «امدادرسانی ضعیف در انفجار ۷ تیر»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «هاشمی رفسنجانی روز انفجار مرگبار هفتم تیر چرا به جلسه حزب نرفت؟»، خبرآنلاین.
- ↑ «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، «خروش ملت در مراسم تشییع پیکر شهدای هفتم تیر»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «چگونگی نفوذ کلاهی در حزب جمهوری/ موارد مشکوک از فعالیت‌های کلاهی در حزب»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درح مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش.
- ↑ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته.
- ↑ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته.
- ↑ «بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی؛ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین.
- ↑ دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.
- ↑ «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته.
- ↑ دارابی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، ۱۳۸۹ش، ص۱۷۷.
- ↑ «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین؛ «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته.
- ↑ «خوشکوشک: حذف کلاهی کار منافقین بود»، تاریخ ایران.
- ↑ «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی؛ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛«حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین.
- ↑ «عوامل انفجار هفتم تیر ۱۳۶۰ چه کسانی بودند؟»، دنیای اقتصاد.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین.
- ↑ «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- ↑ «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
منابع
- «ابهاماتی از حادثه هفت تیر که هرگز پاسخ داده نشد!»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۸ تیر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- امام خمینی، صحیفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ش.
- «امدادرسانی ضعیف در انفجار ۷ تیر»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «بزرگداشت شهدای هفتم تیر در محل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری فارس. تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «بی‌تابی مردم در سوگ شهدای هفتم تیر/ تشیع بی‌نظیر شهید بهشتی توسط مردم»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- دارابی، علی، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ هفتم، ۱۳۸۹ش.
- صادقی، زهرا، تاریخ شفاهی حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش.
- «تعبیر شهید رجایی از فاجعه هفتم تیر/ نقش بی‌بدیل امام در مدیریت بحران»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «خروش ملت در مراسم تشییع پیکر شهدای هفتم تیر»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «خوشکوشک: حذف کلاهی کار منافقین بود»، تاریخ ایران. تاریخ درج مطلب: ۱۶ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «چگونگی نفوذ کلاهی در حزب جمهوری/ موارد مشکوک از فعالیت‌های کلاهی در حزب»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درح مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «حزب جمهوری اسلامی، جلسات هفتگی خود را یکشنبه‌ها برگزار می‌کرد»، نهاد نمایندگی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «حزب جمهوری اسلامی از پیدایش تا انحلال؛ ریشه یابی فاجعه هفتم تیر ماه سال ۱۳۶۰»، مجله شاهد یاران، شماره ۱۱۲، بهمن ۱۳۹۳ش.
- «روایتی از انفجار تروریستی هفتم تیر ۱۳۶۰ به نقل از شهید زنده واقعه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «روایتی از شب سخت حادثه هفتم تیر ۱۳۶۰/ چه چیزی مانع از اختلال امور کشور بعد از انفجار دفتر حزب جمهوری شد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «روایت لحظه به لحظه از انفجار دفتر حزب جمهوری/ آخرین جمله شهید بهشتی قبل از شهادت چه بود؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «سالروز انفجار ۷ تیر / «کریم رادیو»، از نفوذ مرگبار در حزب تا ترور در هلند»، خبر آنلاین. تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «فاجعه هفتم تیر»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «عوامل انفجار هفتم تیر ۱۳۶۰ چه کسانی بودند؟»، دنیای اقتصاد. تاریخ درج مطلب: ۲۴ بهمن ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «هفتم تیر ماه؛ یادآور رشادت‌های راست قامتان جاودانه تاریخ»، ایسنا آذربایجان غربی. تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «هاشمی رفسنجانی روز انفجار مرگبار هفتم تیر چرا به جلسه حزب نرفت؟»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۹ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «هفتم تیر شروع یک تاریخ / بهشتی مظلوم زیست»، پایگاه تخصصی مسجد، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «هفتم تیر انقلاب را بیمه کرد»، پاسدار اسلام، شماره ۱۱۵، تیر ۱۳۷۰ش.
- «نحوه نفوذ و ارتقاء کلاهی در حزب جمهوری اسلامی»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «نقشه منافقین برای انفجار دفتر حزب جمهوری چگونه اجرا شد؟»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «واقعه هفت تیر چگونه به وقوع پیوست»، پرتال امام خمینی. تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «واکنش سمپات‌های منافقین به انفجار دفتر حزب جمهوری»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «۷ تیر انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر بهشتی»، بیتوته، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «۷ تیر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.