عزائم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عَزائِمُ''' یا '''عَزائِمُ السُجود'''، به سوره‌های [[سوره سجده|سَجده]]، [[سوره فصلت|فُصِّلَت]]، [[سوره نجم|نَجم]] و [[سوره علق|عَلَق]] اشاره دارد که در آنها آیه‌ای وجود دارد که با شنیدن یا خواندن آن، [[سجده]] واجب می‌شود. این سوره‌ها احکامی دارند: خواندن آنها بر [[جنابت|جُنُب]] و [[حیض|حائض]] حرام است و در [[نمازهای واجب|نماز واجب]] نباید خوانده شوند.

عزائم یا عزائم السجود به چهار سوره سجده، فصلیت، نجم و علق قرآن گفته می‌شود که دارای آیه سجده واجب هستند.<ref>طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> در برخی از منابع به جای سوره فصلت، از [[سوره لقمان]] یاد شده است.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> عزائم، جمع عزیمه و در لغت به معنای اراده جدی بر انجام کاری است.<ref>فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۱۲(ذیل واژه عزم)؛ طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> همچنین به معنای [[فریضه|فرایضی]] که خدا واجب کرده است؛<ref>فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۱۱۲(ذیل واژه عزم)؛ طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref> از این رو سوره‌های مذکور که در آنها آیات سجده‌های واجب آمده، عزائم نامیده شده‌اند.<ref>طریحی، مجمع‌البحرین، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۱۴ (ذیل واژه عزم).</ref>

از نظر فقیهان شیعه، آیه ۱۵ [[سوره سجده]]، ۳۷ [[سوره فصلت]]، ۶۲ [[سوره نجم]] و ۱۹ [[سوره علق]] سجده واجب دارند.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷.</ref> همچنین به گفته [[صاحب جواهر]]، ۱۱ آیه قرآن در ۱۰ سوره، سجده مستحب دارند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷. </ref> این آیات عبارتند از آیه ۲۰۶ [[سوره اعراف]]، آیه ۱۵ [[سوره رعد|رعد]]، آیه ۴۹-۵۰ [[سوره نحل|نحل]]، آیه ۱۰۹ [[سوره اسراء|اسراء]]، آیه ۵۸ [[سوره مریم|مریم]]، آیه ۱۸ و ۷۷ [[سوره حج|حج]]، آیه ۶۰ [[سوره فرقان|فرقان]]، آیه ۲۶ [[سوره نمل|نمل]]، آیه ۲۴ [[سوره ص|ص]]، و آیه ۲۱ [[سوره انشقاق|انشقاق]].<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷-۵۷۸.</ref> بر اساس آنچه به [[شیخ صدوق]] منسوب شده است، وجود کلمه «سجده» در آیه، موجب می‌شود آن آیه سجده مستحب داشته باشد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷. </ref>  

فقهای شیعه با استناد به روایاتی از [[امام صادق(ع)]] معتقدند سجده فقط در چهار سوره مذکور واجب است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۹۱، ح۲۶و۲۷.</ref> فقیهان شافعی، حنبلی و حنفی اهل سنت بدون تفکیک میان سجده مستحب و واجب قرآن، تعداد آیات سجده‌دار را ۱۴ مورد و فقهای مالکی آن را یازده آیه می‌دانند.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۲۵.</ref>

*به فتوای فقیهان شیعه، خواندن عمدی سوره‌های دارای سجده واجب، در [[نمازهای واجب]] سبب باطل شدن نماز می‌گردد.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۰؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۵، م۹۸۳.</ref> اگر کسی یکی این سوره‌ها را از روی سهو در نماز بخواند، در صورتی که پیش از رسیدن به آیه سجده‌دار یا نصف سوره متوجه شود، باید سوره سجده‌دار را رها کرده و سوره دیگری بخواند و اگر پس از آیه سجده‌دار یا نصف سوره باشد، درباره چگونگی به جای آوردن سجده و نماز میان [[مراجع تقلید]] اختلاف‌نظر وجود دارد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۶-۵۴۵، حواشی م۹۸۴.</ref> بنا به فتوای [[امام خمینی]] در این صورت باید با اشاره سجده کند و به خواندن سوره سجده‌دار اکتفا نماید.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۵، م۹۸۴.</ref> همچنین به فتوای [[سید علی حسینی سیستانی|آیت‌الله سیستانی]] و [[سید موسی شبیری زنجانی]] اگر  سجده واجب را به جای نیاورد نمازش صحیح است گرچه [[گناه]] کرده است.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۶، حواشی م۹۸۴.</ref>

*در سجده واجب قرآن، [[وضو]]، [[غسل]]، رو به قبله بودن و ذکر خاصی واجب نیست اما باید پیشانی بر چیزی گذاشته شود که [[سجده]] بر آن صحیح است.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۲-۵۸۳.</ref> با این حال ذکرهای ویژه‌ای برای سجده واجب نقل شده است.<ref>یزدی، عروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴.</ref>

*امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل(محشی)، تصحیح سید محمدحسین بنی هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.

*طوسی، محمد بن حسن، تهذیب‌الاحکام، تحقیق حسن خرسان موسوی، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.

*علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف‌الشیعه فی احکام‌الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.

*نجفی، محمدحسن، جواهرالكلام فی شرح شرائع‎الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.