تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۸ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۳۳

۶۵۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۸ ژانویهٔ ۲۰۲۲

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۱۸۷

ویرایش

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 ==شهادت حضرت فاطمه(س)==
 {{اصلی|شهادت حضرت فاطمه(س)}}
-[[فاطمه(س)]] دختر [[پیامبر اکرم(ص)]] پس از مدتی بیماری و در اثر صدمات جسمیِ ناشی از حوادث پس از [[رحلت پیامبر]]، در [[سال ۱۱ هجری قمری|سال ۱۱ هجری]] درگذشت.<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۳.</ref> درباره تاریخ شهادت او بین چهل شب تا هشت ماه پس از رحلت پیامبر(ص) اختلاف‌نظر است.<ref>شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ۱۳۶۳ش، ص۱۵۴.</ref> ۹۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص)<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.</ref> یعنی [[۳ جمادی‌الثانی|سوم جمادی الثانی]]<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۳.</ref> را مشهورترین قول نزد [[شیعه]] دانسته‌اند<ref>شبیری، «شهادت فاطمه(س)»، ص۳۴۷.</ref> و ۷۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص) یعنی [[۱۳ جمادی‌الاول]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴۱ و ۴۵۸.</ref> از دیگر نقل‌ها است.
+[[فاطمه(س)]] دختر [[پیامبر اکرم(ص)]] پس از مدتی بیماری و در اثر صدمات جسمیِ ناشی از حوادث پس از [[رحلت پیامبر]]، در [[سال ۱۱ هجری قمری|سال ۱۱ هجری]] درگذشت.<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۳.</ref> درباره تاریخ شهادت او بین چهل شب تا هشت ماه پس از رحلت پیامبر(ص) اختلاف‌نظر است.<ref>شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ۱۳۶۳ش، ص۱۵۴.</ref> ۹۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص)<ref> طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.</ref> یعنی [[۳ جمادی‌الثانی|سوم جمادی الثانی]]<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۷۹۳.</ref> را مشهورترین قول نزد [[شیعه]] دانسته‌اند<ref>شبیری، «شهادت فاطمه(س)»، ص۳۴۷.</ref> و ۷۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص) یعنی [[۱۳ جمادی‌الاول]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۴۱ و ۴۵۸.</ref> از دیگر نقل‌ها است.
 ==اجتماع مردم برای تشییع جنازه==
@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 ==غسل، کفن و نماز==
-فاطمه(س) [[وصیت‌های حضرت زهرا|وصیت]] کرد‌ که همسرش امام علی(ع) بدن او را [[غسل میت| غسل]] دهد.<ref name=":5">یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> همچنین از [[اسماء بنت عمیس|اسماء بِنْت عُمَیس]] خواست که در غسل بدن او به امام علی(ع) کمک کند.<ref name=":0">ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۴.</ref> امام علی و اسماء بر طبق وصیت فاطمه، او را غسل دادند<ref name=":5" /> و [[کفن]] کردند.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۱.</ref>
+فاطمه(س) [[وصیت‌های حضرت زهرا|وصیت]] کرد‌ که همسرش امام علی(ع) بدن او را [[غسل میت| غسل]] دهد.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> همچنین از [[اسماء بنت عمیس|اسماء بِنْت عُمَیس]] خواست که در غسل بدن او به امام علی(ع) کمک کند.<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۴.</ref> امام علی و اسماء بر طبق وصیت فاطمه، او را غسل دادند<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> و [[کفن]] کردند.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۱.</ref>
-[[حسین بن عبدالوهاب]] در [[عیون المعجزات (کتاب)|کتاب عیون المعجزات]]<ref>ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref> و [[محمد بن جریر طبری صغیر|محمد بن جریر طبری]] در کتاب [[دلائل الامامة (کتاب)|دلایل الامامه]]،<ref name=":4">طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.</ref> از عالمان [[شیعه]] در [[قرن پنجم هجری قمری|قرن پنجم هجری]]، نقل کرده‌اند که فقط امام علی(ع) به همراه [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، بر جنازه فاطمه(س) نماز خواندند.
+[[حسین بن عبدالوهاب]] در [[عیون المعجزات (کتاب)|کتاب عیون المعجزات]]<ref>ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref> و [[محمد بن جریر طبری صغیر|محمد بن جریر طبری]] در کتاب [[دلائل الامامة (کتاب)|دلایل الامامه]]،<ref>طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.</ref> از عالمان [[شیعه]] در [[قرن پنجم هجری قمری|قرن پنجم هجری]]، نقل کرده‌اند که فقط امام علی(ع) به همراه [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، بر جنازه فاطمه(س) نماز خواندند.
 در برخی منابع تعداد نفرات شرکت‌کننده بیشتر ذکر شده است، از جمله [[محمد بن حسن فتال نیشابوری|فتال نیشابوری]]، عالم شیعه قرن پنجم و [[قرن ششم هجری قمری|ششم]]، در [[روضة الواعظین]]،<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref> و [[فضل بن حسن طبرسی]] عالم قرن ششم در [[کتاب اعلام الوری]]<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.</ref> نقل کرده‌اند که افزون بر امام علی(ع) و حسنین(ع)، [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل برادر امام علی(ع)]]، [[عمار یاسر|عمار]]، [[مقداد بن عمرو|مقداد]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[بریدة بن حصیب|بُرَیدة بن حصیب]] و تعدادی از [[بنی‌هاشم]] نیز بر جنازه حضرت فاطمه(س) نماز خوانده و او را دفن کردند. [[علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار]] روایتی نقل کرده‌ که افراد حاضر در دفن حضرت فاطمه(س)، سلمان فارسی، مقداد، ابوذر غفاری، [[عبدالله بن مسعود]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] و زبیر بن عوام بوده‌اند.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۰.</ref> در [[کتاب سلیم بن قیس]] آمده است که عباس عموی پیامبر در نماز بر جنازه حضرت فاطمه(س) [[امام جماعت|پیش‌نماز]] بوده است.<ref name=":9">سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۰.</ref>
 ===علت باخبر نکردن مردم===
-علت مخفیانه بودن مراسم نماز و خاکسپاری، [[وصیت فاطمه|وصیت فاطمه(س)]] بوده است؛ بنابر نقل فتال نیشابوری، فاطمه(س) به امام علی(ع) وصیت کرد هیچ یک از افرادی که به او [[ظلم]] کرده و حقش را [[غصب]] نموده بودند، بر او [[نماز میت|نماز]] نخوانند و در تشییع جنازه‌اش شرکت نکنند.<ref name=":1">فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱</ref> همچنین وصیت کرد که او را در تاریکی شب و زمانی که مردم خوابند، دفن کنند.<ref name=":1" />
+علت مخفیانه بودن مراسم نماز و خاکسپاری، [[وصیت فاطمه|وصیت فاطمه(س)]] بوده است؛ بنابر نقل فتال نیشابوری، فاطمه(س) به امام علی(ع) وصیت کرد هیچ یک از افرادی که به او [[ظلم]] کرده و حقش را [[غصب]] نموده بودند، بر او [[نماز میت|نماز]] نخوانند و در تشییع جنازه‌اش شرکت نکنند.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱.</ref> همچنین وصیت کرد که او را در تاریکی شب و زمانی که مردم خوابند، دفن کنند.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱.</ref>
 [[شیخ صدوق]] نیز روایت کرده است که وقتی از امام علی(ع) علت دفن شبانه و مخفیانه فاطمه(س) را پرسیدند، امام در جواب فرمود: فاطمه از گروهی خشمگین بود و دوست نداشت آنان در تشییع جنازه‌اش شرکت کنند.<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۰۰ق، ص۶۵۸.</ref> [[ابن‌قتیبه دینوری]]، عالم و محدث [[اهل‌سنت]] در [[قرن سوم هجری قمری|قرن سوم هجری]] نیز نقل کرده که فاطمه وصیت کرد شبانه دفن شود تا [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در دفن او حاضر نشود.<ref>ابن‌قتیبه، تأویل مختلف الحدیث، ۱۹۹۹م، ص۴۲۷.</ref>
@@ خط ۳۳: / خط ۳۳: @@
 در [[تاریخ یعقوبی]]، از منابع تاریخی قرن سوم، آمده است که جنازه فاطمه(س) شبانه [[دفن]] شد و هنگام خاکسپاری، فقط [[سلمان]] و [[ابوذر]] و [[مقداد]] حضور داشتند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> [[محمد بن حسن فتال نیشابوری|فتال نیشابوری]] تعداد حاضران را کمی بیش از این دانسته است.<ref> فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref> بر اساس سخنی از امام علی (ع) هنگام دفن فاطمه (س)، دو دست شبیه دستان پیامبر خدا از درون قبر ظاهر شده و به او در دفن فاطمه (س) کمک کرده است.{{مدرک}}
-امام علی(ع) پس از دفن فاطمه(س)، آثار قبر را از بین برد تا قبر مشخص نباشد.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۹۳.</ref>
+امام علی(ع) پس از دفن فاطمه(س)، آثار قبر را از بین برد تا قبر مشخص نباشد.<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۱۹۳.</ref>
 قبر فاطمه(س) و حتی مکانی که قبر در آن قرار دارد نامعلوم است. درباره محل دفن نقل‌های مختلفی وجود دارد،<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.</ref> از جمله:
-* [[روضة النبی]]<ref name=":4" />
+* [[روضة النبی]]<ref>طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.</ref>
 *خانه حضرت فاطمه و امام علی(ع). این مکان با گسترش [[مسجدالنبی]] در زمان [[بنی‌امیه]]، بخشی از مسجد شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref>
-*برخی منابع به صورت مطلق [[قبرستان بقیع]] را به عنوان محل دفن حضرت فاطمه ذکر کرده‌اند.<ref name=":2">ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref>
+*برخی منابع به صورت مطلق [[قبرستان بقیع]] را به عنوان محل دفن حضرت فاطمه ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref>
-*[[خانه عقیل بن ابی‌طالب]]<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۹۹.</ref> خانه عقیل، خانه‌ای بزرگ، در کنار قبرستان بقیع بود<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۳۳.</ref> که پس از دفن شدن [[فاطمه بنت اسد]]، عباس بن عبدالمطلب و [[ائمه بقیع|چند تن از امامان شیعه(ع)]] در آن، از حالت مسکونی به صورت [[زیارتگاه]] تغییر یافت.<ref> نجمی، «قبر فاطمه(س) یا قبر فاطمه بنت اسد»، ص۱۰۰.</ref>
+*[[خانه عقیل بن ابی‌طالب]]<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۹۹.</ref> خانه عقیل، خانه‌ای بزرگ، در کنار قبرستان بقیع بود<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۳۳.</ref> که پس از دفن شدن [[فاطمه بنت اسد]]، عباس بن عبدالمطلب و [[ائمه بقیع|چند تن از امامان شیعه(ع)]] در آن، از حالت مسکونی به صورت [[زیارتگاه]] تغییر یافت.<ref> نجمی، «قبر فاطمه(س) یا قبر فاطمه بنت اسد»، ص۱۰۰.</ref>
 ==وقایع پس از خاکسپاری==
 {{همچنین ببینید|ساختن قبرهایی برای پنهان ماندن قبر فاطمه(س)}}
-امام علی(ع) برای پنهان ماندن قبر فاطمه(س) و جلوگیری از یافته شدن آن، علاوه بر از بین بردن آثار قبر،<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۲.</ref> هفت قبر<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۳.</ref> و به قولی چهل قبر<ref name=":2" /> دیگر نیز درست کرد.
+امام علی(ع) برای پنهان ماندن قبر فاطمه(س) و جلوگیری از یافته شدن آن، علاوه بر از بین بردن آثار قبر،<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۲.</ref> هفت قبر<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۳.</ref> و به قولی چهل قبر<ref>ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref> دیگر نیز درست کرد.
 در کتاب سلیم بن قیس آمده است، صبح روز بعد از دفن فاطمه(س)، [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب]] به همراه مردم، برای نماز خواندن بر جنازه رفتند و [[مقداد]] به آنها گفت که جنازه را دیشب دفن کرده‌اند.<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۰-۸۷۱.</ref>
-مردم با اطلاع از دفن فاطمه(س) از اینکه نتوانسته‌اند در تشییع و نماز بر تنها فرزند پیامبر(ص) حاضر شوند، ناراحت شده و یکدیگر را ملامت می‌کردند.<ref name=":2" /><ref name=":4" />
+مردم با اطلاع از دفن فاطمه(س) از اینکه نتوانسته‌اند در تشییع و نماز بر تنها فرزند پیامبر(ص) حاضر شوند، ناراحت شده و یکدیگر را ملامت می‌کردند.<ref> ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵؛ طبری آملی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.</ref>
+بنابر نقل سلیم بن قیس، عمر بن خطاب پس از اطلاع از نماز و دفن مخفیانه، به ابوبکر گفت: به تو گفته بودم که اینان چنین خواهند کرد.<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۱.</ref> همچنین عمر مشاجره‌ای با [[عباس بن عبدالمطلب]] داشت و [[بنی‌هاشم]] را به [[حسادت]] متهم کرد. عباس نیز این را وصیت فاطمه دانست و گفت او وصیت کرد شما دو نفر بر او نماز نگذارید.<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۳۰۴.</ref>
-بنابر نقل سلیم بن قیس، عمر بن خطاب پس از اطلاع از نماز و دفن مخفیانه، به ابوبکر گفت: به تو گفته بودم که اینان چنین خواهند کرد.<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۱.</ref> همچنین عمر مشاجره‌ای با [[عباس بن عبدالمطلب]] داشت و [[بنی‌هاشم]] را به [[حسادت]] متهم کرد. عباس نیز این را وصیت فاطمه دانست و گفت او وصیت کرد شما دو نفر بر او نماز نگذارید.<ref name=":3">مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۳۰۴.</ref>
+بنابر آنچه در بحار الانوار آمده است، عمر بن خطاب {{یادداشت|برخی منابع از گوینده این کلام نام نبرده و تنها با تعبیر صاحبان قدرت (وُلَاةُ الْأَمْرِ) از آن یاد کرده‌اند.(طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.)}} گفت برخی از زنان مسلمان را بیاورید تا این قبرها را نبش کنند و جنازه فاطمه را پیدا کنند، تا ما بر آن نماز بخوانیم و دوباره دفن کنیم و قبرش را [[زیارت]] کنیم.<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۳۰۴.</ref> وقتی این خبر به امام علی(ع) رسید، بسیار خشمگین شد و شمشیرش را برداشت و به بقیع رفت<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۱۲.</ref> و پس از مشاجره‌ای که میان او و عمر درگرفت،<ref>طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> به عمر گفت اگر شمشیر خود را از غلاف بیرون بیاورم، به جایش برنمی‌گردانم مگر اینکه تو را کشته باشم.<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۳۰۴.</ref> او همچنین خطاب به افرادی که خواهان [[نبش قبر]] بودند گفت که اگر کسی سنگی را از روی این قبرها جابجا کند، او را خواهد کشت.<ref> طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> پس از این تهدیدها، عمر از تصمیم خود منصرف شد.<ref> مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۳۰۴.</ref> براساس برخی نقل‌ها پس از این گفتگو، ابوبکر امام علی(ع) را آرام کرده و گفت کاری که علی(ع) دوست نداشته باشد را انجام نخواهد داد.<ref>طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref>
-بنابر آنچه در بحار الانوار آمده است، عمر بن خطاب {{یادداشت|برخی منابع از گوینده این کلام نام نبرده و تنها با تعبیر صاحبان قدرت (وُلَاةُ الْأَمْرِ) از آن یاد کرده‌اند.(طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.)}} گفت برخی از زنان مسلمان را بیاورید تا این قبرها را نبش کنند و جنازه فاطمه را پیدا کنند، تا ما بر آن نماز بخوانیم و دوباره دفن کنیم و قبرش را [[زیارت]] کنیم.<ref name=":3" /> وقتی این خبر به امام علی(ع) رسید، بسیار خشمگین شد و شمشیرش را برداشت و به بقیع رفت<ref name=":7">مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۱۲.</ref> و پس از مشاجره‌ای که میان او و عمر درگرفت،<ref name=":8">طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> به عمر گفت اگر شمشیر خود را از غلاف بیرون بیاورم، به جایش برنمی‌گردانم مگر اینکه تو را کشته باشم.<ref name=":3" /> او همچنین خطاب به افرادی که خواهان [[نبش قبر]] بودند گفت که اگر کسی سنگی را از روی این قبرها جابجا کند، او را خواهد کشت.<ref name=":8" /> پس از این تهدیدها، عمر از تصمیم خود منصرف شد.<ref name=":3" /> براساس برخی نقل‌ها پس از این گفتگو، ابوبکر امام علی(ع) را آرام کرده و گفت کاری که علی(ع) دوست نداشته باشد را انجام نخواهد داد.<ref name=":8" />
 ==پانویس==