جفر: تفاوت میان نسخه‌ها

بر اساس احادیث شیعه، کتاب جفر به املای پیامبر(ص) و کتابت علی(ع)‌ نوشته شده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۹ و ۵۰۶-۵۰۷؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۸.</ref> اگرچه جفر در لغت به معنای برّه یا بزغاله آمده است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه جفر؛ فیومی، المصباح المنیر، ذیل واژه جفر.</ref>، اما در اصطلاحِ روایات، به کتاب خاصی گفته می‌شود که با املای پیامبر(ص) و کتابت علی(ع)‌ بر پوست بزغاله نوشته شده است.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۲۸-۳۰.</ref> مطابق روایتی از [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] خداوند در روز‌های پایانی عمر پیامبر به او دستور داد تا همراه علی بن ابی‌طالب به [[کوه احد|کوه اُحُد]] روند و بزغاله‌ای را که در آنجا یافتند، ذبح کنند. آنها پس از انجام این دستور، پوست حیوان را دباغی شده یافتند. [[جبرئیل]] با گروهی از فرشتگان نازل شده، قلم و دواتی به رنگ سبز آورد و علی(ع) با آن قلم و دوات بر آن پوست دباغی شده کتاب را نوشتند.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۵۰۶-۵۰۷.</ref>

مطابق برخی از روایات، جفر از جمله [[ودایع امامت]] است که بر امام بودن صاحب آن دلالت دارد.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۸؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱۰۲-۱۰۳؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۸-۴۱۹.</ref> به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، مؤلف [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]]، کتاب جفر همچون دیگر ودایع امامت، میان [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نیز نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی (عج)]] است‌.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۱۹.</ref> اگر چه برخی از نویسندگان، [[علم جفر]] را به امام علی‌(ع) نسبت داده‌اند<ref>کاشفی، حرز الامان، چاپ سنگی، ص۸.</ref>، در مقابل محققانی این نسبت را بدون دلیل دانسته‌اند.<ref>بهاردوست، «جفر و جامعه»، ص۴۷۸.</ref>

در بعضی روایت‌ها از جفر‌های دیگری چون جفر اَبیَض (سفید) و جفر اَحمَر (سرخ) سخن به میان آمده است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۴۰.</ref> اکرم برکات، نویسنده لبنانی معتقد است جفرهای دیگر، غیر از کتاب جفر و انبان چرمی برای نگه‌داری اشیاء معنوی است.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۴۳.</ref> بر پایه برخی از روایات، کتاب‌های مقدسی چون [[صحف ابراهیم|صحف ابراهیم(ع)]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۴۰.</ref>، [[تورات]]، [[انجیل]]، [[زبور]] و [[مصحف فاطمه‌(س)]] در جفر ابیض<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۶.</ref> و شمشیر پیامبر(ص) در جفر احمر نگهداری می‌شود.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۶؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۱۱.</ref>

 

 

[[ابن‌تیمیه]]، اندیشمند تأثیرگذار [[سلفیه|سَلَفی]]، وجود کتاب جفر و هرگونه کتابی از ائمه(ع) در موضوع اخبار آیندگان را انکار کرده است.<ref>ابن‌تیمیه، منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۱۳۶.</ref> به گفته برخی از نویسندگان اهل سنت، اختصاص داشتن [[علم غیب]] به خدا و بعضی از پیامبران، دلیل انکار جفر بوده است.<ref>ابوالعزائم، الجفر، ۱۴۳۲ق، ص۱۸.</ref>

به باور برخی محققان، کتاب جفر به صورت رمزی نوشته شده است.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۶۹.</ref> حجم اندک جفر (پوست بزغاله) و مطالب بسیار گسترده آن (ثبت شدن تمامی حوادث عالم) محققان را بر آن داشته تا در صدد حلّ این ناسازگاری برآیند.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۶۹.</ref> [[سید میر شریف جرجانی]]، از عالمان حنفی مذهب قرن هشتم، در حلّ این اشکال معتقد است کتاب جفر به روش [[علم حروف]] نوشته شده است.<ref>جرجانی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۶، ص۲۲.</ref> اما اکرم برکات با پذیرش رمزی بودن این کتاب، ادعای جرجانی را، ادعایی بدون دلیل خوانده، معتقد است در [[حدیث|احادیث]] هیچ توضیحی در این باره وجود ندارد.<ref>برکات، حقیقة الجفر عند الشیعة، ۱۴۳۰ق، ص۷۰.</ref>

پوسیده نشدن پوست بزغاله و از بین نرفتن مرکب آن، از ویژگی‌های ذکر شده برای کتاب جفر، در روایات است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۵۰۶-۵۰۷.</ref> در روایتی از امام کاظم(ع) نگاه کردن به جفر از امتیازات پیامبر و جانشینان اوست و تنها آنها می‌توانند در جفر نگاه کنند.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۵۸-۱۵۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۱۲.</ref>

در بعضی از روایات، از مراجعه ائمه‌(ع) به کتاب جفر و خبر دادن ایشان از امور غیبی سخن به میان آمده است؛ از جمله این روایت‌ها می‌توان به خبر امام صادق از زمان ولادت امام زمان، طول عمر او و حوادث غیبت<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۵۳.</ref> و نیز خبر دادن [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] از به سرانجام نرسیدن ولایت عهدی [[مأمون عباسی]] اشاره کرد.<ref>ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۵.</ref>