صفات خبری: تفاوت میان نسخه‌ها

== پیشینه بحث ==

این موضوع، از مسائل مطرح در قرن سوم و چهارم بود<ref>ابو زهره، تاریخ المذاهب الاسلامیة، قاهره، ص۲۱۹ – ۲۲۰.</ref> و هم‌اکنون نیز در مباحث کلامی مورد بحث قرار می‌گیرد.

==== تحلیل و بررسی ====

از نگاه [[امامیه]]، سه دیدگاه مطرح شده دارای اشکالات ذیل است:

# نظریۀ توقف نیز با صریح آیۀ «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ»<ref>سوه نحل، آیه ۸۹.</ref> و «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ»<ref>سوره نساء، آیه ۸۲.</ref> ناسازگار است. افزون بر این، این نظریه مبتنی بر آن است که از یک سو ظواهر دینی به طور مطلق حجیت داشته باشند و از سوی دیگر، بحث دربارۀ حقایق کتاب و سنت حرام باشد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۹۹۷م، ج۸، ص۱۵۳.</ref> حال آن که، اعتقاد به حجیت ظواهر دینی به صورت مطلق نادرست و حرمت بحث دربارۀ حقایق کتاب و سنت نیز غیرقابل اثبات است. علاوه بر این، مراد از حجیت ظواهر کتاب و سنت، حجیت ظهور حرفی نیست، بلکه مقصود، ظهور تصدیقی است که پس از توجه به قراین متصل و  منفصل برای کلام منعقد می‌شود. این امر نیز در این نظریه مورد غفلت واقع شده است.

[[ابوالحسن اشعری]] (۳۲۴ق)، در تفسیر آیات خبری معتقد بود که خداوند واجد صفات خبری است، اما این صفات ''بدون کیفیت'' بر او حمل می‌شوند. وی، از یک سو نظریۀ اصحاب حدیث را در این مسئله پذیرفته و از سوی دیگر، در تحلیل این صفات قید «بلاتشبیه» و «بلا تکیف» را اضافه کرده است.<ref>أشعری، الابانة، ۱۳۹۷ق، ص۲۲؛ أشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۴۲۷ق، ص۲۰۹ – ۲۱۱</ref>

==== تحلیل و بررسی ====

# اگر در بحث وضع الفاظ، دلالت لفظ را بر معنا به خاطر کثرت استعمال و تعینی بدانیم، کثرت استعمال بدون قرائن و شواهدِ حاکی از کیفیت و مراتب ترجیح‌دهندۀ استعمال امکان‌پذیر نیست و به تشبیه منجر می‌شود. چه رسد به این که دلالت لفظ را بر معنا تعیینی بدانیم.<ref group="یادداشت">قول مشهور همین است؛ یعنی در دلالت تعیینی، به طریق اولی نیازمند شواهد حاکی از کیفیت و مراتب ترجیح دهنده هستیم.</ref><ref>رازی،  مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۶۴.</ref>

# لازمۀ این سخن [[اجتماع نقیضین]] است؛ زیرا واژۀ «ید» در لغت بر هیئت و کیفیت مخصوص اطلاق می‌شود، از این روی، اثبات «ید» به معنای لغوی، قبول حقیقتی با هیئت و کیفیت مخصوص است، اما اشعری معنای آن را مترادف با «بدون کیفیت» دانسته است که لازمۀ آن اجتماع نقیضین است.<ref>سبحانی، رسائل و مقالات، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۳۷.</ref>

=== دیدگاه شیعه ===

'''اثبات با تأویل'''

امامیه از منظر هستی‌شناختی، صفات خبری را در معنای ظاهری نفی می‌کنند، زیرا لازمۀ اثبات آن، اثبات جسمیت است. اما از نظر معناشناختی، همۀ آیات را می‌پذیرند و با ارجاع [[متشابهات]] به [[محکمات]] و با توجه به اصول معرفتی [[قرآن کریم]] و نیز تکیه بر عقل، این صفات را تأویل می‌کنند. مثلاً از [[امام صادق(ع)]] دربارۀ استوای خداوند بر عرش سؤال شد. ایشان فرمود: «ما وجود عرش را تصدیق می‌کنیم... ولی آن را موجودی جسمانی و محدود نمی‌دانیم... زیرا در این صورت، عرش، حامل خداوند و خداوند به آن نیازمند خواهد بود؛ در حالی که خداوند بی‌نیاز مطلق است و عرش نیازمند خداست. از سویی، عرش خداوند همۀ آسمان‌ها و زمین را فرا گرفته است، چنان که فرمود {{متن قرآن| وَسِعَ کرْ‌سِیهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضَ|سوره=بقره|آیه=۲۵۵}}. عرش یا کرسی به معنای مذکور یا کنایه از علم و قدرت و تدبیر فراگیر خداوند است، یا مرتبه‌ای از وجود ماسوی الله است که حاکم بر جهان است و خداوند به وسیلۀ آن جهان را تدبیر می‌کند.<ref>صدوق، التوحید، دار المعارف، ص۲۴۸، ۳۱۵، ۳۱۷؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۲۹ -۱۳۱.</ref>

{{پایان}}

{{خداشناسی}}

[[en:Narrated Attributes]]