پرش به محتوا

سید محسن طباطبائی حکیم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
←‏دوران مرجعیت: اصلاح پانویس‌ها
جز (←‏منابع: اصلاح منبع)
جز (←‏دوران مرجعیت: اصلاح پانویس‌ها)
خط ۱۱۵: خط ۱۱۵:
==دوران مرجعیت==
==دوران مرجعیت==
[[پرونده:سید ابوالقاسم خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود شاهرودی و سیدعلی تبریزی.jpg|بندانگشتی|[[سید ابوالقاسم خویی]]، سید محسن طباطبایی حکیم، [[سید محمود شاهرودی]] و سیدعلی تبریزی.]]
[[پرونده:سید ابوالقاسم خویی، سید محسن طباطبایی حکیم، سید محمود شاهرودی و سیدعلی تبریزی.jpg|بندانگشتی|[[سید ابوالقاسم خویی]]، سید محسن طباطبایی حکیم، [[سید محمود شاهرودی]] و سیدعلی تبریزی.]]
پس از درگذشت [[محمدحسین نائینی|میرزا محمدحسین نائینی]] ([[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵]]ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]] ([[سال ۱۳۲۵ هجری شمسی|۱۳۲۵]]ش)، مرجعیت او تثبیت شد و پس از درگذشتِ [[حسین بروجردی|آیت الله بروجردی]] ([[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|۱۳۴۰]]ش)، در جایگاه مؤثرترین مرجع شیعه قرار گرفت.<ref>بامداد، ج ۵، ص ۱۹۰</ref>
پس از درگذشت [[محمدحسین نائینی|میرزا محمدحسین نائینی]] ([[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵]]ش)، برخی مقلدان او به سید محسن حکیم رجوع کردند و پس از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]] ([[سال ۱۳۲۵ هجری شمسی|۱۳۲۵]]ش)، مرجعیت او تثبیت شد و پس از درگذشتِ [[حسین بروجردی|آیت الله بروجردی]] ([[سال ۱۳۴۰ هجری شمسی|۱۳۴۰]]ش)، در جایگاه مؤثرترین مرجع شیعه قرار گرفت.<ref>بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ۱۳۵۷ش، ج۵، ص۱۹۰.</ref>


===اقدامات فرهنگی - اجتماعی===
===اقدامات فرهنگی - اجتماعی===
شماری از اقدامات حکیم عبارتند از:<ref>حکیم، ج ۱، ص ۳۴ـ۳۵؛ فیاض حسینی، ج ۱، ص ۳۷ ـ ۳۹.</ref>
شماری از اقدامات فرهنگی و اجتماعی سید محسن حکیم عبارتند از:
*احداث یا بازسازی و مرمت ده‌ها [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بنای فرهنگی.
*احداث یا بازسازی و مرمت ده‌ها [[مسجد]]، [[حسینیه]] و بنای فرهنگی.
*تأسیس کتابخانه‌ای عمومی در [[نجف]] به نام [[مکتبة آیة اللّه الحکیم العامة]] و به‌تدریج، ایجاد شعبه‌هایی از آن در برخی شهرهای [[عراق]] و نیز در کشورهایی چون [[اندونزی]]، [[ایران]]، [[بحرین]]، [[پاکستان]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[مصر]] و [[هند]].
*تأسیس کتابخانه‌ای عمومی در [[نجف]] به نام [[مکتبة آیة اللّه الحکیم العامة]] و به‌تدریج، ایجاد شعبه‌هایی از آن در برخی شهرهای [[عراق]] و نیز در کشورهایی چون [[اندونزی]]، [[ایران]]، [[بحرین]]، [[پاکستان]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[مصر]] و [[هند]].
خط ۱۲۶: خط ۱۲۶:
*موضع‌گیری در اعتراض به قتل‌عام مسلمانان [[پاکستان]].
*موضع‌گیری در اعتراض به قتل‌عام مسلمانان [[پاکستان]].
*پشتیبانی از تأسیس [[المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی]] در [[لبنان]].
*پشتیبانی از تأسیس [[المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی]] در [[لبنان]].
*موضع‌گیری درباره [[اخوان‌المسلمین]] [[مصر]].
*موضع‌گیری درباره [[اخوان‌المسلمین]] [[مصر]].<ref>حکیم، مرجعیة الامام الحکیم قدس سرّه، ج۱، ص۳۴-۳۵؛ فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۳۷-۳۹.</ref>


===ساماندهی حوزه===
===ساماندهی حوزه===
[[پرونده:آیت الله حکیم 3.jpg|بندانگشتی]]
[[پرونده:آیت الله حکیم 3.jpg|بندانگشتی]]
برخی از اقدامات سید محسن حکیم عبارتند از:<ref>بَهادلی، ج ۱، ص ۳۴۲.</ref>
برخی از اقدامات سید محسن حکیم برای ساماندهی حوزه‌های علمیه شیعه عبارتند از:
*برنامه‌ریزی و تلاش با هدف افزایش شمار [[طلبه|طلاب]]؛ چنانکه شمار طلاب فقط در [[حوزه علمیه نجف]]، از ۱۲۰۰ تن به حدود هشت هزار نفر رسید.
*برنامه‌ریزی و تلاش با هدف افزایش شمار [[طلبه|طلاب]]؛ چنانکه شمار طلاب فقط در [[حوزه علمیه نجف]]، از ۱۲۰۰ تن به حدود هشت هزار نفر رسید.
*تأسیس مدرسه علوم اسلامی و غنابخشیدن به دروس حوزه با برقراری درس‌هایی چون [[فلسفه]]، [[کلام]]، [[تفسیر]] و [[اقتصاد]].
*تأسیس مدرسه علوم اسلامی و غنابخشیدن به دروس حوزه با برقراری درس‌هایی چون [[فلسفه]]، [[کلام]]، [[تفسیر]] و [[اقتصاد]].
*برنامه‌ریزی برای آشنا شدن طلاب با اندیشه‌های [[الحاد|الحادی]] مانند مارکسیسم، و توجه دادن بزرگان حوزه به خطر آنها.
*برنامه‌ریزی برای آشنا شدن طلاب با اندیشه‌های [[الحاد|الحادی]] مانند مارکسیسم، و توجه دادن بزرگان حوزه به خطر آنها.
*تمرکززدایی از حوزه و گسترش حوزه‌های علمیه در شهرها و مناطق دوردست و سایر کشورها مانند پاکستان، [[عربستان]] و کشورهای آفریقایی.
*تمرکززدایی از حوزه و گسترش حوزه‌های علمیه در شهرها و مناطق دوردست و سایر کشورها مانند پاکستان، [[عربستان]] و کشورهای آفریقایی.
*اهتمام به تسهیلات و ملزومات تحصیل و اسکان طلاب خارجی؛ از جمله اختصاص مدرسه‌ای در نجف به طلاب [[هند]] و مدرسه‌ای به طلاب [[افغانستان]] و [[تبت]].
*اهتمام به تسهیلات و ملزومات تحصیل و اسکان طلاب خارجی؛ از جمله اختصاص مدرسه‌ای در نجف به طلاب [[هند]] و مدرسه‌ای به طلاب [[افغانستان]] و [[تبت]].<ref>بَهادلی، الحوزة العلمیة فی النجف، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>


===شرکت در جهاد===
===مبارزه با کمونیسم===
سال [[سال ۱۳۳۲ هجری قمری|۱۳۳۲ق]] مصادف با جنگ جهانی اول بود. هر چند [[شیعیان]] همواره از بی‌مهری [[دولت عثمانی]] رنج می‌بردند، اما این مسئله هرگز آنان را از انجام وظیفه بازنداشت و [[فقیهان]] بزرگ [[نجف]]، [[جهاد]] با [[کافر|کافران]] بریتانیایی را [[واجب]] خواندند<ref>علوی، ص ۶۷ ـ ۷۳.</ref>و خود پیش‌تر از دیگران رهسپار جبهه‌های نبرد شدند.
پس از کودتای عبدالکریم قاسم در [[عراق]] و به قدرت رسیدن او در [[سال ۱۳۳۷ هجری شمسی|۱۳۳۷]]ش، زمینه مناسبی برای ترویج افکار کمونیستی و تصویب قوانین ناسازگار با احکام فقهی فراهم شد. آیت الله حکیم رسماً به تصویب این قوانین اعتراض کرد و عالمان و خطیبان را به آگاه کردن مردم از ماهیت ضددینی آن فراخواند. او همچنین با صدور دو [[فتوا|فتوای]] تاریخی در ۱۳۳۸ش، پیوستن به حزب کمونیست را شرعاً غیرمجاز و در حکم [[کفر]] و الحاد یا ترویج کفر و الحاد دانست. در پی این فتوا، دیگر عالمان [[نجف]] هم فتواهای مشابه دادند و سرانجام عبدالکریم قاسم را به عذرخواهی واداشتند.<ref>فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۶۷-۶۹؛ سراج، الامام محسن الحکیم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۱۷.</ref>


سید محسن حکیم، از طرف [[سید محمد سعید حبوبی]] فرماندهی جبهه راست شعیبیه را بر عهده داشت. تحت این عنوان هدایای مردمی و کمک‌های دولت عثمانی، به سمت سید محسن روانه شد. نهایتاً با هجوم سنگین نیروهای بریتانیا، مجاهدان شکست خورده و [[ناصریه]] سقوط کرد.<ref>حسینی اشکوری، ترجمه، ص ۹ ـ ۹۱.</ref>
===مبارزه با کمونیسم===
پس از کودتای عبدالکریم قاسم در [[عراق]] و به قدرت رسیدن او در [[سال ۱۳۳۷ هجری شمسی|۱۳۳۷]]ش، زمینه مناسبی برای ترویج افکار کمونیستی و تصویب قوانین ناسازگار با احکام فقهی فراهم شد. آیت الله حکیم رسماً به تصویب این قوانین اعتراض کرد و عالمان و خطیبان را به آگاه کردن مردم از ماهیت ضددینی آن فراخواند. او همچنین با صدور دو [[فتوا|فتوای]] تاریخی در ۱۳۳۸ش، پیوستن به حزب کمونیست را شرعاً غیرمجاز و در حکم [[کفر]] و الحاد یا ترویج کفر و الحاد دانست. در پی این فتوا، دیگر عالمان [[نجف]] هم فتواهای مشابه دادند و سرانجام عبدالکریم قاسم را به عذرخواهی واداشتند.<ref>فیاض حسینی، ج ۱، ص ۶۷ ـ ۶۹؛ عدنان ابراهیم سراج، ج ۱، ص ۲۱۷.</ref>
===فعالیت‌های سیاسی داخل عراق===
===فعالیت‌های سیاسی داخل عراق===
[[پرونده:تلگراف آیت الله حکیم به جمال عبدالناصر.jpg|150px|بندانگشتی|تلگراف آیت الله حکیم به جمال عبدالناصر]]
[[پرونده:تلگراف آیت الله حکیم به جمال عبدالناصر.jpg|150px|بندانگشتی|تلگراف آیت الله حکیم به جمال عبدالناصر]]
برخی از فعالیت‌های سیاسی سید محسن حکیم در داخل عراق عبارتند از:
* تأسیس و تثبیت [[جماعة العلماء فی النجف الاشرف|جماعت العلماء فی النجف الاشرف]].
* تأسیس و تثبیت [[جماعة العلماء فی النجف الاشرف|جماعت العلماء فی النجف الاشرف]].
*سفر به [[بغداد]] در ۱۳۴۲ش در اعتراض به رژیم بعثی حکومت عبدالسلام عارف و حبس و شکنجه مخالفان.
*سفر به [[بغداد]] در ۱۳۴۲ش در اعتراض به رژیم بعثی حکومت عبدالسلام عارف و حبس و شکنجه مخالفان.
*اعتراض شدید به سیاست طایفه‌گرایی، تبعیض مذهبی و تفرقه‌افکنی.
*اعتراض شدید به سیاست طایفه‌گرایی، تبعیض مذهبی و تفرقه‌افکنی.
*اعتراض به تصویب قانون ملی‌سازی برخی از شرکت‌های تجاری در ۱۳۴۳ش که به تضعیف قدرت مالی [[شیعه|شیعیان]] می‌انجامید.
*اعتراض به تصویب قانون ملی‌سازی برخی از شرکت‌های تجاری در ۱۳۴۳ش که به تضعیف قدرت مالی [[شیعه|شیعیان]] می‌انجامید.
*واکنش شدید به تصمیم حکومت عبدالسلام عارف در سرکوب کردهای شمال عراق. وی با فتوا به جایز نبودن جنگ با کردها، از کشتار آنان جلوگیری کرد.<ref>عدنان ابراهیم سراج، ج ۱، ص ۱۱۶ ـ ۱۱۸؛ بیاتی، ج ۱، ص ۵۵۱.</ref>
*واکنش شدید به تصمیم حکومت عبدالسلام عارف در سرکوب کردهای شمال عراق. وی با فتوا به جایز نبودن جنگ با کردها، از کشتار آنان جلوگیری کرد.<ref>سراج، الامام محسن الحکیم، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱۶-۱۱۸؛ بیاتی، المرجعیة الدینیة و دورها القیادی، ۲۰۰۰م، ج۱، ص۵۵۱.</ref>
 
=== فعالیت‌ها نسبت به مسلمانان جهان===
=== فعالیت‌ها نسبت به مسلمانان جهان===
در مسائل خارجی، حکیم به مسئله [[فلسطین]] حساسیت ویژه‌ای نشان می‌داد. او در برابر تهاجم صهیونیست‌ها به فلسطین در سال ۱۳۴۶ش، همه [[مسلمانان]] را به ایستادگی و بسیج امکانات فراخواند، به رسمیت شناختن [[اسرائیل]] از جانب حکومت وقت [[ایران]] را محکوم کرد و در حادثه آتش زدن [[مسجدالاقصی]] در ۱۳۴۸ش، با صدور بیانیه‌ای، مسئولیت شرعی و تاریخی [[مسلمان|مسلمانان]] را در برابر صهیونیست‌ها یادآور شد.<ref>فیاض حسینی، ج ۱، ص ۸۶ ـ ۹۴.</ref>
سید محسن حکیم به مسئله [[فلسطین]] حساسیت ویژه‌ای نشان می‌داد. او در برابر تهاجم اسرائیل به فلسطین در سال ۱۳۴۶ش، همه [[مسلمانان]] را به ایستادگی و بسیج امکانات فراخواند، به رسمیت شناختن [[اسرائیل]] از جانب حکومت وقت [[ایران]] را محکوم کرد و در حادثه آتش زدن [[مسجدالاقصی]] در ۱۳۴۸ش، با صدور بیانیه‌ای، مسئولیت شرعی و تاریخی [[مسلمان|مسلمانان]] را در برابر صهیونیست‌ها یادآور شد.<ref>فیاض حسینی، الامام المجاهد السید محسن الحکیم، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۸۶-۹۴.</ref>


در جریان محکومیت سید قطب (از رهبران جنبش اسلامی مصر) از سوی نظام جمال عبدالناصر، آیت الله حکیم در ششم جمادی الاول ۱۳۸۶ق با ارسال تلگرافی خطاب به جمال عبدالناصر، خواستار لغو حکم اعدام وی شد.
در جریان محکومیت سید قطب (از رهبران جنبش اسلامی مصر) از سوی نظام جمال عبدالناصر، آیت الله حکیم در ششم جمادی الاول ۱۳۸۶ق با ارسال تلگرافی خطاب به جمال عبدالناصر، خواستار لغو حکم اعدام وی شد.{{مدرک}}
[[پرونده:مرقد سید محسن حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد سید محسن حکیم]]
[[پرونده:مرقد سید محسن حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد سید محسن حکیم]]
===مواضع حکیم در مواجهه با رویدادهای ایران===
===مواضع حکیم در مواجهه با رویدادهای ایران===
آیت‌اللّه حکیم در برخی از رویدادهای سیاسی ایران، مخالفت خود را با عملکرد حکومت [[محمدرضا پهلوی]] نشان داد؛ از جمله:<ref>باقری بیدهندی، ج ۱، ص ۷۲؛ دوانی، ج ۳، ص ۴۴ ـ ۴۶.</ref>
آیت‌اللّه حکیم در برخی از رویدادهای سیاسی ایران، مخالفت خود را با عملکرد حکومت [[محمدرضا پهلوی]] نشان داد؛ از جمله:
*واکنش شدید به تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی.
*واکنش شدید به تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی.
*اظهار تأثر شدید از کشتار شماری از طلاب [[مدرسه فیضیه]] و ارائه این پیشنهاد که علما دسته‌جمعی به [[عتبات]] مهاجرت کنند تا او بتواند رأی صریح خود را درباره دولت ایران صادر کند. [[امام خمینی]] و شماری دیگر از علمای [[قم]] در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در ایران را ضروری قلمداد کردند.
*اظهار تأثر شدید از کشتار شماری از طلاب [[مدرسه فیضیه]] و ارائه این پیشنهاد که علما دسته‌جمعی به [[عتبات]] مهاجرت کنند تا او بتواند رأی صریح خود را درباره دولت ایران صادر کند. [[امام خمینی]] و شماری دیگر از علمای [[قم]] در پاسخ به این پیشنهاد، مهاجرت را به صلاح ندانستند و حضور در ایران را ضروری قلمداد کردند.
*محکومیت [[قیام ۱۵ خرداد|حادثه]] [[۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ش و اعلام ناتوانی حکومت ایران در اداره مملکت.
*محکومیت [[قیام ۱۵ خرداد|حادثه]] [[۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲ش و اعلام ناتوانی حکومت ایران در اداره مملکت.<ref>باقری بیدهندی، «نجوم امت (۲۱) آیت الله العظمی حاج سید محسن حکیم»، ص۷۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۱۳۶۰ش، ج۳، ص۴۴-۴۶.</ref>
[[حسینعلی منتظری]] معتقد است که ذهن آیت الله حکیم را نسبت به امام خمینی مغشوش کرده بودند و آیت الله حکیم با امام همکاری و همراهی نمی‌کرد.<ref group="یادداشت"> «آیت الله حکیم آن وقت تقریبا مرجع عمده ایران بود و با توجه به ارتباط حکومت ایران با ایشان ذهن ایشان را نسبت به آقای خمینی مغشوش کرده بودند؛ من یادم هست یک بار آقای شیخ عبدالجلیل جلیلی کرمانشاهی که از طرفداران آقای خمینی بود گفت: من رفتم به آقای حکیم اعتراض کردم که آقا شما چرا نسبت به آقای خمینی موضع همکاری و همراهی ندارید؟ آقای حکیم گفت نامه‌ها را بیاورید، ۲۷ تا نامه از ۲۷ نفر از علمای مهم شهرستان‌ها پیش آقای حکیم بود که در آن‌ها نوشته بودند شما گول حرف‌های آقای خمینی را نخورید، این‌ها یک عده نهضتی‌ها و بچه‌ها هستند که اطراف ایشان را گرفته‌اند!» ر.ک: خاطرات آیت الله منتظری، ج ۱، ص ۲۵۹.</ref>
 
با این حال [[حسینعلی منتظری]] در کتاب خاطرات خود، آورده که برخی، ذهن آیت الله حکیم را نسبت به امام خمینی مغشوش کرده بوده‌ و به همین دلیل، سید محسن حکیم با امام خمینی همراهی و همکاری نمی‌کرده است.<ref group="یادداشت"> «آیت الله حکیم آن وقت تقریبا مرجع عمده ایران بود و با توجه به ارتباط حکومت ایران با ایشان ذهن ایشان را نسبت به آقای خمینی مغشوش کرده بودند؛ من یادم هست یک بار آقای شیخ عبدالجلیل جلیلی کرمانشاهی که از طرفداران آقای خمینی بود گفت: من رفتم به آقای حکیم اعتراض کردم که آقا شما چرا نسبت به آقای خمینی موضع همکاری و همراهی ندارید؟ آقای حکیم گفت نامه‌ها را بیاورید، ۲۷ تا نامه از ۲۷ نفر از علمای مهم شهرستان‌ها پیش آقای حکیم بود که در آن‌ها نوشته بودند شما گول حرف‌های آقای خمینی را نخورید، این‌ها یک عده نهضتی‌ها و بچه‌ها هستند که اطراف ایشان را گرفته‌اند!» ر.ک: خاطرات آیت الله منتظری، ج۱، ص۲۵۹.</ref>
[[پرونده:مرقد سید حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد آیت الله حکیم در کتابخانه]]
[[پرونده:مرقد سید حکیم.jpg|200px|بندانگشتی|مرقد آیت الله حکیم در کتابخانه]]


۳۸۸

ویرایش