جفر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جَفْر''' عنوان کتاب حدیثی است که به املای [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] و خط [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] نوشته شد. کتاب جفر از [[ودایع امامت]] و از منابع علم امام به شمار می‌آید که مطابق برخی از روایات، تنها پیامبر و اوصیای او می‌توانند به آن نگاه کنند. بر اساس برخی روایات، [[امامان شیعه|امامان(ع)]] علاوه بر کتاب جفر، جفر‌های دیگری دارند که آنها کتاب نبوده و تنها انبانی برای نگه‌داری اشیاء معنوی دیگر، مانند [[تورات]]، [[انجیل]] و [[مصحف فاطمه(س)]] هستند.

برخی محققان معتقدند کتاب جفر به صورت رمزی نوشته شده و [[علم منایا و بلایا]] در آن ثبت شده است. پوسیده نشدن جفر و از بین نرفتن مرکب آن، از دیگر ویژگی‌های ذکر شده در احادیث، برای این کتاب است. برخی از محققان با استناد به احادیث بر این باورند که این کتاب اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] است. کتاب‌هایی در موضوع جفر نوشته شده که «حقیقة الجفر عند الشیعة» نوشته اکرم برکات العاملی از جمله آنها است.

بر اساس احادیث شیعه، جفر کتابی است که به املای پیامبر(ص) و کتابت علی(ع)‌ نوشته شده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹ و ۵۰۶-۵۰۷؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۸.</ref> جفر در لغت به معنای برّه یا بزغاله آمده است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه جفر؛ فیومی، المصباح المنیر، ذیل واژه جفر.</ref>، ازاین رو در اصطلاحِ روایات، به کتاب خاصی گفته می‌شود که با املای پیامبر(ص) و کتابت علی(ع)‌ بر پوست بزغاله نوشته شده است.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۲۸-۳۰.</ref>  

مطابق روایتی از [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] خداوند در روز‌های پایانی عمر پیامبر(ص) به او دستور داد تا همراه علی بن ابی‌طالب(ع) به [[کوه احد|کوه اُحُد]] روند و بزغاله‌ای را که در آنجا یافتند، [[ذبح شرعی|ذبح]] کنند. آنها پس از انجام این دستور، پوست حیوان را دباغی‌شده یافتند. [[جبرئیل]] با گروهی از فرشتگان نازل شدند، قلم و دواتی به رنگ سبز آوردند و علی(ع) با آن قلم و دوات بر آن پوست دباغی‌شده کتاب را نوشتند.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۵۰۶-۵۰۷.</ref>

مطابق برخی از روایات، جفر از جمله [[ودایع امامت]] است که بر امام‌بودن صاحب آن دلالت دارد.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۸؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱۰۲-۱۰۳؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۸-۴۱۹.</ref> به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، مؤلف [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]]، کتاب جفر همچون دیگر ودایع امامت، نزد [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی (عج)]] است‌.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۱۹.</ref> برخی از نویسندگان، [[علم جفر]] را به امام علی‌(ع) نسبت داده‌اند<ref>کاشفی، حرز الامان، چاپ سنگی، ص۸.</ref>، در مقابل محققانی این نسبت را بدون دلیل دانسته‌اند.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۸.</ref>

در بعضی روایت‌ها از جفر‌های دیگری چون جفر اَبیَض (سفید) و جفر اَحمَر (سرخ) سخن به میان آمده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۰.</ref> اکرم برکات، نویسنده لبنانی ((متولد ۱۹۶۸م) معتقد است جفرهای دیگر، غیر از کتاب جفر و انبان چرمی برای نگه‌داری اشیاء معنوی است.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۴۳.</ref> بر پایه برخی از روایات، کتاب‌هایی چون [[صحف ابراهیم|صحف ابراهیم(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۴۰.</ref>، [[تورات]]، [[انجیل]]، [[زبور]] و [[مصحف فاطمه(س)]] در جفر ابیض<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۶.</ref> و شمشیر پیامبر(ص) در جفر احمر نگهداری می‌شود.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۶؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۱۱.</ref>

پوسیده‌نشدن پوست بزغاله و از بین‌نرفتن مرکب آن، از ویژگی‌های ذکر شده برای کتاب جفر، در روایات است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۵۰۶-۵۰۷.</ref> در روایتی از امام کاظم(ع) نگاه کردن به جفر از امتیازات پیامبر(ص) و جانشینان اوست و تنها آنها می‌توانند در جفر نگاه کنند.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۸-۱۵۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۲.</ref>

در بعضی از روایات، از مراجعه ائمه‌(ع) به کتاب جفر و خبردادن ایشان از امور غیبی سخن به میان آمده است؛ از جمله این روایت‌ها خبر امام صادق(ع) از زمان ولادت امام زمان، طول عمر او و حوادث [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]]<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۵۳.</ref> و نیز خبردادن [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] از به سرانجام نرسیدن [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ولایت‌عهدی مأمون عباسی]] است.<ref>ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۵.</ref>

[[ابن‌تیمیه]]، پیشوای [[سلفیه|سَلَفی]]، وجود کتاب جفر و هرگونه کتابی از [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] در موضوع اخبار آیندگان را نپذیرفته است.<ref>ابن‌تیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۳۶.</ref> به گفته برخی از نویسندگان اهل‌سنت، اختصاص داشتن [[علم غیب]] به خدا و بعضی از [[پیامبران]]، دلیل انکار ابن‌تیمیه جفر بوده است.<ref>ابوالعزائم، الجفر، ۱۴۳۲ق، ص۱۸.</ref>

* «حقیقة الجفر عند الشیعة» نوشته اکرم برکات العاملی؛ این کتاب را انتشارات دار الصفوة لبنان برای نخستین‌بار در سال ۱۴۱۶ق در ۲۸۵ صفحه چاپ کرد.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۱۶ق.</ref>

* «بحث حول الجفر و علم المعصوم(ع) من خلال الآثر» نوشته سیدعمّار صدرالدین موسوی العاملی؛ چاپ اول این کتاب در سال ۱۴۱۹ق و چاپ دوم آن در سال ۱۴۲۹ق به کوشش دار المحجة البیضاء بیروت انجام گرفته است.<ref>موسوی العاملی، بحث حول الجفر و علم المعصوم(ع)، ۱۴۲۹ق.</ref>

* موسوی العاملی، سیدعمار صدرالدین، بحث حول الجفر و علم المعصوم(ع) من خلال الآثار، بیروت، دار المحجة البیضاء، ۱۴۲۹ق.