۱۷٬۱۹۲
ویرایش
جفر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←کتاب جفر) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==کتاب جفر== | ==کتاب جفر== | ||
جفر، واژه‌ای عربی است که به بچه گوسفند یا بچه شتری گفته می‌شود که شکمش بزرگ شده و علف‌خوار است<ref>فراهیدی، العین، ج۶، ص۱۱۰.</ref> در اصطلاح نام کتابی است که پیامبر آن را به حضرت علی املا کرد<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> و چون حضرت علی آن را بر پوست گوسفندی نوشت به نام آن پوست یعنی جفر معروف گردید.<ref>فرضی‌پوریان، تحلیلی درباره جفر و جامع، دو منبع علم امام، ص۷۸.</ref> | جفر، واژه‌ای عربی است که به بچه گوسفند یا بچه شتری گفته می‌شود که شکمش بزرگ شده و علف‌خوار است<ref>فراهیدی، العین، ج۶، ص۱۱۰.</ref> در اصطلاح نام کتابی است که پیامبر آن را به حضرت علی املا کرد<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> و چون حضرت علی آن را بر پوست گوسفندی نوشت به نام آن پوست یعنی جفر معروف گردید.<ref>فرضی‌پوریان، تحلیلی درباره جفر و جامع، دو منبع علم امام، ص۷۸.</ref> | ||
برخی متون شیعی، از جفر ابیض (سفید) و جفر احمر (سرخ) نیز یاد کرده‌اند<ref>اربلی، ج۲، ص۳۸۲؛ کلینی، ج۱، ص۲۴۰</ref> این دو جفر، دو انبان چرمین‌اند که در اولی شماری کتاب و در دومی شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] قرار داشته است.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۳۷ ۳۸</ref> کتاب‌های موجود در جفر ابیض برخی کتاب‌های آسمانی پیشین، [[مصحف فاطمه]] و کتاب جامعه است.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۴۲،۴۳، ۴۶، ۴۹</ref> | برخی متون شیعی، از جفر ابیض (سفید) و جفر احمر (سرخ) نیز یاد کرده‌اند<ref>اربلی، ج۲، ص۳۸۲؛ کلینی، ج۱، ص۲۴۰</ref> این دو جفر، دو انبان چرمین‌اند که در اولی شماری کتاب و در دومی شمشیر [[محمد(ص)|رسول خدا]] قرار داشته است.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۳۷ ۳۸</ref> کتاب‌های موجود در جفر ابیض برخی کتاب‌های آسمانی پیشین، [[مصحف فاطمه]] و کتاب جامعه است.<ref>مجلسی، ج۲۶، ص۴۲،۴۳، ۴۶، ۴۹</ref> | ||
= | === محتوا و ویژگی‌ها=== | ||
== محتوا و ویژگی‌ها== | |||
بنا بر روایات محتوای کتاب جفر عبارت است از: | بنا بر روایات محتوای کتاب جفر عبارت است از: | ||
* علم انبیا و اولیای الهی | * علم انبیا و اولیای الهی | ||
| خط ۲۷: | خط ۱۹: | ||
*جفر از [[ودایع امامت]] است و از امامی به امام دیگر منتقل می‌شود.<ref>كلينی، الكافى، ج۱، ص۲۳۹؛ شیخ مفيد، الإرشاد، ج۲، ص۱۸۶.</ref> | *جفر از [[ودایع امامت]] است و از امامی به امام دیگر منتقل می‌شود.<ref>كلينی، الكافى، ج۱، ص۲۳۹؛ شیخ مفيد، الإرشاد، ج۲، ص۱۸۶.</ref> | ||
==نگهداری == | ===نگهداری === | ||
بر اساس روایات[[اهل بیت]](ع)، کتاب جفر همچون شمشیر پیامبر(ص)، میان [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نیز نزد امام [[امام مهدی (عج)]] است.<ref>عاملی، ص۱۲۵۱۳۳</ref> بر اساس برخی روایات [[شیعه]]، شمشیر رسول خدا، کتاب جفر و جامعه نزد هر کس باشد، نشانه [[امامت]] اوست،<ref>شیخ صدوق، معانی‌الاخبار،ص۱۰۲-۱۰۳</ref> از [[امام کاظم(ع)]] نقل شده کسی جز [[نبی]] و وصی او، کسی نمی‌تواند در جفر بنگرد و نگریستن در آن از امتیازات اوصیای پیامبر(ص) است.{{مدرک}} | بر اساس روایات[[اهل بیت]](ع)، کتاب جفر همچون شمشیر پیامبر(ص)، میان [[امامان شیعه]] دست به دست می‌گشته و اکنون نیز نزد امام [[امام مهدی (عج)]] است.<ref>عاملی، ص۱۲۵۱۳۳</ref> بر اساس برخی روایات [[شیعه]]، شمشیر رسول خدا، کتاب جفر و جامعه نزد هر کس باشد، نشانه [[امامت]] اوست،<ref>شیخ صدوق، معانی‌الاخبار،ص۱۰۲-۱۰۳</ref> از [[امام کاظم(ع)]] نقل شده کسی جز [[نبی]] و وصی او، کسی نمی‌تواند در جفر بنگرد و نگریستن در آن از امتیازات اوصیای پیامبر(ص) است.{{مدرک}} | ||
البته برخی منابع اهل سنت ادعا کرده‌اند که کتاب جفر در [[مراکش|مغرب]] (مراکش) و در میان خاندان عبدالمؤمن نیز موجود بوده است<ref>مراکشی، المعجب،ص ۱۸۰</ref> به نوشته ابن خلکان، محمد بن تومرت (متوفی ۵۲۴ق) مطالب این کتاب را از عبدالمؤمن مراکشی فراگرفته بود.<ref>ابن خلکان، ج۵، ص۴۸.</ref> همچنین ابن ابی‌اصیبعه، قصیده‌ای منسوب به [[ابن سینا]] را آورده که سراینده در آن، بر مبنای برخی محاسبات [[علم نجوم|نجومی]] و با اعتماد به کتاب جفر منسوب به [[امام علی(ع)]]، پیشگویی‌هایی کرده است.<ref>ابن ابی‌اصیبعه، عیون الانباء، ص۴۵۴ ۴۵۷.</ref> | البته برخی منابع اهل سنت ادعا کرده‌اند که کتاب جفر در [[مراکش|مغرب]] (مراکش) و در میان خاندان عبدالمؤمن نیز موجود بوده است<ref>مراکشی، المعجب،ص ۱۸۰</ref> به نوشته ابن خلکان، محمد بن تومرت (متوفی ۵۲۴ق) مطالب این کتاب را از عبدالمؤمن مراکشی فراگرفته بود.<ref>ابن خلکان، ج۵، ص۴۸.</ref> همچنین ابن ابی‌اصیبعه، قصیده‌ای منسوب به [[ابن سینا]] را آورده که سراینده در آن، بر مبنای برخی محاسبات [[علم نجوم|نجومی]] و با اعتماد به کتاب جفر منسوب به [[امام علی(ع)]]، پیشگویی‌هایی کرده است.<ref>ابن ابی‌اصیبعه، عیون الانباء، ص۴۵۴ ۴۵۷.</ref> | ||
==در نوشته‌های اهل سنّت== | ===در نوشته‌های اهل سنّت=== | ||
در گزارش‌های شیعی میان کتاب جفر و جامعه و محتوای آن دو تفکیک شده است اما در گزارش‌های اهل سنت چنین تفکیکی وجود ندارد، | در گزارش‌های شیعی میان کتاب جفر و جامعه و محتوای آن دو تفکیک شده است اما در گزارش‌های اهل سنت چنین تفکیکی وجود ندارد، در پاره‌ای از گزارش‌های [[اهل سنّت]]، که از این دو کتاب به طور جداگانه یاد شده، محتوای آن دو، یک چیز معرفی شده است.<ref>جرجانی، شرح‌المواقف،ج ۶، ص۲۲.</ref> در نوشته‌های [[اهل سنت]]، کتاب جفر بیشتر به [[امام صادق(ع)]] نسبت داده شده است. [[ابن خلدون]] اصل کتاب جفر را از امام صادق(ع) دانسته که [[هارون بن سعید عجلی]]، پیشوای [[زیدیه|زیدیان]]، از وی روایت کرده و در آن حوادثی ذکر شده است که در آینده برای [[امامان شیعه]] اتفاق خواهد افتاد و کتاب را به اعتبار پوستی که مطالب روی آن نوشته شده بوده، جفر نامیده‌اند.<ref> ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶</ref> به نظر ابن خلدون اگر چه امام صادق(ع) برخی نزدیکانش را از رخدادهای ناگوار آینده بر حذر می‌داشت و رخدادها همانگونه که او پیش‌بینی کرده بود، به وقوع می‌پیوست، اما در وجود چنین کتابی که تنها برخی اشارات عاری از هرگونه دلیل در اعتبار آن رسیده باید تردید کرد.<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶.</ref> | ||
در نوشته‌های [[اهل سنت]]، کتاب جفر بیشتر به [[امام صادق(ع)]] نسبت داده شده است. [[ابن خلدون]] اصل کتاب جفر را از امام صادق(ع) دانسته که [[هارون بن سعید عجلی]]، پیشوای [[زیدیه|زیدیان]]، از وی روایت کرده و در آن حوادثی ذکر شده است که در آینده برای [[امامان شیعه]] اتفاق خواهد افتاد و کتاب را به اعتبار پوستی که مطالب روی آن نوشته شده بوده، جفر نامیده‌اند.<ref> ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶</ref> به نظر ابن خلدون اگر چه امام صادق(ع) برخی نزدیکانش را از رخدادهای ناگوار آینده بر حذر می‌داشت و رخدادها همانگونه که او پیش‌بینی کرده بود، به وقوع می‌پیوست، اما در وجود چنین کتابی که تنها برخی اشارات عاری از هرگونه دلیل در اعتبار آن رسیده باید تردید کرد.<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶.</ref> | |||
ابن قتیبه نیز به [[رافضیان]] درباره ادعای علم باطنی و وجود کتاب جفر نزد آنان خرده گرفته؛ زیرا، هارون بن سعید که این کتاب را روایت کرده، در یکی از سروده‌های خود از جفر و هر که به جفر می‌پردازد، بیزاری جُسته است.<ref>ابن‌قتیبه، ص۴۸-۴۹.</ref> همچنین [[بشر بن معتمر هلالی]] (متوفی ۲۲۶ق)، رئیس معتزلیان [[بغداد]]، در شعری به [[رافضیان]] طعنه زده که جفر آنان را غَرّه ساخته است.<ref>جاحظ، ج۶، ص۲۸۹</ref> به عقیده [[ابوزهره]]،<ref>ابوزهره، ص۲۹، ۹۸</ref> فرقه [[خطابیه]] اندیشه‌های مربوط به جفر را در میان [[شیعیان]] دوازده امامی رواج داد<ref>مقریزی، ج۴، ص۱۷۴-۱۷۵</ref> ولی، با توجه به گرایش‌های غلوآمیز [[ابوالخطاب]]، داعیه‌دار این فرقه، و برائت جستن [[امام صادق]](ع) از وی در حضور اصحاب،<ref> قاضی نعمان، ج۱، ص۴۹ ۵۰</ref> قطعاً قرائت خطابیه از جفر را [[امامان شیعه]] تأیید نکرده‌اند.{{مدرک}} | ابن قتیبه نیز به [[رافضیان]] درباره ادعای علم باطنی و وجود کتاب جفر نزد آنان خرده گرفته؛ زیرا، هارون بن سعید که این کتاب را روایت کرده، در یکی از سروده‌های خود از جفر و هر که به جفر می‌پردازد، بیزاری جُسته است.<ref>ابن‌قتیبه، ص۴۸-۴۹.</ref> همچنین [[بشر بن معتمر هلالی]] (متوفی ۲۲۶ق)، رئیس معتزلیان [[بغداد]]، در شعری به [[رافضیان]] طعنه زده که جفر آنان را غَرّه ساخته است.<ref>جاحظ، ج۶، ص۲۸۹</ref> به عقیده [[ابوزهره]]،<ref>ابوزهره، ص۲۹، ۹۸</ref> فرقه [[خطابیه]] اندیشه‌های مربوط به جفر را در میان [[شیعیان]] دوازده امامی رواج داد<ref>مقریزی، ج۴، ص۱۷۴-۱۷۵</ref> ولی، با توجه به گرایش‌های غلوآمیز [[ابوالخطاب]]، داعیه‌دار این فرقه، و برائت جستن [[امام صادق]](ع) از وی در حضور اصحاب،<ref> قاضی نعمان، ج۱، ص۴۹ ۵۰</ref> قطعاً قرائت خطابیه از جفر را [[امامان شیعه]] تأیید نکرده‌اند.{{مدرک}} | ||
| خط ۵۴: | خط ۴۴: | ||
==پیدایش جفر و جامعه== | ==پیدایش جفر و جامعه== | ||
[[صفار قمی]] | ===پیدایش === | ||
[[صفار قمی]] آغاز جفر را در روایتی منسوب به [[امام کاظم|امام موسی‌الکاظم]](ع) این‌گونه آورده است که در روزهای پایانی عمر [[پیامبر(ص)]]، همه اخبار گذشته و آینده تا روز [[قیامت]] و تأویل همه آیات و نام اوصیا از خاندان آن حضرت و آنچه بر ایشان می‌گذرد و نیز توصیه یکایک ایشان و شیعیانشان به صبر، بر آن حضرت [[وحی]] شد و پیامبر(ص) به امر خدا آنها را بر [[امام علی|علی(ع)]] املا فرمود و آن حضرت نیز با مرکب سبز رنگی که [[جبرائیل]] از [[بهشت]] آورده بود، این مطالب را بر روی پوست جَفْرة (برّه یا بزغاله ماده)، که آماده شده بود، نوشت.<ref>صفار قمی، بصائر الدرجات،ص۵۰۶-۵۰۷</ref> در پایان این روایت آمده است که اوصیای پیامبر(ص) همه اخبار مَلاحِم را از این نوشته برگرفته‌اند.<ref>آملی، نفائس‌الفنون فی عرایس العیون،ج ۲، ص۹۳۹۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ج ۲۶، ص۲۶- ۲۷</ref> | |||
بنا بر روایتی که [[کلینی|کلینی]] | بنا بر روایتی که [[کلینی|کلینی]] نقل کرده، خداوند مشی کلی [[امامان شیعه]] را در نوشته‌ای بر پیامبر(ص) نازل کرده است<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۲۷۹-۲۸۰</ref>؛ احتمالاً این نوشته همان جفر و جامعه است که [[امام رضا]](ع) به هنگام پذیرش [[ولایتعهدی مأمون]] از آن یاد کرده و در پایان عهدنامه نوشته است که: «ولایتعهدی را می‌پذیرم، ولی مضمون جفر و جامعه بر خلاف آن دلالت دارند».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۹، ص۱۴۸-۱۵۳.</ref> {{یادداشت|در روایتی دیگر آمده است که امام رضا در پایان عهدنامه نوشت: «مضمون جفر و جامعه چنین بیان می‌دارد که امر ولایتعهدی بتمامه منعقد نخواهد شد».(جرجانی، شرح‌المواقف،ج ۶، ص۲۲.)}} | ||
جفر و جامعه از [[ودایع امامت]] است و از امامی به امام دیگر منتقل می‌شود.<ref>كلينی، الكافى، ج۱، ص۲۳۹؛ شیخ مفيد، الإرشاد، ج۲، ص۱۸۶</ref> | جفر و جامعه از [[ودایع امامت]] است و از امامی به امام دیگر منتقل می‌شود.<ref>كلينی، الكافى، ج۱، ص۲۳۹؛ شیخ مفيد، الإرشاد، ج۲، ص۱۸۶</ref> | ||