|
|
| خط ۶: |
خط ۶: |
|
| |
|
| == معرفی == | | == معرفی == |
| روحانی کاروان از دانش آموختگان [[حوزه علمیه]] است که کاروان حاجیان در [[حج]] یا زائران [[عتبات عالیات]] و سوریه را همراهی کرده و وظیفه راهنمایی آنها در آموزش معارف و اجرای مناسک حج و [[زیارت]] را بر عهده دارد.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> روحانی کاروان مسئول فرهنگی کاروان‌های زیارتی قلمداد می‌شود.<ref>«مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج.</ref> | | روحانی کاروان، نقش آموزش و راهنمایی حاجیان در [[حج]] یا زائران [[عتبات عالیات]] و سوریه، و همچنین اجرای مناسک حج و [[زیارت]] را بر عهده دارد.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> روحانی کاروان از میان دانش‌آموختگان [[حوزه علمیه]] انتخاب می‌شود و مسئول فرهنگی کاروان‌های زیارتی قلمداد می‌شود.<ref>«مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج؛ احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> |
|
| |
|
| از دیدگاه مسئولان [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] اعزام روحانی کاروان نقش اساسی در دستیابی به کارکردهای [[فقه|فقهی]]، معنوی، سیاسی و اجتماعی حج دارد.<ref>احمدی میراقا، روحانی کاروان، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] نقش روحانیون کاروان‌ها را علاوه بر وظیفه راهنمایی زائران در اجرای مناسک حج، آگاهی بخشی حجاج از نظر سیاسی و اجتماعی دانسته و به وظیفه آنها در بیداری [[مسلمان|مسلمانان]] تأکید کرده است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44060 «فلسفه حج و ابعاد سیاسی آن»، پرتال امام خمینی.]</ref>
| | [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، رهبر جمهوری اسلامی ایران (از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ش) نقش روحانیون کاروان‌ها را علاوه بر وظیفه راهنمایی زائران در اجرای مناسک حج، آگاهی‌بخشی حجاج از نظر سیاسی و اجتماعی دانسته و به وظیفه آنها در بیداری [[مسلمان|مسلمانان]] تأکید کرده است.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44060 «فلسفه حج و ابعاد سیاسی آن»، پرتال امام خمینی.].</ref> |
| | |
| در راستای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت بالای حوزه‌های علمیه و استفاده از توان علمی و عملی روحانیون واجد شرایط<ref>[https://www.masjed.ir/fa/newsagency/27250 «برگزاری آزمون جذب و گزینش روحانیون کاروان‌های زیارتی عتبات عالیات»، پایگاه تخصصی مسجد.]</ref> در کاروان‌های زیارتی عتبات عالیات و سوریه نیز از روحانی کاروان برای انجام امور فرهنگی استفاده می‌شود.<ref>[https://www.hawzahnews.com/news/978510 «ثبت نام جذب خاص روحانیون عتبات»، خبرگزاری حوزه].</ref> روحانی کاروان حج می‌تواند روحانی کاروان عتبات شود؛<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13970919001115 «انتخاب روحانیان کاروان‌ها سفارشی نیست»، خبرگزاری فارس.]</ref> اما روحانی عتبات تنها با طی مراحل و کسب برخی شرایط، امکان ارتقا به عنوان روحانی کاروان حج را دارد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84382891 «طرح ارتقاء روحانیون عتبات عالیات اعلام شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>
| |
|
| |
|
| == پیشینه == | | == پیشینه == |
| بر اساس شواهد تاریخی و روایات دینی، [[جبرئیل]] از جانب [[خدا|خداوند]] اولین راهنمای مناسک [[حج]] برای حضرت آدم معرفی شده است؛ به گونه‌ای که وی مکان [[کعبه]] را به حضرت آدم نشان داد و مناسک حج را مرحله به مرحله به وی آموخت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۹۶.</ref> [[حدیث|روایاتی]] درباره تعلیم جبرئیل به دیگر [[پیامبران|انبیا]] نیز وجود دارد. بر اساس روایات، در طول تاریخ فرزندان [[اسماعیل (پیامبر)|حضرت اسماعیل]] سرپرستی و هدایت امور حج و مناسک دینی را بر عهده داشتند.<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۷۰.</ref>
| | در زمان ظهور [[اسلام]]، پیامبر(ص) وظیفه آموزش مناسک حج به مردم را بر عهده داشت. [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|وی]] علاوه بر حضور در مراسم عمره [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم هجری قمری]]، در [[سال ۱۰ هجری قمری|سال دهم هجری]] نیز با انجام [[حجة الوداع]]، [[احکام شرعی|احکام]] و مناسک حج را به مسلمانان آموخت.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> |
|
| |
|
| در زمان ظهور [[اسلام]]، پیامبر(ص) وظیفه آموزش مناسک حج به مردم را بر عهده داشت. [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] علاوه بر حضور در مراسم عمره [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم هجری قمری]]، در [[سال ۱۰ هجری قمری|سال دهم هجری]] نیز با انجام [[حجة الوداع]]، [[احکام شرعی|احکام]] و مناسک حج را به مسلمانان آموخت.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref>
| | پس از وفات پیامبر(ص)، آموزش مناسک حج توسط حکومت‌ها دنبال شد؛ به‌گونه‌ای که شخصی از جانب حکومت با عنوان [[امیر الحاج]] (به‌فارسی: امیر حاجیان) مسئولیت سرپرستی حاجیان را در طول مسیر و نیز در روزهای برگزاری حج به عهده می‌گرفت و او نیز از مشورت و همراهی [[مجتهد|فقیهان]] استفاده می‌کرد.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> |
|
| |
|
| پس از وفات پیامبر(ص) آموزش مناسک حج، توسط حکومت‌ها دنبال شد، به گونه‌ای که شخصی از جانب حکومت با عنوان [[امیر الحاج|امیر حج]] مسئولیت پیشوایی و سرپرستی حاجیان را در طول مسیر و نیز در موسم حج به عهده می‌گرفت و او نیز از مشورت و همراهی [[مجتهد|فقیهان]] که همان نقش روحانی کاروان را داشتند، استفاده می‌کرد. بخش عمده‌ای از راهنمایی حاجیان در مکه به عهده مُطوِّفان و در مدینه به عهده مزوران بود که زائران را در انجام مناسک حج و آداب زیارت راهنمایی می‌کردند.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref>
| | در سال [[سال ۱۳۵۱ هجری شمسی|۱۳۵۱ش]] با ساماندهی حج‌گزاری ایرانیان توسط سازمان اوقاف، کاروان‌های [[حج]] موظف شدند یک روحانی را که دارای صلاحیت علمی و اخلاقی بود همراه خود داشته باشند.<ref>غفاری، محمد، کارنامه حج سال ۱۳۵۱، ۱۳۵۲ش، ص۱۹.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، ساماندهی و انتخاب روحانیان کاروان بر عهده حوزه نمایندگی [[ولایت فقیه|ولی فقیه]] در امور حج و [[زیارت]] و پس از آن بر عهده معاونت فرهنگی [[بعثه مقام معظم رهبری]] قرار گرفت.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> در ایام سفر، روحانی کاروان، رابط بعثه مقام معظم رهبری بین زائران است و هدایت حاجیان در مراسم مذهبی را همگام با برنامه‌های فرهنگی بعثه بر عهده دارد.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۲۰۲.</ref> |
|
| |
|
| == در ایران ==
| | در کاروان‌هایی که تعداد زائران در سفر حج واجب، بیش از ۱۳۵ نفر باشد، علاوه بر روحانی کاروان، روحانی دیگری به‌عنوان همکار حضور دارد که «مُعین» (به فارسی: یاریگر) خوانده می‌شود. همچنین در کاروان‌هایی که تعداد زنان بیش از مردان باشد، زنی دارای تحصیلات علوم دینی حضور دارد که «مُعینه» خوانده می‌شود.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13970919001115 «انتخاب روحانیان کاروان‌ها سفارشی نیست»، خبرگزاری فارس].</ref> در برخی از کشورهای اسلامی انتخاب روحانی کاروان با نظارت نهادهای دینی انجام می‌شود.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref> |
| در سال [[سال ۱۳۵۱ هجری شمسی|۱۳۵۱ش]] با ساماندهی حج‌گزاری ایرانیان توسط سازمان اوقاف، کاروان‌های [[حج]] موظف شدند یک روحانی را که دارای صلاحیت علمی و اخلاقی بود همراه خود داشته باشند.<ref>غفاری، محمد، کارنامه حج سال ۱۳۵۱، ۱۳۵۲ش، ص۱۹.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران]]، ساماندهی و انتخاب روحانیون کاروان بر عهده حوزه نمایندگی [[ولایت فقیه|ولی فقیه]] در امور حج و [[زیارت]] و پس از آن بر عهده معاونت فرهنگی [[بعثه مقام معظم رهبری]] قرار گرفت.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵</ref> در ایام سفر، روحانی کاروان، به نوعی رابط بعثه مقام معظم رهبری بین زائران است و هدایت حاجیان در مراسم مذهبی را همگام با برنامه‌های فرهنگی بعثه بر عهده دارد.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۲۰۲.</ref>
| |
| | |
| برای انتخاب روحانی کاروان که به صورت قانون‌مند صورت می‌گیرد،<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13970919001115 «انتخاب روحانیان کاروان‌ها سفارشی نیست»، خبرگزاری فارس].</ref> آزمون‌های عمومی در دو مرحله کتبی و شفاهی برگزار می‌گردد.<ref>[http://shamsa.ir/specialnews/1120 «شرایط جذب و گزینش روحانیون عمره، عتبات، سوریه و مداحان عتبات اعلام شد»، شمسا].</ref> در کاروان‌هایی که تعداد زائران در سفر حج واجب، بیش از ۱۳۵ نفر باشد، یک روحانی دیگر به عنوان همکار که به او مُعین می‌گویند حضور دارد و در کاروان‌هایی که تعداد زنان بیش از مردان باشد یک خانم تحصیل کرده علوم دینی با عنوان مُعینه همراهی می‌کند.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/13970919001115 «انتخاب روحانیان کاروان‌ها سفارشی نیست»، خبرگزاری فارس].</ref>
| |
| | |
| روحانیان شامل روحانیان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] هستند که از سوی بعثه ساماندهی و اعزام می‌شوند؛ نظارت بر عملکرد روحانیان، توسط رابطین روحانی که مجموعه‌ای از روحانیون با سابقه است، انجام می‌شود.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵</ref> در برخی از کشورهای اسلامی انتخاب روحانی کاروان با نظارت نهادهای دینی انجام می‌شود.<ref>احمدی میراقا، «روحانی کاروان»، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref>
| |
|
| |
|
| == وظایف در حج == | | == وظایف در حج == |
| وظیفه اصلی روحانی کاروان پاسخگویی به نیازهای معنوی، معرفتی و مذهبی زائران دانسته شده است؛<ref>عارفی مسکونی، «از نگاهی دیگر: راه کارهای انتقال معرفت»، میقات حج.</ref> اما برخی دیگر از وظایف روحانی کاروان عبارت‌اند از: | | وظیفه اصلی روحانی کاروان، به‌طور کلی پاسخگویی به نیازهای معنوی، معرفتی و مذهبی زائران است<ref>عارفی مسکونی، «از نگاهی دیگر: راه کارهای انتقال معرفت»، میقات حج.</ref> که جزئیات آن چنین بیان شده است: |
| * برگزاری جلسات پیش از سفر [[حج]] برای آموزش [[احکام حج]] و انجام صحیح مناسک و همچنین آموزش مباحث اعتقادی و سایر دانستنی‌های مورد نیاز زائران چون اخلاق، مسائل [[کلام اسلامی|کلامی]]، سیاسی و اجتماعی. | | * برگزاری جلسات پیش از سفر [[حج]] برای آموزش [[احکام حج]] و انجام صحیح مناسک و همچنین آموزش مباحث اعتقادی و سایر دانستنی‌های مورد نیاز زائران چون اخلاق، مسائل [[کلام اسلامی|کلامی]]، سیاسی و اجتماعی. |
| * ارائه الگوی عملی از رفتار و اخلاق اسلامی به اعضای کاروان و زائران خانه خدا و ایجاد تغییر و تحوّل روحی، اخلاقی و رفتاری در حجاج و تعمیق باورهای دینی در مردم. | | * ارائه الگوی عملی از رفتار و اخلاق اسلامی به اعضای کاروان و زائران خانه خدا. |
| * ارتقای سطح آگاهی حجاج در زمینه معارف دینی متناسب با اهداف حج و آشناسازی حجاج با روح و باطن حج و ویژگی‌های حج ابراهیمی. | | * ارتقای سطح آگاهی حجاج در زمینه معارف دینی، متناسب با اهداف حج و آشناسازی حجاج با روح و باطن حج. |
| * همراهی زائران در نخستین [[زیارت|زیارت‌ها]] و معرفی اماکن زیارتی [[مکه]] و [[مدینه|مدینه]] و ارائه اطلاعات تاریخی و هدایت زائران در مراسم مذهبی. | | * همراهی زائران در نخستین [[زیارت|زیارت‌ها]] و معرفی اماکن زیارتی [[مکه]] و [[مدینه]] و ارائه اطلاعات تاریخی و هدایت زائران در مراسم مذهبی. |
| * همراهی زائران و آموزش آنان از آغاز [[احرام]] تا پایان مناسک و تصحیح خطای احتمالی زائران در اجرای مناسک. | | * همراهی زائران و آموزش آنان از آغاز [[احرام]] تا پایان مناسک و تصحیح خطای احتمالی زائران در اجرای مناسک.<ref>«مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج.</ref> |
| * معرفی فرهنگ و ارزش‌های [[انقلاب اسلامی ایران]] به حجاج دیگر کشورها.<ref>«مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج.</ref>
| |
| | |
| رعایت شئون [[روحانیت]]، مردم‌داری، معاشرت خوب، همکاری با زائران، مدیریت فرهنگی کاروان، نظم و انضباط همراه با سازماندهی در کاروان، همکاری با رابطین روحانیون و کوشش در ایجاد روحیه معنوی در کاروان از دیگر وظایف روحانی کاروان دانسته شده است.<ref>[https://www.labbayk.ir/?l=news/4922 «روحانیون عمره حتما باید آموزش بدو خدمت را بگذرانند»، ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان.]</ref> توصیه شده است که روحانی کاروان، علاوه بر آشنایی با تعالیم [[فقه|فقهی]] و معارف مذهبی، به برخی از مهارت‌های روان‌شناختی و ارتباطی، که نقش مهمی در انتقال پیام دارند، مجهز باشد.<ref>عارفی مسکونی، «از نگاهی دیگر: راه کارهای انتقال معرفت»، میقات حج.</ref> روحانی کاروان در سفر [[عمره]] نیز وظایفی مشابه دارد.<ref>احمدی میراقا، روحانی کاروان، ج۸، ص۱۹۹-۲۰۵.</ref>
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| خط ۵۶: |
خط ۴۶: |
| * «مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج. دوره ۱۸، شماره ۷۲ - شماره پیاپی ۷۲، تیر ۱۳۸۹ش. | | * «مهارت‌های روان شناختی مورد نیاز روحانیون کاروان‌های زیارتی»، میقات حج. دوره ۱۸، شماره ۷۲ - شماره پیاپی ۷۲، تیر ۱۳۸۹ش. |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
|
| |
|
| |
|
| {{حج و عمره}} | | {{حج و عمره}} |
